Piersi zbudowane są głównie z tkanki gruczołowej, która otoczona jest tkanką tłuszczową i pokryta skórą. Tkanka gruczołowa składa się z kilku do kilkunastu płatów. Każdy płat zbudowany jest z płacików, które z kolei składają się z pęcherzyków mlecznych, wewnątrz których dochodzi do produkcji pokarmu. Z każdego z nich uchodzi przewód wyprowadzający (tzw. przewód mleczny). Wszystkie przewody mają swoje ujście na szczycie piersi, czyli brodawce sutkowej. Do ostrego zapalenia sutka dochodzi na skutek namnażania się bakterii, które wniknęły do tkanki gruczołowej piersi.
Przyczyny ostrego zapalenia sutka
Najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia gruczołu piersiowego jest zakażenie bakteriami z gatunku Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, Streptococcus sp. i Escherichia coli. Do zakażenia dochodzi zazwyczaj podczas karmienia piersią – bakterie przenikają z ust dziecka i skóry pokrywającej piersi do tkanki gruczołowej przez uszkodzoną brodawkę sutkową. Po wniknięciu do przewodów i pęcherzyków mlecznych bakterie namnażają się, wywołując objawy zapalenia – ból, obrzęk, zaczerwienienie zainfekowanej części gruczołu. U kobiet karmiących powstały obrzęk dodatkowo utrudnia odpływ mleka i powoduje jego zaleganie w pęcherzykach i przewodach mlekowych, co powoduje jeszcze szybsze namnażanie się bakterii i dalsze zaostrzenie objawów choroby.
Zapalenie gruczołu piersiowego jest bolesną i uciążliwą chorobą, jednakże (po zastosowaniu odpowiedniego leczenia – antybiotykoterapii i regularnego, pełnego opróżniania piersi z pokarmu u kobiet karmiących) całkowicie uleczalną.
Jeżeli zapalenie gruczołu piersiowego jest nieodpowiednio leczone, może dojść do wytworzenia ropnia piersi. Ropień to zbiornik zawierający cuchnący, biało-żółty lub żółto-zielony gęsty płyn – ropę, która składa się z martwych neutrofili (jedne z białych krwinek odpowiedzialne za odporność organizmu), bakterii i uszkodzonych tkanek. Leczenie ropnia wymaga leczenia za pomocą chirurgicznego drenażu jego jamy.
Reklama
Ostre zapalenie sutka - objawy
Do wczesnych objawów ostrego zapalenia gruczołu piersiowego (wynikających głównie z zablokowania przewodów mlecznych przez rozwijające się zakażenie) należą:
- zaczerwienienie, ocieplenie, obrzęk i bolesność uciskowa części (lub rzadziej – całej) piersi (czasami obszar zmieniony chorobowo przyjmuje charakterystyczny kształt trójkąta o podstawie u podstawy piersi i wierzchołku przy brodawce sutkowej);
- ból lub uczucie palenia podczas karmienia piersią;
- podwyższona (zwykle > 38°C) temperatura ciała;
- dreszcze, bóle mięśniowo-stawowe, „objawy grypowe” (generalne „złe samopoczucie”).
Jeżeli nie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie i zakażenie rozwinie się, do powyższych objawów mogą dołączyć się objawy ogólne takie jak:
- powiększenie węzłów chłonnych zlokalizowanych w dole pachowym po stronie zakażonej piersi;
- dalsze podwyższenie temperatury ciała, poty;
- przyspieszenie akcji serca;
- wyciek ropy z brodawki sutkowej.
Jeżeli dojdzie do wytworzenia ropnia, pojawić mogą się następujące objawy:
- w piersi pojawia się wyczuwalny, twardy i bolesny guz;
- występujące wcześniej objawy utrzymują się lub ulegają nasileniu.
