W przypadku ok. 7-15% osób kamienie w pęcherzyku żółciowym są wykrywane przez przypadek. Częstotliwość występowania złogów zwiększa się wraz z wiekiem. Około 2/3 osób ze stwierdzonymi kamieniami nie odczuwa objawów, zaś pozostała 1/3 ma objawy o różnym nasileniu.
Ze względu na lokalizację kamieni żółciowych wyróżniamy: kamicę pęcherzyka żółciowego lub kamicę przewodową (złogi obecne w drogach żółciowych, innych niż pęcherzyk żółciowy).
Złogi w drogach żółciowych mogą pochodzić z pęcherzyka żółciowego (złogi wtórne) lub mogą powstawać w drogach żółciowych (złogi pierwotne). Kamica pęcherzykowa jest możliwa także wtedy, gdy wcześniej został usunięty pęcherzyk żółciowy. Skład kamieni żółciowych może być różny, stąd wyróżnia się kamienie cholesterolowe, barwnikowe lub mieszane.
Kamica pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych - objawy
Wśród objawów choroby dominuje ból kolkowy (pojawiający się i znikający, falowy) zlokalizowany w prawym podżebrzu, czasami promieniujący do pleców (w okolice prawej łopatki). Ból pojawia się najczęściej po spożyciu tłustych, ciężkostrawnych posiłków. Towarzyszą mu:
- nudności,
- czasem wymioty,
- odbijanie.
Takie napady mogą pojawiać się w różnych odstępach czasu – co kilka dni, tygodni czy miesięcy.
Ból pojawia się wówczas, gdy dochodzi do zablokowania przez kamień wypływu żółci – nasilone skurcze pęcherzyka żółciowego próbują „przepchnąć” zalegającą przeszkodę. Jeżeli do bólu dołączy:
- gorączka,
- dreszcze,
- żółtaczka,
oznacza to powikłanie kamicy żółciowej w postaci zapalenia pęcherzyka żółciowego, zapalenia dróg żółciowych lub ostrego zapalenia trzustki.
W przypadku kamicy w przewodach żółciowych (kiedy dochodzi do zamknięcia ich światła przez złóg), poza bólem brzucha (w prawym podżebrzu) stwierdza się również żółtaczkę i świąd skóry. Może do tego dołączyć ciemny mocz oraz odbarwione (bardzo jasne) stolce.
Reklama
Kamica żółciowa - czynniki ryzyka
Czynniki predysponujące do rozwoju kamicy żółciowej to:
- płeć żeńska,
- wiek,
- czynniki genetyczne,
- stosowanie estrogenów,
- otyłość,
- wahania masy ciała,
- mukowiscydoza,
- zaburzenia lipidowe,
- długie żywienie pozajelitowe,
- choroba Leśniowskiego-Crohna,
- przewlekły rozpad krwinek czerwonych (hemoliza),
- marskość wątroby.
Reklama
Kamica żółciowa - badania
Badając chorego, lekarz często stwierdza bolesność w czasie palpacji brzucha poniżej żeber (po stronie prawej), czasami powiększony i tkliwy pęcherzyk żółciowy. Możliwe są objawy lokalnego podrażnienia otrzewnej.
Podstawowym badaniem uwidaczniającym obecność kamieni w pęcherzyku żółciowym jest ultrasonografia (usg). Skuteczność tej metody diagnostycznej jest określana na 95%. Badanie to pozwala także na określenie szerokości dróg żółciowych, których poszerzenie świadczy o utrudnionym odpływie żółci.
U około 13-17% chorych z kamicą złogi są widoczne na zdjęciach rentgenowskich. Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej jest używane także do różnicowania charakteru dolegliwości (w przypadku wątpliwości bądź niejasnego obrazu klinicznego).
W przypadku kamicy przewodowej zasadniczym badaniem (umożliwiającym także usunięcie złogów) jest ECPW (Endoskopowa Cholangiopankreatografia Wsteczna).
W niepowikłanej (bezobjawowej) kamicy nie ma odchyleń w badaniach laboratoryjnych. Natomiast w przypadku powikłań stwierdza się podwyższony poziom transaminaz (Asat, Alat) oraz wyższe wartości bilirubiny. W kamicy przewodowej obserwuje się wyższe wartości fosfataz zasadowych, GGTP. Jeśli wystąpi cholestaza, ocenia się wówczas zawartość urobilinogenu w moczu.
