Infekcyjne zapalenie wsierdzia (IZW) to choroba spowodowana zakażeniem wsierdzia. Wsierdzie jest to błona surowicza, czyli delikatna warstwa komórek, która wyściela serce od wewnątrz. W 90% infekcja jest powodowana przez bakterie (około 90%), znacznie rzadziej poprzez grzyby (< 1%) i inne drobnoustroje jak chlamydie, riketsje i mykoplazmy, a w około 10% przypadków nie udaje się znaleźć przyczyny.
Pewne choroby serca, stany zmniejszonej odporności i zachowania predysponują do wystąpienia choroby. Najczęściej występującymi objawami są: gorączka z dreszczami, osłabienie, uczucie ciągłego zmęczenia, ból stawów, mięśni, utrata apetytu, chudnięcie.
Kluczowymi badaniami do postawienia rozpoznania są badania mikrobiologiczne krwi (posiew krwi) i echo serca. Posiew krwi pozwala odpowiedzieć na pytanie czy we krwi krążą bakterie, które mogłyby wywołać infekcyjne zapalenie wsierdzia. Natomiast echo serca pozwala niejednokrotnie zobrazować zmiany na zastawkach spowodowane wegetacją drobnoustrojów.
Infekcyjne zapalenie wsierdzia - przyczyny
W 90% za wystąpienie choroby odpowiadają bakterie chorobotwórcze, najczęściej są to:
- Streptococcus viridans (50%),
- drobnoustroje z rodzaju Enterococcus (10%),
- Staphylococcus aureus (20%) - gronkowiec złocisty,
- drobnoustroje Gram-ujemne (2%) - należą tu bakterie z rodzajów: Haemophilus, Actinobacillus, Cardiobacterium, Eikenella i Kingella (tak zwana grupa bakterii HACEK).
Bakterie chorobotwórcze mogą dostać się do krwiobiegu poprzez :
- błahe urazy - podczas mycia zębów,
- podczas pobierania krwi,
- po małych zabiegach (np. wycięcie migdałków),
- po wszczepieniu rozrusznika serca,
- po koronarografii,
- osoby z próchniczo zmienionymi zębami oraz narkomani, stosujący narkotyki dożylne są osobami bardziej narażonymi na wystąpienie IZW.
W normalnych warunkach bakterie są szybko unieszkodliwiane poprzez czynniki bakteriobójcze osocza. Czasami jednak dochodzi do rozwinięcia się infekcyjnego zapalenia wsierdzia. Osoby bardziej predysponowane do rozwinięcia się choroby to ludzie z niedoborami odporności, osoby stosujące leki immunosupresyjne (na przykład osoby po przeszczepach narządów).
Patogeny mogą atakować niezmienione chorobowo zastawki – doprowadzając do ostrego zapalenia wsierdzia. Jeśli drobnoustroje atakują zastawki już chorobowo zmienione wcześniej mówimy o podostrym zapaleniu wsierdzia. U ludzi z wcześniej uszkodzonymi zastawkami infekcyjne zapalenie wsierdzia występuje częściej.
Reklama
Infekcyjne zapalenie wsierdzia - kto jest narażony?
Infekcyjne zapalenie wsierdzia to infekcja obejmująca błonę surowiczą wyściełającą serce od środka. Najbardziej podatne na zakażenie są zastawki serca. Rozwijający się proces zapalny może spowodować poważne uszkodzenia zastawek i doprowadzić do poważnej w skutkach niewydolności serca. Dodatkowo bakterie mogą formować małe zatory – wędrując z prądem krwi doprowadzają do zamykania małych naczyń krwionośnych. Jeśli dotrą do mózgu dochodzi do udaru niedokrwiennego mózgu. Często zdarza się, że zatory powodują zamykanie się małych naczynek w nerkach powodując pogorszenie ich funkcji.