Zapamiętaj! Ostre zapalenie gruczołu piersiowego nie ustąpi samoistnie! Jeżeli nie będzie leczone prawidłowo, dojdzie do rozwoju powikłań – ropnia piersi, a w bardzo rzadkich przypadkach także
Reklama
Ostre zapalenie sutka - wizyta u lekarza
Wizyta u lekarza ginekologa powinna mieć następujący przebieg:
Lekarz zbiera wywiad, tzn. zapyta o
- dotychczasowy stan zdrowia pacjentki,
- przebyte przez nią choroby,
- hospitalizacje
- ogólne samopoczucie,
- występowanie problemów ze snem,
- apetytem,
- wypróżnianiem się.
- uczulenia (w tym także na leki)
- stosowane używki (papierosy, alkohol, substancje psychoaktywne, czyli np. narkotyki).
- choroby, które występowały w najbliższej rodzinie (u rodziców, dziadków, rodzeństwa)
W wywiadzie pojawią się również pytania dotyczące objawów obecnej choroby, a także o czas ich trwania, stopień nasilenia.
Lekarz ginekolog dodatkowo skupi się na wywiadzie ginekologicznym, w którym spyta o:
- wiek, w którym wystąpiła pierwsza miesiączka,
- regularność i długość cykli miesięcznych,
- obfitość i czas trwania krwawienia miesięcznego,
- występowanie krwawień i plamień między miesiączkami,
- obecność skrzepów w krwi miesiączkowej,
- zespół napięcia przedmiesiączkowego,
- datę pojawienia się ostatniej miesiączki.
Dodatkowo zapyta o:
- przebyte ciąże (w tym także te zakończone poronieniem),
- ich czas trwania,
- sposób rozwiązania (naturalny, cięcie cesarskie),
- występujące powikłania.
Padną również pytania dotyczące:
- przebytych zabiegów ginekologicznych,
- aktywności seksualnej,
- chorób przenoszonych drogą płciową.
Następnie lekarz powinien przystąpić do tzw. badania ogólnego. Jego wygląd różni się istotnie w zależności od wieku i ogólnego stanu zdrowia danego pacjenta. Lekarz zwraca szczególną uwagę na części ciała i narządy, których wygląd bądź funkcja ulegają zmianie pod wpływem danej choroby. Do niezbędnego minimum badania należy:
- dokładne obejrzenie ciała pacjenta,
- zbadanie dotykiem głowy,
- szyi,
- brzucha,
- pachwin,
- kończyn.
Kolejnym etapem badania powinno być badanie gruczołów sutkowych (piersi). Polega ono na badaniu dotykiem piersi w różnych pozycjach ciała, następnie badaniu dotykiem pach (poszukując ewentualnych guzków) oraz ucisku brodawek (w celu sprawdzenia ewentualnego wycieku).
Następnie lekarz przystępuje do badania ginekologicznego. Przeprowadza się je na fotelu ginekologicznym – kobieta znajduje się w pozycji leżącej z podpartymi i rozchylonymi nogami. Pacjentka przed badaniem powinna oddać mocz, a także – w miarę możliwości, wypróżnić się.
Lekarz kolejno:
- obejrzy narządy płciowe zewnętrzne,
- zbada ściany pochwy i szyjkę macicy z pomocą wziernika (niewielkiego plastikowego urządzenia służącego do rozchylenia warg sromowych i ścian pochwy),
- przeprowadzi badanie narządów płciowych wewnętrznych (pochwy, macicy, jajników). Dokona tego za pomocą dwóch rąk – dwa palce jednej ręki wprowadzi do pochwy, drugą ręką natomiast będzie badał brzuch (u dziewic palec jednej ręki wprowadzany jest do odbytnicy zamiast do pochwy).
Końcowym elementem badania powinno być badanie ultrasonograficzne (USG). Badanie to odbywa się za pomocą sondy, którą wprowadza się przezpochwowo lub przezodbytniczo – umożliwia ona pokazanie na ekranie aparatu wyglądu niektórych narządów wewnętrznych.
Reklama
Ostre zapalenie sutka - czynniki ryzyka
Do czynników ryzyka wystąpienia zapalenia gruczołu piersiowego należą:
- Przebyte zapalenie gruczołu piersiowego (zwiększa ryzyko ponownego zapalenia zarówno podczas karmienia piersią tego samego, jak i przyszłych dzieci).