Reklama
Atak kamicy żółciowej - leczenie
W leczeniu ataku kamicy żółciowej stosuje się leczenie objawowe:
- leki przeciwbólowe (niesterydowe): paracetamol, czasami konieczne jest podanie leków opioidowych (z wyjątkiem morfiny),
- leki rozkurczowe,
- odpowiednie nawodnienie (ma ogromne znaczenie w przypadku wymiotów).
W zapobieganiu atakom kolki żółciowej duże znaczenie ma odpowiednia dieta, z której należy wykluczyć potrawy tłuste, ciężkostrawne, wzdymające. Przykładowa lista produktów zalecanych i zabronionych znajduje się w tabeli poniżej.
Reklama
Kamica żółciowa - dieta
Dieta w kamicy bezobjawowej
|
Potrawy przeciwskazane |
Potrawy polecane |
|
|
W zaostrzeniu kamicy obowiązuje dieta lekkostrawna, ubogotłuszczowa, ubogoresztkowa (z niewielką zawartością błonnika).
Zakazane są:
- tłuszcze zwierzęce,
- tłuste i smażone potrawy,
- śmietany,
- tłuste wędliny,
- ciemne pieczywo (zamiast tego: jasne, najlepiej czerstwe).
Dozwolone owoce to:
- jabłka (gotowane, pieczone lub przecierane),
- morele,
- brzoskwinie,
Dozwolone warzywa to:
- marchew,
- pietruszka,
- cukinia,
- pomidory bez skórki,
- sałata zielona,
- ziemniaki.
Reklama
Leczenie kamicy żółciowej
U chorych z kamicą pęcherzyka żółciowego, w zależności od wielkości, rodzaju i ilości złogów, można zastosować leczenie zachowawcze lub operacyjne.
Leczenie zachowawcze
Leczenie zachowawcze stosuje się m.in. w przypadku małych złogów lub gdy istnieją przeciwskazania do zabiegu operacyjnego. Leczenie to polega na podawaniu substancji rozpuszczających kamienie żółciowe – kwasu ursodeoksycholowego.
Przeciwskazania do tego rodzaju leczenia to:
- ciąża,
- duże złogi,
- liczne złogi,
- choroby wątroby,
- brak poprawy leczenia,
- otyłość,
- niektóre rodzaje kamieni.
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne jest wskazane w przypadku kamicy objawowej lub występowania jej powikłań. Zabieg usunięcia pęcherzyka żółciowego nazywany jest cholecystektomią. Stosuje się metodę laparoskopową lub klasyczną.
- Preferowanym zabiegiem usunięcia pęcherzyka żółciowego jest laparoskopia, która w skrócie polega na wprowadzeniu przez kilka małych nacięć w powłokach brzucha: narzędzi i układu optycznego. Ten sposób zabiegu jest mniej inwazyjny, pozwala na krótszą hospitalizację i zmniejszenie bólu pooperacyjnego. Przeciwskazaniem do laparoskopii są zrosty w obrębie jamy brzusznej (po wcześniejszych zabiegach) czy rozlane zapalenie otrzewnej.
- Klasyczny zabieg – cholecystektomia, wykonywana jest, gdy istnieją przeciwskazania do zabiegu laparoskopowego. Czasami zachodzi sytuacja, kiedy podczas zabiegu konieczna jest zmiana metody z laparoskopowej na klasyczną.
W zabiegu klasycznym pęcherzyk żółciowy usuwa się z nacięcia skóry w podżebrzu, w czasie zabiegu kontrolowane są także drogi żółciowe pod kątem obecności złogów (w razie ich obecności są usuwane).
W przypadku kamicy przewodowej zastosowanie znalazła ECPW, która jest metodą diagnostyczną i leczniczą pozwalającą na usunięcie złogów. Jeżeli podczas tego zabiegu nie uda się usunąć złogów, można zastosować pozaustrojowe rozkruszanie złogów żółciowych. Drobniejsze złogi są łatwiej usuwane z żółcią, zmniejszone są szanse na całkowite zamknięcia światła dróg żółciowych.
Wskazania do zabiegu profilaktycznego
Istnieją kontrowersje co do profilaktycznego usunięcia pęcherzyka żółciowego, literatura podaje różne stany, w których należy rozważyć zabieg usunięcia pęcherzyka żółciowego przy bezobjawowej kamicy.
Jako wskazania podawane są :
- cukrzyca,
- podawanie leków obniżających odporność,
- znaczna otyłość,
- zwapniały pęcherzyk żółciowy,
- możliwość wykonania cholecystektomii podczas innego zabiegu.
