Otyłość prosta - przyczyny i sposoby leczenia nadwagi

Reklama

Co to jest otyłość?

Otyłość (ang. obesity) to przewlekła choroba charakteryzująca się nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej (> 15% masy ciała dorosłego mężczyzny i > 25% masy ciała dorosłej kobiety) oraz wskaźnikiem masy ciała (BMI) > 30 kg/m².

Otyłość prosta (ang. simple obesity) rozwija się, gdy dana osoba przyjmuje więcej pokarmów niż wynika to z jej zapotrzebowania energetycznego. Nadmiar przyjętych kalorii magazynowany jest przez organizm w postaci tłuszczu.

Konsekwencją otyłości jest pogorszenie się jakości życia, niepełnosprawność, zwiększone ryzyko zapadnięcia na choroby takie jak cukrzyca i nadciśnienie tętnicze oraz podwyższone ryzyko przedwczesnego zgonu.

Otyłość uważana jest za jedną z najgroźniejszych i najbardziej rozpowszechnionych chorób XXI wieku. Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych 1 na 3, a w Polsce 1 na 5 osób cierpi na otyłość. 

Leczenie otyłości i jej powikłań pochłania w Polsce ponad 20% budżetu przeznaczonego na ochronę zdrowia. Pamiętajmy – już niewielkie zmniejszenie masy ciała osób otyłych poprawia jakość życia i pomaga zapobiegać powstawaniu poważnych problemów zdrowotnych!

Reklama

Przyczyny otyłości prostej

Przyczyny otyłości możemy podzielić na:

Wrodzone 

• określona predyspozycja genetyczna do rozwinięcia się otyłości. Udział czynników genetycznych w rozwoju otyłości szacuje się na 20 do 70%. Dziedziczenie otyłości jest przeważnie zależne od wielu genów.

Nabyte:

• brak lub zmniejszona aktywność fizyczna – tzw. „siedzący tryb życia” jest w dzisiejszych czasach głównym przykładem niewystarczającej aktywności fizycznej;
• złe nawyki żywieniowe – spożywanie wysokokalorycznych pokarmów, stołowanie się w fast-foodach, jedzenie obfitych kolacji kosztem zmniejszonej objętości śniadania, picie dużych ilości słodzonych napojów - to tylko nieliczne przykłady błędnych nawyków żywieniowych;
• stres i zaburzenia emocjonalne;
• niewystarczająca ilość snu – zaburzenia hormonalne powstające na tym tle mogą prowadzić do zwiększania się apetytu;
• ciąża – a w szczególności związane z nią problemy dotyczące pozbycia się „dodatkowych” kilogramów po urodzeniu dziecka;
• uwarunkowania społeczne i kulturowe;
• określone choroby - jak np. choroba Cushinga, zespół policystycznych jajników i inne prowadzące do złożonych zaburzeń hormonalnych;
• przyjmowanie określonych leków – jak np. glikokortykosteroidy, leki przeciwdepresyjne, leki przeciwpadaczkowe, leki przeciwcukrzycowe (insulina, pochodne sulfonylomocznika), leki obniżające ciśnienie krwi (B-blokery, alfa-blokery).

Czynniki zwiększające ryzyko rozwinięcia się otyłości to:

• predyspozycje genetyczne;
• uwarunkowania społeczno-kulturowe – np. to czy rodzice byli otyli, to jaki model żywienia i aktywności fizycznej prezentowali. Jeśli na co dzień żyjesz wśród ludzi otyłych, to również zwiększa u Ciebie ryzyko rozwinięcia się otyłości;
• czynniki ekonomiczne – niskie zarobki mogą uniemożliwiać zakup świeżych warzyw i owoców oraz zdrowych produktów żywnościowych. Z kolei nadmiar pracy może promować odżywianie się w fast-foodach, niedojadanie śniadań oraz spożywanie nadmiernie obfitej obiado-kolacji;
• wiek – chociaż otyłość może wystąpić w każdym wieku, to z biegiem czasu zachodzące zmiany hormonalne oraz tendencja do podejmowania coraz mniejszej aktywności fizycznej promują rozwijanie się otyłości;
• rzucanie palenia – wiele osób podczas rzucania palenia przybiera na wadze.