U niektórych osób istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia infekcyjnego zapalenia wsierdzia. Są to:
- stany zmniejszonej odporności (w tym AIDS i choroby wymagające stosowania immunosupresji);
- nadużywanie narkotyków dożylnych;
- osoby z wszczepioną sztuczną zastawką serca lub po operacji, gdzie użyto sztucznego materiału do naprawy zastawki;
- osoby po przebytym infekcyjnym zapaleniu wsierdzia;
- osoby z wrodzoną siniczą wadą serca;
- osoby po operacji usuwającej siniczą wadę serca z wszepieniem sztucznego materiału,
- osoby po operacji zreperowanej wady z pozostałym ubytkiem ze sztucznym materiałem blokującym pokrycie śródbłonkiem
- biorcy przeszczepu serca, u których doszło do uszkodzenia zastawek serca.
Reklama
Infekcyjne zapalenie wsierdzia - objawy
Osoba chora na infekcyjne zapalenie wsierdzia najczęściej skarży się na:
- męczliwość,
- złe samopoczucie.
- wysoką gorączkę, która występuje bez wyraźnej przyczyny.
Chorobie towarzyszy:
- ogólne rozbicie,
- poty nocne,
- utrata masy ciała,
- bóle mięśni, stawów,pleców, brzucha.
- Może pojawić się powiększenie śledziony.
Charakterystyczne objawy, które łatwo przeoczyć, to wybroczyny spojówkowe i podpaznokciowe. Dodatkowo mogą pojawić się niebolesne plamki na dłoniach i stopach oraz bolesne guzki w obrębie palców dłoni i stóp.
Jeśli dojdzie do uszkodzenia zastawek serca, w badaniu lekarz może stwierdzić szmer nad sercem. Jest to o tyle niebezpieczne, że chora zastawka doprowadza do zwiększonej pracy serca, co może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, na przykład uszkodzeniem mięśnia sercowego. Uszkodzony mięsień sercowy nie może prawidłowo wykonywać swojej pracy i pojawiają się objawy niewydolności serca.
Reklama
Infekcyjne zapalenie wsierdzia - wizyta u lekarza
Nie zwlekaj z wizytą u lekarza, jeśli zauważasz u siebie niepokojące objawy chorobowe:
- długo utrzymujące się stany wysokiej gorączki
- długotrwałe stany podgorączkowe,
- osłabienie,
- męczliwość,
- znaczne zmniejszenie tolerancji wysiłku,
- poty nocne,
- utratę masy ciała,
- bóle stawowo-mięśniowe.
Podczas wizyty u lekarza możesz spodziewać się rozmowy na temat obecnych dolegliwości. Szczególnie ważne w wywiadzie chorobowym jest stwierdzenie czy pacjent choruje na chorobę serca, która może predysponować do wystąpienia infekcyjnego zapalenia wsierdzia (wrodzone wady serca, przebyte IZW, gorączka reumatyczna w wywiadzie) lub czy nie zażywa narkotyków dożylnych.
Następnie lekarz cię zbada, szczególnie kładąc nacisk na osłuchiwanie serca – gdyż w przypadku IZW może dojść do wystąpienia szmeru, spowodowanego przez uszkodzenie zastawek serca. Następnie lekarz zleci badania, które pomogą w postawieniu diagnozy i najprawdopodobniej skieruje cię do lekarza specjalisty w dziedzinie kardiologii do dalszej diagnostyki i leczenia.
- Dowiedz się czym jest: Przewlekła niewydolność serca
Reklama
Infekcyjne zapalenie wsierdzia - badania
Badania diagnostyczne
Pomiar temperatury ciała - charakterystyczna dla infekcyjnego zapalenia wsierdzia jest wysoka gorączka utrzymująca się przez długi czas.
Badania laboratoryjne
- Wskaźniki stanu zapalnego:
- OB – tak zwany odczyn Biernackiego – czyli szybkość opadania krwinek czerwonych. Podczas toczącego się procesu zapalnego obserwujemy przyspieszone opadanie krwinek czerwonych;
- leukocytoza – zwiększona liczba krwinek białyc;
- niedokrwistość – zmniejszony poziom krwinek czerwonych;
- zwiększone stężenie fibrynogenu – białko produkowane w wątrobie;
- zwiększone stężenie białka C-reaktywnego (CRP) i immunoglobulin we krwi.