- Uszkodzenie lub zranienie brodawki sutkowej (wywołane np. nieprawidłowym przystawieniem dziecka do piersi).
- Zastój wyprodukowanego pokarmu w przewodach mlecznych i pęcherzykach mlecznych spowodowany:
- brakiem regularnego, całkowitego opróżniania piersi;
- karmieniem piersią zawsze w tej samej pozycji, co może powodować niepełne jej opróżnienie;
- noszeniem zbyt ciasnego stanika.
- Piercing brodawki sutkowej (najczęstsza przyczyna ostrego zapalenia sutka u kobiet nie karmiących piersią).
- Osłabienie organizmu w związku z innymi, współistniejącymi chorobami czy też przewlekłym zmęczeniem – np. anemia (częsta u kobiet w okresie ciąży i krótko po jej zakończeniu).
Reklama
Ostre zapalenie sutka - badania
Rozpoznanie ostrego zapalenia gruczołu piersiowego stawia lekarz na podstawie badania fizykalnego i zaobserwowanych objawów choroby (takich jak zaczerwienienie, ocieplenie, obrzęk i ból piersi lub jej fragmentu, podwyższona temperatura ciała).
Podczas badania lekarz musi upewnić się, że nie doszło do rozwoju ropnia piersi, który (poza antybiotykoterapią) wymaga również leczenia chirurgicznego (biopsji lub nacięcia ściany i opróżnienia). Jeżeli lekarz nie jest w stanie wykluczyć istnienia ropnia na podstawie badania fizykalnego, może wykonać badanie ultrasonograficzne (USG) piersi (obraz uzyskuje się poprzez przyłożenie do piersi głowicy emitującej ultradźwięki).
Rzadko, gdy zapalenie gruczołu piersiowego nie reaguje na standardowo podawane leki, konieczne może być wykonanie tzw. posiewu z pokarmu. Celem tego badania diagnostycznego jest wyhodowanie chorobotwórczych bakterii z próbki pokarmu pobranej od pacjentki i określenie, na jakie leki są one wrażliwe. W celu pobrania próbki, kobieta powinna wymyć pierś, a następnie wycisnąć z niej trochę pokarmu i wyrzucić go.
Kolejną porcję powinna wycisnąć bezpośrednio do sterylnego pojemniczka, unikając kontaktu pojemnika z brodawką sutkową. W pracowni diagnostycznej zawartość pojemnika „wysiewa” się do szalek wypełnionych specjalnym podłożem zwierającym substancje odżywcze, a następnie wkłada do cieplarek, które utrzymują stałą, bliską temperatury ciała człowieka temperaturę. W takich warunkach drobnoustroje gwałtownie się namnażają, co umożliwia ich rozpoznanie i określenie lekowrażliwości.
Czasami konieczne jest wykonanie biopsji piersi (pobrania próbki jej zawartości za pomocą cienkiej igły wprowadzanej od kontrolą USG). Z sytuacją taką mamy do czynienia w dwóch przypadkach:
- Objawy nie ustępują pomimo wdrożenia odpowiedniej antybiotykoterapii – może to świadczyć o rozwoju bardzo rzadkiego typu raka piersi – tzw. raka zapalnego, którego objawy (zaczerwienienie, obrzęk i ból piersi) są niemal identyczne z objawami zapalenia gruczołu piersiowego. Pobraną z pomocą biopsji próbkę poddaje się następnie badaniu cytologicznemu, aby stwierdzić lub wykluczyć istnienie w niej komórek nowotworowych.
- Doszło do wytworzenia ropnia – pobraną z pomocą biopsji zawartość ropnia wykorzystuje się do wykonania posiewu i określenia typu bakterii, która wywołała zapalenie (patrz wyżej).
Reklama
Ostre zapalenie sutka - leczenie
Należy pamiętać, że ostre zapalenie gruczołu piersiowego nie ustąpi samoistnie. Najlepsze rezultaty przynosi wprowadzenie skojarzonego leczenia obejmującego antybiotykoterapię zleconą przez lekarza oraz „domowe” sposoby leczenia:
- Antybiotykoterapia – leki zazwyczaj należy przyjmować przez 10 do 14 dni (bardzo istotne jest, aby pomimo ustąpienia objawów choroby po kilku dniach, dokończyć leczenie antybiotykiem – w ten sposób minimalizując ryzyko nawrotu choroby).