Diagnostyka otyłości w czasie wizyty u lekarza

W przypadku problemów z otyłością lub nadwagą najlepiej zwrócić się do swojego lekarza rodzinnego. Podczas wizyty należy otwarcie nakreślić swoje oczekiwania, co do redukcji masy ciała, ale również uczciwie odpowiedzieć sobie na pytanie, co jest się samemu gotowym zrobić by walczyć z chorobą. Lekarz rodzinny zapewne skieruje pacjenta również do dietetyka oraz fizjoterapeuty w celu ustalenia odpowiedniej diety oraz planu ćwiczeń.

Przed pierwszą wizytą u lekarza warto przygotować sobie następujące rzeczy:

• listę zażywanych na stałe leków;
• listę chorób na jakie pacjent leczy się przewlekle;
• listę celów jakie chciałbyś osiągnąć walcząc z otyłością;
• listę wyrzeczeń na jakie jesteś skłonny się zdobyć walcząc z otyłością;
• spisany typowy, dzienny jadłospis;
• listę nurtujących pytań odnośnie choroby. Nie bój i nie wstydź się zadawać lekarzowi pytań. Podczas wizyty służy Ci on swoją wiedzą najlepiej jak potrafi.

Przykładowe pytania jakie warto zadać lekarzowi w związku z otyłością to:

• W jaki sposób można leczyć otyłość?
• Czy leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne będzie w moim przypadku wymagane/wskazane?
• Jak samemu mogę walczyć z otyłością?
• Czy wizyta u psychologa może być pomocna w walce z otyłością?
• Jak samemu mogę dokształcić się w zakresie walki z otyłością?
• Jakie jest ryzyko ewentualnych powikłań choroby i jakie mogą one być?

Jeśli jesteś zdecydowany podjąć walkę z otyłością, już przed wizytą u lekarza możesz zacząć wprowadzać niezbędne modyfikacje w swoim stylu życia:

• jedz mniej, a częściej (5-6 małych posiłków dziennie);
• zdrowo się odżywiaj - dbaj by w Twojej diecie nie zabrakło warzyw, owoców, produktów mlecznych i pełnoziarnistych;
• ćwicz regularnie – minimum 3-4 razy w tygodniu przynajmniej po 45 minut (pływanie, jazda na rowerze, regularne spacery).

Reklama

Badania wykorzystywane w diagnostyce otyłości prostej

Podczas wizyty lekarz przeprowadzi z chorym dokładny wywiad lekarski oraz pełne badanie fizykalne. Dodatkowo dokona potrzebnych pomiarów takich jak:

• masa ciała pacjenta,
• obwód pasa,
• obwód bioder,
• zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie,

a następnie obliczy wskaźnik BMI i WHR.

Badania laboratoryjne, jakie w diagnostyce otyłości i jej powikłań może zlecić lekarz, uwzględniają między innymi:

• morfologię krwi;
• poziom cholesterolu i triglicerydów;
• poziom enzymów wątrobowych;
• poziom hormonów tarczycy;
• wskaźniki czynności nerek;
• stężenie glukozy we krwi (na czczo i po doustnym teście tolerancji glukozy).

Zlecone badania obrazowe będą zależeć od tego jakie powikłania otyłości podejrzewa lekarz u chorego. Badania mogą uwzględniać USG (np. tętnic szyjnych), tomografię komputerową i rezonans magnetyczny.

Wszystkie dodatkowe badania będą zależeć od tego, na jakie choroby towarzyszące choruje pacjent lub jakie schorzenia podejrzewa u niego lekarz.

Wszystkie informacje z powyższych badań są lekarzowi potrzebne, aby ocenić o ile pacjent musi schudnąć, jakie choroby towarzyszące leczyć oraz jaki będzie najlepszy sposób postępowania leczniczego dla danego chorego.

Reklama

Sposoby leczenie otyłości prostej

Celem leczenia otyłości jest zmniejszenie masy ciała oraz utrzymanie jej przez dłuższy czas, co pozwoli poprawić jakość życia i zapobiec ewentualnym powikłaniom zdrowotnym. Sukcesem w leczeniu zachowawczym jest zmniejszenie masy ciała o 10% (w stosunku do wyjściowej masy ciała) i utrzymaniu uzyskanej masy przez dłuższy czas.