- Posiewy krwi
Krew pobraną z żyły umieszcza się w specjalnych pojemnikach z różnymi pożywkami dla bakterii oraz inkubuje się w odpowiednich warunkach. Każde podłoże jest charakterystyczne dla danego szczepu bakterii. Jeśli dojdzie do wzrostu kolonii drobnoustrojów na danym podłożu można zidentyfikować charakterystyczny dla niego szczep. Dokładna identyfikacja patogenu pozwala na zastosowanie odpowiedniego leczenia.
Badania obrazowe
Echokardiogram
Jest jednym z najużyteczniejszych badań mięśnia sercowego. Wykorzystywane są w nim ultradźwięki, czyli fale dźwiękowe o wyższej częstotliwości niż jesteśmy w stanie usłyszeć, które odbijając się od różnych struktur ciała, mogą być wyłapane po powrocie i przetworzone na obraz konkretnych narządów lub ich części.
Badanie to jest wykorzystywane do:
- oceny funkcjonowania mięśnia sercowego,
- zastawek serca,
- wykrywania ich chorób
- oceny efektów leczenia serca po zabiegach operacyjnych.
W diagnostyce infekcyjnego zapalenia wsierdzia wykonuje się echokardiogram przezklatkowy - najczęstszy sposób przeprowadzania badania. Pacjent leży na leżance na plecach, a lekarz przykłada głowicę echokardiografu do klatki piersiowej badanego. Musi być ona pokryta niewielką ilością żelu, ułatwiającego obrazowanie serca.
Jednak największe znaczenie przy szukaniu zmian chorobowych na zastawkach serca ma echokardiogram przezprzełykowy. W tym sposobie badania głowica echokardiografu znajduje się w urządzeniu podobnym do endoskopu. Jest ona wkładana przez gardło pacjenta do przełyku, który bezpośrednio graniczy z sercem od tyłu. Dzięki tej bliskości obrazy uzyskiwane w czasie badania są dużo dokładniejsze i pozwalają na pewniejsze postawienie diagnozy. Badanie to pozwala obserwować budowę zastawek serca i ewentualną obecność zmian chorobowych w sercu.
EKG (elektrokardiogram)
Jednym ze sposobów diagnozowania infekcyjnego zapalenia wsierdzia jest badanie elektrokardiograficzne (EKG). Zapis krzywej EKG rejestruje potencjały elektryczne wywołane przez kurczący się miesień sercowy.
W przypadku infekcyjnego zapalenia wsierdzia – EKG najczęściej wykazuje zmiany nieswoiste. Czasami może wykryć zaburzenia rytmu spowodowane zajęciem mięśnia sercowego przez proces zapalny. Niekiedy można zaobserwować zmiany niedokrwienne typowo obserwowane przy zawale serca – co może być spowodowane zatorami, które powstały w tętnicach wieńcowych
W wykonanym zdjęciu RTG klatki piersiowej można obserwować zaawansowanie niewydolności krążenia, powiększenie się serca, zastój w krążeniu płucnym.
Reklama
Infekcyjne zapalenie wsierdzia - leczenie
Leczenie IZW obejmuje farmakoterapię i często leczenie operacyjne. Nieleczone IZW, które jest de facto posocznicą (sepsą), często bywa śmiertelne. Leczenie infekcyjnego zapalenia wsierdzia wymaga hospitalizacji i polega na podawaniu antybiotyków dożylnie. Trwa to zazwyczaj 4-6 tygodni.