- Stosowanie leków przeciwbólowych – paracetamolu lub ibuprofenu, aby złagodzić ból towarzyszący zapaleniu.
- Odpoczynek, picie dużej ilości płynów - pozwala organizmowi szybciej radzić sobie z gorączką i innymi objawami zapalenia.
- Stosowanie kremów z lanoliną – przynosi ulgę obolałym brodawkom sutkowym.
- Stosowanie chłodnych okładów na piersi – z wykorzystaniem lodu lub okładów żelowych zmniejsza ból i obrzęk.
- Regularne opróżnianie zarówno zdrowej, jak i chorej piersi – najważniejszy sposób leczenia dzięki któremu likwiduje się zastój mleka, który prowadzi do dalszego namnażania się bakterii i rozwoju zapalenia. Podczas ostrego zapalenia gruczołu piersiowego i podczas jego leczenia można, a nawet trzeba nadal karmić piersią - mleko z zajętej piersi nie jest w żaden sposób szkodliwe dla dziecka. W miarę możliwości należy rozpoczynać karmienie od chorej piersi i karmić nią do jej całkowitego opróżnienia (pierś stanie się wówczas miękka). Czasami dziecko ma problemy z odpowiednim uchwyceniem i ssaniem zmienionej zapalnie piersi. Spowodowane jest to zazwyczaj tym, że pierś jest zbyt twarda – warto spróbować odciągnąć z niej trochę pokarmu przed rozpoczęciem karmienia, co ułatwi jej uchwycenie przez dziecko.
- Nie można masować mocno piersi, ani wyciskać pokarmu na siłę! – postępowanie takie może doprowadzić do rozszerzenia się stanu zapalnego, a także powstania ropnia piersi.
- Częsta wymiana wkładek laktacyjnych – tak, aby były czyste i suche. Jeżeli z brodawek sutkowych wycieka ropa, przed włożeniem stanika należy je delikatnie umyć i osuszyć.
Zapamiętaj! Większość kobiet jest w stanie karmić piersią przez cały okres trwania zapalenia i jego leczenia. Jeżeli jednak ból podczas karmienia jest zbyt silny i kobieta rezygnuje z karmienia chorą piersią, to należy pamiętać o regularnym odciąganiu pokarmu z tej piersi z pomocą rąk lub laktatora!
Reklama
Ostre zapalenie sutka - leczenie ropnia
Leczenie ropnia piersi obejmuje:
- chirurgiczne nacięcie ropnia w znieczuleniu miejscowym i opróżnienie jego jamy;
- założenie drenażu - niewielkiej rureczki lub rureczek, które odprowadzają pozostałą ropę (wyjmuje się je po około 5-7 dniach);
- antybiotykoterapia – doustna lub (rzadko, gdy stopień zaawansowania choroby jest duży) dożylna;
- regularne opróżnianie piersi (poprzez karmienie piersią, lub z użyciem rąk czy laktatora).
Zapamiętaj! Jeżeli lekarz nakaże przerwanie karmienia chorą piersią na czas wygojenia się ropnia należy pamiętać o regularnym odciąganiu z niej pokarmu z pomocą rąk lub laktatora! Karmienie zdrową piersią podczas leczenia ropnia jest bezpieczne dla matki i dziecka.
Antybiotykoterapia a karmienie piersią
Karmienie piersią podczas antybiotykoterapii, którą stosuje się w celu wyleczenia zapalenia piersi, jest całkowicie bezpieczne dla dziecka. Dlaczego? Istnieje wiele grup antybiotyków, które różnią się między sobą sposobem i zakresem działania – są skuteczne wobec konkretnej grupy lub grup patogennych bakterii. Zapisywane przez lekarza i stosowane podczas karmienia piersią antybiotyki nie szkodzą dziecku (co zostało udowodnione w badaniach) – pod warunkiem, że są stosowane zgodnie z lekarskimi zaleceniami.