Reklama
Powikłania kamicy żółciowej
Powikłania kamicy żółciowej obejmują:
- zapalenie pęcherzyka żółciowego (ostre i przewlekłe),
- zapalenie dróg żółciowych,
- ostre zapalenie trzustki,
- zgorzel pęcherzyka żółciowego z możliwym pęknięciem pęcherzyka żółciowego,
- pęcherzyk porcelanowy.
Najczęściej znacznie nasilone dolegliwości bólowe zmuszają chorych do szybkiego kontaktu z lekarzem, w celu podania silniejszych leków przeciwbólowych. Objawy świadczące o rozwoju powikłań to wystąpienie gorączki, dreszczy, nieustępowanie bądź nasilanie się dolegliwości.
Leczenie kamicy żółciowej - dieta
Przyczyną kamicy żółciowej jest zastój żółci w drogach żółciowych, spowodowany nieprawidłowym składem żółci.
W skład żółci wchodzą związki takie jak:
- cholesterol,
- lecytyna
- kwasy żółciowe.
Przy prawidłowym sposobie odżywiania proporcja tych składników i ich działanie jest odpowiednie – cholesterol rozpuszcza się w żółci, która przez drogi żółciowe dostaje się do dwunastnicy. Jeśli skład żółci jest nieprawidłowy kryształki cholesterolu łączą się z solami wapnia tworząc złogi w pęcherzyku lub drogach żółciowych.
Dieta bogata w tłuszcze kwasy tłuszczowe nasycone sprzyja nadmiernej podaży cholesterolu. Z kolei zbyt duże spożycie cukru, słodyczy, miodu oraz niedostateczny dowóz kwasów tłuszczowych nienasyconych (pochodzących z olejów roślinnych, ryb, orzechów) powoduje zmniejszenie ilości lecytyny w żółci, a co za tym idzie - gorsze rozpuszczanie cholesterolu.
Dieta przed usunięciem pęcherzyka żółciowego
Najodpowiedniejszym sposobem leczenia kamicy żółciowej jest usunięcie pęcherzyka żółciowego wraz z zalegającymi złogami. Zabieg ten wykonuje się metodą laparoskopową.
Jeśli przed planowanym zabiegiem pacjent uskarża się na:
- ataki kolki żółciowej,
- silne wzdęcia,
- zatrzymania gazów, stolca
do czasu zabiegu powinien stosować dietę łatwostrawną z ograniczeniem tłuszczów.
Zaleca się wówczas spożycie:
- pieczywa jasnego, typu graham, chleb staropolski, bułki z ziarnami,
- średniej grubości kasze (kasza jęczmienna średnia, kasza jaglana, kasza krakowska),
- makaron biały, biały ryż.
Warzywa i owoce winny być spożywane głównie w postaci musów, przecierów, gotowanej i pieczonej.
Ograniczeniu podlegają ciężkostrawne owoce i warzywa:
- śliwki,
- czereśnie,
- gruszki,
- kapustne,
- cebula,
- czosnek,
- strączkowe.
Restrykcje dotyczące tłuszczu dotyczącą przygotowania potraw – spożywa się dania gotowane, pieczone w folii. Należy unikać również tłuszczu zwierzęcego ukrytego w produktach spożywczych. Zaleca się zatem spożycie nabiału odtłuszczonego, tj.
- mleko 0,5% - 1,5 tł,
- jogurty,
- kefiry,
- maślanki naturalne,
- chudy biały ser,
- twarożki o obniżonej zawartości tłuszczu
Mięsa oraz wędlin z drobiu (wystrzegać się należy mielonek, parówek, pasztetów drobiowych gdyż te produkty mają dużo tłuszczu zwierzęcego.). Tłuszcz w niewielkiej ilości można dodawać na zimno – np. oliwę z oliwek do sałatki.
Bezobjawowa kamica żółciowa - dieta
W przypadku kamicy żółciowej bezobjawowej stosuje się dietę bogatą w błonnik pokarmowy z ograniczeniem tłuszczu. Wprowadza się zatem produkty zbożowe z pełnego ziarna, świeże warzywa i owoce. Bardzo polecane są surówki warzywne, owocowe z dodatkiem otrąb lub zarodków pszennych.
Aby uchronić organizm przed kolejnymi atakami kamicy żółciowej należy na stałe zadbać o odpowiedni skład żółci. Dieta, która przywróci odpowiednie proporcje w dowozie składników żółci powinna zakładać wykluczenie produktów bogatych w kwasy tłuszczowe nasycone oraz cukier. Z kolei spożycie produktów bogatych w błonnik pokarmowy (produkty zbożowe z pełnego ziarna, świeże warzywa, owoce) oraz produktów bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe (ryby, oleje roślinne, orzechy, ziarna) powinno być zwiększone.