W przypadku, gdy choroba doprowadza do znacznego zniszczenia zastawek i rozwinięcia się znacznej niewydolności serca, która uniemożliwia normalne funkcjonowanie konieczna jest operacja kardiochirurgiczna wymiany uszkodzonej zastawki. Podczas zabiegu chirurg otwiera klatkę piersiową robiąc nacięcie w linii środkowej ciała na środku klatki piersiowej, dostaje się do serca. Po podłączeniu krążenia pozaustrojowego i wyłączeniu pracy serca chirurg otwiera serce, wycina zmienioną chorobowo zastawkę i wszywa nową.
Reklama
Infekcyjne zapalenie wsierdzia - profilaktyka
Można zapobiegać wystąpieniu IZW u osób predysponowanych poprzez stosowanie antybiotyków:
- przed zabiegami dentystycznymi,
- badaniami diagnostycznymi przewodu pokarmowego (gastroskopia, kolonoskopia)
- układu moczowego (cystouretrografia, cystoskopia).
Obecne zalecenia (AHA 2007) co do stosowania profilaktyki antybiotykowej przed zabiegami stomatologicznymi i diagnostycznymi przewodu pokarmowego i układu moczowego obejmują jedynie pacjentów z wysokim ryzykiem wystąpienia choroby, czyli:
- pacjentów ze sztuczną zastawką – lub sztuczny materiał użyty do naprawy zastawki;
- przebyte IZW;
- wrodzona wada serca:
- niezreperowana SINICZA wada (lub paliatywne shunt'y);
- całkowicie zreperowana wada za pomocą sztucznego materiału – 6 miesięcy po zabiegu;
- zreperowana wada z pozostałym ubytkiem ze sztucznym materiałem blokującym pokrycie śródbłonkiem;
- biorcy przeszczepu serca, u których doszło do uszkodzenia zastawek serca.
We wcześniejszych zaleceniach AHA (American Health Association) zalecało stosowanie profilaktyki antybiotykowej u znacznie szerszej grupy pacjentów. W badaniach jednak wykazano, że wystąpienie IZW u pacjentów z niskim ryzykiem wystąpienia choroby jest bardziej prawdopodobne na skutek codziennego kontaktu z licznymi drobnoustrojami niż na skutek zabiegów stomatologicznych lub podczas diagnostyki przewodu pokarmowego lub moczowego.
Infekcyjne zapalenie wsierdzia bywa czasami mylone z innymi schorzeniami. Objawy bywają mało specyficzne, a niestety skutki choroby mogą być dramatyczne. Jeśli występują u Ciebie objawy chorobowe nie wahaj się, by pójść do lekarza. To niezwykle ważne, bo im wcześniej choroba zostanie zdiagnozowana, tym łatwiej można zapobiec jej następstwom. Nieleczone IZW może skończyć się poważnymi powikłaniami, a bardzo często zgonem pacjenta. Natomiast w przypadku prawidłowo rozpoznanej i leczonej choroby rezultaty są obiecujące.
Jeśli przebyłaś/eś infekcyjne zapalenie wsierdzia należy zapobiegać jego nawrotom. Aby tak się stało, należy stosować się do kilku podstawowych reguł:
- zredukować czynniki ryzyka;
- stosować się do zaleceń lekarzy;
- stosować profilaktykę antybiotykową przed zabiegami stomatologicznymi i diagnostycznymi na przewodzie pokarmowym i układzie moczowym;
- nie bagatelizować niepokojących objawów, prawidłowo je rozpoznawać. Jeśli zauważysz jakieś niepokojące objawy lub zaczną się one pojawiać częściej lub będą bardziej nasilone, skontaktuj się niezwłocznie ze swoim lekarzem. W przypadku pojawienia się bólu dławicowego zażyj nitroglicerynę i odczekaj kilka minut. Jeśli to nic nie pomoże, zadzwoń natychmiast na pogotowie!
- regularnie kontrolować stan swojego serca u lekarza. Umawiaj się ze swoim lekarzem rodzinnym lub innym specjalistą na okresowe wizyty, by właściwie kontrolować proces leczenia.