Stosowanie przez krótki czas (wystarczający do opanowania objawów zapalenia piersi) niedużych dawek środków przeciwbólowych również jest bezpieczne dla karmionego piersią dziecka.
Zapamiętaj! Podczas ciąży i okresu karmienia piersią stosuj tylko i wyłącznie leki zalecone przez lekarza i nigdy nie zmieniaj zaleconych przez lekarza dawek (nie zwiększaj, ale i nie zmniejszaj ich) – w ten sposób będziesz miała pewność, że Twoje dziecko jest bezpieczne.
Ostre zapalenie sutka - jak zapobiegać?
Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania wystąpieniu zapalenia gruczołu piersiowego jest prawidłowe karmienie piersią i zapobieganie zaleganiu pokarmu w piersiach, a w szczególności:
- odpowiednie przystawianie dziecka do piersi (co zmniejsza ryzyko uszkodzenia brodawki sutkowej);
- karmienie dziecka w różnych pozycjach umożliwiających całkowite opróżnienie piersi;
- stosowanie odpowiednich biustonoszy i unikanie ubrań uciskających piersi.
Ostre zapalenie sutka - ankieta
Ankieta „Dolegliwości ze strony piersi – jaka jest ich przyczyna?” Poniższą ankietę proponuję podpiąć pod następujące artykuły: choroba włóknisto-torbielowata sutka, ostre zapalenie sutka, rak piersi.
Poniżej znajduje się szereg pytań – bardzo proszę wybrać w każdym odpowiedź TAK lub NIE
Odczuwam ból piersi, który zawsze nasila się w drugiej części cyklu miesiączkowego.
TAK
NIE
W moich piersiach wyczuwam mnogie, drobne, czasem bolesne guzki.
TAK
NIE
Z mojej brodawki sutkowej wycieka ciecz i nie jestem w ciąży i nie karmię piersią.
TAK
NIE
Karmię piersią
TAK
NIE
Moje piersi są opuchnięte i/lub bolesne i/lub ciężkie – dolegliwości te na przemian pojawiają się i znikają. W przeszłości chorowałam na zapalenie piersi.
TAK
NIE
Moje piersi są opuchnięte i/lub zaczerwienione, mam podwyższoną temperaturę.
TAK
NIE
Wyczułam powiększony węzły chłonne pod pachą.
TAK
NIE
Jedna z moich piersi powiększyła się.
TAK
NIE
Moje piersi są opuchnięte i/lub bolesne, spóźnia mi się okres
TAK
NIE
Podczas samobadania piersi wyczułam guzek, którego wcześniej nie było.
TAK
NIE
Niedawno przekułam brodawkę sutkową.
TAK
NIE
Jestem w wieku 50-70 lat.
TAK
NIE
Zauważyłam, że jedna z brodawek sutkowych jest wciągnięta lub owrzodziała.
TAK
NIE
Jestem w wieku reprodukcyjnym.
TAK
NIE
Zwykle miesiączkuje regularnie.
TAK
NIE
Analiza ankiety:
Odpowiedź TAK w ≥1 z pytań: 1, 2, 5: „Prawdopodobnie cierpisz z powodu zmian włóknisto-torbielowatych piersi”.
Odpowiedź TAK w ≥2 z pytań: 4, 6, 7, 8 lub 9, 12: „Prawdopodobnie cierpisz z powodu zapalenia gruczołu piersiowego – skontaktuj się z lekarzem.”
Odpowiedź TAK w pytaniach 8 i 9: „Istnieje ryzyko, że może się u Ciebie rozwijać rak piersi – pilnie skontaktuj się z lekarzem!”
Odpowiedź TAK w ≥1 z pytań: 3, 11, 13, 14: „Istnieje ryzyko, że może się u Ciebie rozwijać rak piersi – pilnie skontaktuj się z lekarzem!”
Odpowiedź TAK w pytaniu 10 i 15 lub 10,15,16: „Powyższe objawy mogą wskazywać, że jesteś w ciąży.”