Pierwsze oznaki poprawy samopoczucia pojawiają się już przy utracie 5% masy ciała. To znaczy, że jeśli ważysz 100 kg i według kalkulatora BMI jesteś otyły, wystarczy, że schudniesz 5 kg i już odczujesz poprawę!

Leczenie otyłości powinno być kompleksowe, a uczestniczyć w nim powinni, oprócz pacjenta, również lekarz, dietetyk, fizjoterapeuta i psycholog. Leczenie otyłości uwzględnia metody niefarmakologiczne, farmakologiczne oraz chirurgiczne. Leczenie powinno być dobrane do poziomu otyłości, ogólnego stanu zdrowia oraz chęci i oczekiwań pacjenta.

Leczenie niefarmakologiczne

Na leczenie niefarmakologiczne otyłości składają się:

Leczenie dietetyczne – jest to podstawowa metoda postępowania terapeutycznego w otyłości. Dowóz energii powinien być mniejszy od zapotrzebowania o około 500 do 1000 kcal/dzień. Dąży się do zmniejszenia masy ciała o około 0,5 do 1 kg na tydzień i o 10% wartości wyjściowej w ciągu pół roku.

Należy unikać stosowania drastycznych diet (np. głodówek), gdyż nie dają one możliwości utrzymania niskiej wagi przez dłuższy okres czasu. Poniżej podano kilka sposobów jak można podejść do zagadnienia leczenia dietetycznego:

• Zmniejsz kaloryczność spożywanych posiłków. Poproś dietetyka i wraz z nim policz ile kalorii przyjmujesz każdego dnia i o ile da się tę liczbę ograniczyć. Liczbę kalorii najprościej ograniczyć poprzez zmniejszenie bądź wyeliminowanie słodyczy z codziennego jadłospisu.
• Aby ograniczenie kaloryczności nie odbiło się negatywnie na objętości posiłków (muszą one ulec zmniejszeniu, ale nie powinna być to zmiana nagła i nazbyt drastyczna, gdyż u pacjenta może pojawić się ciągłe uczucie głodu) zastąp małe, ale bardzo kaloryczne posiłki (np. desery, przekąski) owocami lub warzywami. Są one mniej kaloryczne, a równocześnie na tyle duże objętościowo, że zapewnią uczucie sytości.
• Razem z dietetykiem ustalcie ścisły plan żywienia. Ważne jest aby spożywać posiłki (4-6 dziennie) w regularnych odstępach czasu, małymi porcjami. Dieta powinna być bogata w warzywa, owoce, produkty mleczne (niskotłuszczowe) oraz pełnoziarniste. Ogranicz spożycie cukru i soli. Pamiętaj, że mięso nie jest jedynym źródłem białka. Innymi, świetnymi źródłami białka są warzywa, takie jak np. bób, soja, fasola. Wybierając mięso decyduj się na mięso białe, chude, ryby i owoce morza. Równocześnie nie zapominaj, żeby dieta była smaczna, a posiłki urozmaicone. Dieta nie powinna być czymś przejściowym, a raczej stałą modyfikacją stylu życia na ogólnie zdrowszy. Unikaj diet mających na celu szybką utratę masy ciała. Redukcja masy ciała powinna być stopniowa i rozłożona w czasie. Umożliwia to zachowanie na stałe nowo osiągniętej wagi.
• Jeśli musisz schudnąć „szybko”, np. ze względu na niezbędny zabieg chirurgiczny, zapytaj lekarza o tzw. dietę płynną. Jest ona bardzo nisko kaloryczna (~ 800 kcal/dzień) i oparta przede wszystkim na piciu płynów. Podczas jej stosowania musisz być pod stałą opieką lekarską. Często wymagana jest równoczesna suplementacja witamin i związków mineralnych, ze względu na brak ich wystarczającego dowozu z posiłkami. Jak już wspomniano, dieta ta pozwala na szybkie „zrzucenie wagi”. Jeśli jednak po zakończeniu jej stosowania nie zostaną wprowadzone odpowiednie modyfikacje stylu życia (dieta „na stałe”, wzrost poziomu aktywności fizycznej) to pacjent bardzo szybko wróci do wagi sprzed zastosowania diety płynnej.
• Pamiętaj! Nie istnieją „cudowne” środki na natychmiastowe schudnięcie. Podstawą leczenia otyłości jest wytrwałość i konsekwencja w, między innymi, stałym stosowaniu przepisanej diety.

