Według szacunków Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego w Polsce mamy cichą epidemię osteoporozy - bezobjawowej podstępnej choroby, w której stopniowo zmniejsza się gęstość mineralna kości prowadząc do jej złamań. Szacuje się, że pacjentów, u których doszło do złamania kości w wyniku tej choroby, jest już prawie 3 mln. Osteoporoza jest poważną cywilizacyjną chorobą, na rozwój której wpływ mają nie tylko czynniki genetyczne, ale także styl naszego życia:
- brak aktywności fizycznej
- siedzący styl pracy
- dieta uboga w wapń i bogata w wysoko przetworzoną żywność
- postęp cywilizacyjny (windy, ruchome schody, samochody, robotyzacja sprzętów AGD)
Osteoporoza na całym świecie stanowi coraz większy problem, dlatego tak ważne powinny być regularnie wykonywane badania gęstości kości, czyli tzw. densytometria.
Co to jest densytometria?
Densytometria to badanie rentgenowskie, które pozwala ocenić gęstość mineralną kości. Wykonuje się je gdy chcemy wykryć chorobę jeszcze przed wystąpieniem złamania, oszacować ryzyko rozwoju osteoporozy w przyszłości, kontrolować leczenie choroby lub sprawdzić jakie jest tempo zaniku kości podczas badań kontrolnych.
Dostępne są badania densytometryczne różnych części ciała, jednak według obecnych wytycznych jedynie badanie biodra (szyjki kości udowej) i densytometria kręgosłupa (odcinka lędźwiowo-krzyżowego) pozwalają prawidłowo rozpoznać osteoporozę i monitorować jej leczenie. Wartości takiej nie mają natomiast badania przedramienia czy kości piętowej.
Zazwyczaj u młodszych pacjentów wskazana jest kontrola kręgosłupa, u starszych pacjentów biodra. Najlepiej jednak, gdy u pacjent zostaną zbadane te dwa fragmenty.
Reklama
Wskazania do densytometrii
Badanie gęstości kości powinny wykonywać regularnie u osoby zagrożonej osteoporozą. Do grup ryzyka należą:
- panie po menopauzie,
- panie przed 60. rokiem życia, u których występowały złamania lub ich wzrost jest obniżony o ≥ 3 cm,
- panie z rakiem piersi, leczone inhibitorami aromatazy,
- panowie po 65. roku życia,
- panowie przed tym wiekiem, u których występowały złamania lub ich wzrost jest obniżony o ≥ 3 cm,
- panowie leczeni z powodu raka gruczołu krokowego,
- wszyscy pacjenci leczeni glikokortykosteroidami,
- pacjenci z chorobami endokrynologicznymi,
- pacjenci ze schorzeniami reumatologicznymi,
- osoby z chorobami nerek,
- chorujący na nowotwory,
- cukrzycy,
- osoby, które doznały złamania w okolicznościach, które w normalny sposób nie powinny doprowadzić do złamań,
- dzieci z niedoborem wzrostu i obniżoną masą kostną.
Choć densytometria jest badaniem stosunkowo bezpiecznym, istnieje jednak pewna grupa pacjentów, u których nie należy jej wykonywać. Bezwzględnym przeciwwskazaniem jest ciąża. Badanie trzeba także odłożyć w czasie, jeśli pacjent miał wykonywane inne badanie z podaniem kontrastu. Zwykle wystarczy dwudniowa przerwa między badaniami.
Reklama
Jak się przygotowac do densytomerii?
Densytometria kości nie wymaga szczególnych przygotowań. Nie ma znaczenia pora dnia, o jakiej wykonywane jest badanie, bo pacjent nie musi być na czczo, może też przyjmować normalnie wszystkie leki, które do tej pory stosował. Dobrze jednak, żeby dobę przed badaniem zrezygnował z przyjmowania suplementów zawierających wapń.
Przed badaniem densytometrycznym trzeba odłożyć wszystkie metalowe przedmioty, które mogłyby zakłócić obraz: trzeba zdjąć biżuterię, rozebrać spodnie lub spódnicę z zamkiem błyskawicznym, inną odzież z metalowymi guzikami.