Infekcyjne zapalenie wsierdzia - najczęściej zadawane pytania
Czy chorobę da się wyleczyć?
Tak, infekcyjne zapalenie wsierdzi jest chorobą uleczalną. Leczenie polega najczęściej na stosowaniu farmakoterapii – leczenie antybiotykami dożylnie – pacjent pozostaje wtedy w szpitalu. W zależności od efektów leczenia podejmowane są dalsze działania. Jeśli uda się wyleczyć chorobę trzeba pamiętać, że zdarzają się nawroty. Należy unikać czynników ryzyka, stosować się do zaleceń lekarza, być czujnym na wystąpienie objawów chorobowych oraz umieć na nie reagować. Niekiedy mimo hospitalizacji i stosowanego leczenia konieczne jest wykonanie operacji kardiochirurgicznej. Dzieje się tak, gdy choroba tak znacznie uszkadza zastawki serca, że trzeba je wymienić.
Jakie są najważniejsze objawy IZW?
Objawem charakterystycznym infekcyjnego zapalenia wsierdzia jest wysoka gorączka powyżej 38°C. Często wysoka temperatura utrzymuje się przez dłuższy czas i nie udaje się znaleźć przyczyny takiego stanu. Należy wtedy pomyśleć o infekcyjnym zapaleniu wsierdzia.
U ludzi chorych na infekcyjne zapalenie wsierdzia występuje uczucie ciągłego zmęczenia, ogólne rozbicie, złe samopoczucie, zmniejszenie tolerancji wysiłku, mały wysiłek powoduje obfite pocenie. Mogą wystąpić także bóle stawowo-mięśniowe, bóle pleców, utrata masy ciała, wybroczyny podpaznokciowe.
Infekcyjne zapalenie wsierdzia bywa czasami mylone z innymi schorzeniami. Objawy bywają mało specyficzne, a niestety skutki choroby mogą być dramatyczne.
Jeśli występują u Ciebie objawy chorobowe nie wahaj się, by pójść do lekarza. To niezwykle ważne, bo im wcześniej choroba zostanie zdiagnozowana, tym łatwiej można zapobiec jej następstwom. Nieleczone IZW może skończyć się poważnymi powikłaniami, a bardzo często zgonem pacjenta. Natomiast w przypadku prawidłowo rozpoznanej i leczonej choroby rezultaty są obiecujące.
Czy gorączkujesz od dłuższego czasu bez istotnej przyczyny?
Czy ciągle czujesz się zmęczony i obserwujesz postępowanie dolegliwości w czasie?
Czy odczuwasz ogóle rozbicie, bóle mięśni, stawów?
Czy od dłuższego czasu zauważasz zwiększoną potliwość w nocy?
Czy w ostatnim czasie miałeś wykonywaną operację kardiochirurgiczną?
Czy w ostatnim czasie zakładano ci rozrusznik?
Czy w ostatnim czasie przeszedłeś zabieg koronarografii bądź stentowania tętnic wieńcowych?
Czy zażywałeś narkotyki dożylnie?
Czy jesteś karmiony pozajelitowo lub z innego powodu masz założone wkłucie centralne?
Infekcyjnego zapalenia wsierdzia nie da się rozpoznać na podstawie objawów. Konieczne jest wykonanie badań.
Jeśli na powyższe pytania odpowiadasz twierdząco, twoja choroba może być spowodowana błahą infekcją wirusową, ale może także świadczyć o infekcyjnym zapaleniu wsierdzia. Powyższych objawów nie należy nigdy lekceważyć, gdyż mogą to być również objawy białaczki.
Należy udać się do swojego lekarza w celu wykonania dalszej diagnostyki.
Jeśli dodatkowo odczuwasz ból w klatce piersiowej lub uczucie duszności występujące niezależnie od wysiłku bądź stresu. Nie ustępujące w spoczynku i mimo zastosowania nitrogliceryny trwające dłużej niż 5 minut od jej podania należy pilnie zadzwonić na pogotowie!