Wysiłek fizyczny jest kolejnym, obok leczenia dietetycznego, niezbędnym elementem leczenia otyłości. Przede wszystkim należy pamiętać, że nawet najmniejszy wysiłek jest lepszy niż jego brak. Osoby otyłe powinny ćwiczyć codziennie co najmniej 45 minut.

Rekomendowana jest jazda na rowerze, szybkie spacery, pływanie. Szczególnie ta ostatnia aktywność jest godna polecenia, gdyż pozwala na wykonywanie ćwiczeń w odciążeniu, co chroni stawy przed nadmiernym zużyciem (u osób otyłych nadmiar kilogramów powoduje przeciążania stawów i szybsze zużywanie się chrząstki stawowej).

Porozmawiaj z fizjoterapeutą na temat odpowiednich dla siebie ćwiczeń. Wysiłek fizyczny nie tylko pozwala zwiększyć liczbę spalanych kalorii, ale również pomaga zwiększyć i/lub utrzymać masę mięśniową w okresie ograniczonej podaży kalorii, zapobiega efektowi jo-jo, a także poprawia nastrój oraz redukuje poziom stresu poprzez zwiększenie wytwarzania endorfin.

Nie tylko ćwiczenia fizyczne umożliwiają zwiększenie ilości codziennego wysiłku fizycznego.

Warto również zwiększyć swoją normalną codzienną aktywność poprzez np. chodzenie pieszo na zakupy do pobliskiego sklepu, zamiast jeździć samochodem, chodzenie pieszo do pracy, uprawianie ogrodu (np. koszenie trawy kosiarką), częstsze sprzątanie domu. Takie zmiany również pomogą Ci walczyć z otyłością.

Należy zaznaczyć, że ani sama dieta, ani sam wysiłek fizyczny nie są wystarczające by skutecznie redukować masę ciała. Dopiero połączenie tych dwóch elementów tworzy skuteczną broń do walki z otyłością.

Modyfikacja zachowań to kolejny ważny element zmiany sposobów odżywiania się i związanych z aktywnością fizyczną. Pod nadzorem specjalisty (psychologa, psychiatry, członków grupy wsparcia) pacjent dąży do zrozumienia, dlaczego spożywa nadmierne ilości jedzenia i zmiany swojego podejścia na bardziej prozdrowotne.

Chorym doradza się obieranie szeregu prostych celów i dążenie do nich małymi krokami. Zaleca się zapisywanie ilości spożywanych pokarmów, wykonywanych ćwiczeń oraz aktualnej masy ciała w prowadzonym na bieżąco dzienniczku.

Leczenie farmakologiczne

Leki stosuje się u pacjentów z BMI >27 kg/m² oraz jedną lub więcej chorobą towarzyszącą związaną z otyłością (np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, obturacyjny bezdech senny) oraz gdy metody niefarmakologicznie nie przyniosły wystarczającej redukcji masy ciała.

W czasie prowadzenia farmakoterapii należy cały czas prowadzić całościowe leczenie niefarmakologiczne. Leki nie są stosowane w zastępstwie diety i ćwiczeń fizycznych. Są do nich jedynie dodatkiem.

Leki stosowane w leczeniu otyłości to:

• Sibutramina – poprzez wpływ na wychwyt neuromediatorów, powoduje redukcję uczucia głodu i szybsze pojawianie się uczucia sytości. Stosowana przez rok zmniejsza masę ciała o około 5 kg. Działania niepożądane uwzględniają skoki ciśnienia tętniczego krwi, suchość w jamie ustnej, zatwardzenia, bezsenność, bóle głowy i przyspieszone bicie serca.
• Orlistat – hamuje trawienie i wchłanianie tłuszczów. Zwiększa ich wydalanie z kałem. Stosowany przez rok zmniejsza masę ciała o około 3 kg. Może powodować takie efekty uboczne jak wzdęcia, bóle brzucha, parcie na stolec, oddawanie częstych i luźnych stolców. Efekty uboczne można minimalizować poprzez zmniejszenie ilości tłuszczu w diecie.