Dobrze jeśli badanie densytometryczne kości wykonywane jest zawsze na tym samym aparacie, dzięki temu łatwiej porównywać ze sobą kolejne wyniki badań. To ważne, ponieważ różne aparaty mogą brać pod uwagę różne grupy kontrolne i mieć odmienne parametry pomiaru.
Reklama
Przebieg densytomierii
Densytometrii kości wykorzystuje się aparat densytometryczny, który składa się ze stołu na którym leży pacjent, mikrolampki rentgenowskiej umieszczonej pod stołem i ramienia aparatu z czujnikiem promieniowania. Lampa wysyła promieniowanie rentgenowskie do czujnika, który mierzy jego natężenie po przejściu przez ciało pacjenta i oblicza masę kości.
Badanie w jednej pozycji trwa ok. 2-3 minut, w tym czasie pacjent musi leżeć nieruchomo. Przy badaniu przedramienia pacjent siedzi.
Mimo wykorzystania promieniowania rentgenowskiego badanie jest nieinwazyjne i bezpieczne, aparat rentgenowski emituje bardzo małą ilość promieniowania, porównywalną z dawką promieniowania kosmicznego, jaką każdy z nas przyjmuje przebywając przez 4 godzin na powietrzu.
Reklama
Wyniki densytometrii
Wynik densytometrii jest drukowany zaraz po wykonaniu badania. Wynik pacjenta jest porównywalny z grupą kontrolną pacjentów w wieku 20-30 lat (wtedy mamy najwyższą gęstość kości) i oznaczany jako wskaźnik T oraz z grupą kontrolną w wielu pacjenta i jest to wskaźnik Z.
Według światowej Organizacji Zdrowia jeśli wskaźnik T na wyniku wynosi:
- od +1 do -1 – wszystko jest w normie,
- od -1,1 do -2,4 – pacjent może mieć osteopenię,
- -2,5 lub mniej – pacjent może mieć osteoporozę,
- -2,5 lub poniżej i wystąpiło u badanego jedno i więcej złamań, to sygnał ciężkiej osteoporozy.
Wynik densytometrii jest punktem wyjścia do dalszych badań, przed rozpoczęciem leczenia osteoporozy trzeba bowiem wykluczyć, że zmiany gęstości kości nie są wynikiem na przykład nadczynności tarczycy, przytarczyc, czy chorób przewodu pokarmowego.
Dlatego pacjentowi po badaniu gęstości kości wykonuje się także badania krwi, a w szczególności: OB, morfologię, poziom wapnia, fosforu, fosfatazy alkalicznej, kreatyniny, wit. D. Zalecane jest również badanie moczu, w którym oznacza się poziom wapnia, fosforu i kreatyniny.
Dopiero po wykonaniu tych wszystkich badań można rozpocząć leczenie osteoporozy. Jednak w Polsce pacjenci z rozpoznaną chorobą najczęściej nie są leczeni.
Według raportu Europejskiej Fundacji Osteoporozy i Chorób Mięśniowo-Szkieletowych oraz Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego refundacja leków na osteoporozę w Polsce należy do najgorszych w cywilizowanym świecie, a pacjenci z rozpoznana osteoporozą mają w naszym kraju gorszy dostęp do bezpłatnych leków niż pacjenci w Rumunii i Bułgarii.
Okazuje się, że leczonych w odpowiedni sposób jest w Polsce zaledwie 3,7 proc. chorych z osteoporozą.
Reklama
Cena densytometii
Badanie densytometryczne może zostać wykonane bezpłatnie w ramach ubezpieczenia społecznego. Jest to możliwe, jeśli lekarz zlecił pacjentowi to badanie i wydał na nie skierowanie.
Densytometrię można wykonać również prywatnie. Nie jest wówczas potrzebne skierowanie od lekarza.
Cena takiego badania zależy od miejscowości i wybranej placówki, ale azwyczaj waha się w granicach od 80 do 100 zł.