Podczas przyjmowania leków należy być pod stałą opieką lekarską. Wszelkie efekty uboczne należy od razu zgłaszać lekarzowi prowadzącemu. Leki te nie muszą być skuteczne u każdego chorego. Należy pamiętać, że ich efekt (jeśli w ogóle) będzie widoczny wyłącznie w połączeniu z odpowiednią dietą i ćwiczeniami fizycznymi.

Leczenie chirurgiczne

Leczenie chirurgiczne stosuje się u osób z BMI > 40 kg/m² lub u osób z BMI przynajmniej 35 kg/m² i jedną lub więcej chorobą związaną z otyłością (np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, obturacyjny bezdech senny), u których leczenie zachowawcze okazało się nieskuteczne.

Należy pamiętać, że leczenie chirurgiczne nie jest cudownym lekarstwem na otyłość. Zdecydowanie się na zabieg chirurgiczny ma sens jedynie w przypadku, kiedy pacjent jest gotowy na zmianę swojego stylu życia (prowadzenie odpowiedniej diety oraz regularne ćwiczenia fizyczne).

Istnieją dwa głównie sposoby chirurgicznego leczenia otyłości:

1. Operacje restrykcyjne – ograniczające pojemność żołądka. Przykładem jest tutaj operacja opasania żołądka (LABG – ang. laparoscopic adjustable gastric banding), polegająca na opięciu żołądka od zewnątrz opaską, którą można następnie regulować. W ten sposób z żołądka powstają jakby „dwa worki” połączone wąskim kanałem. Metoda ta powoduje powolną i równomierną utratę masy ciała.
2. Operacje ograniczające wchłanianie składników pokarmowych - np. poprzez wytworzenie ominięcia żołądka (by-pass) lub jego częściowe wycięcie. Niestety po takiej operacji duża część pacjentów wymaga uważnego monitorowania w kierunku pojawiających się niedoborów witamin i składników mineralnych (ich wchłanianie również ulega ograniczeniu).

Komplikacje po zabiegu w dużej mierze zależą od doświadczenia chirurga operującego i mogą uwzględniać powstawanie zakrzepów i zatorów, przepukliny, infekcje miejsca operowanego, bóle brzucha, wymioty, biegunkę.

Trzeba pamiętać, że w trakcie całego procesu leczniczego występują nie tylko spadki, ale i wzrosty masy ciała. Nie jest to dla chorego łatwe do zaakceptowania, ale walka z otyłością jest procesem długotrwałym, wymagającym wytrwałości.

Jak już wspomniano, najlepszą metodą jest stawianie sobie konkretnych celów i dążenie do nich małymi krokami.

Reklama

Domowe sposoby leczenia otyłości

Należy pamiętać, że nadmierna tusza utrudnia również wykonywanie prawie wszystkich codziennych czynności, wpływa negatywnie na poczucie własnej wartości, może powodować, że dana osoba będzie postrzegana w społeczeństwie jako nieatrakcyjna, co pogarsza relacje towarzyskie.

Wszystko to może prowadzić do izolacji społecznej, uczucia wstydu oraz depresji.

Leczenie domowe otyłości w dużej mierze opiera się na punktach podanych wcześniej. Oprócz podanych tam wskazówek warto pamiętać o:

• regularnym przyjmowaniu zapisanych leków, zarówno tych na leczenie otyłości, jak i tych leczących choroby towarzyszące;
• byciu konsekwentnym w zmienianiu swojego stylu życia na zdrowszy;
• stałym dokształcaniu się odnośnie chorób na jakie chorujesz, tak aby cały czas znać najnowsze trendy w leczeniu określonego schorzenia. Rzetelną wiedzę można uzyskać z fachowych czasopism, sprawdzonych portali internetowych, grup wsparcia;
• utworzeniu wokół siebie grupy wsparcia. Zaproś do niej członków swojej rodziny, przyjaciół oraz znajomych, którzy również starają się pozbyć „dodatkowych” kilogramów;
• byciu wytrwałym i dążeniu do realizacji postawionych sobie celów!

Pamiętaj, leczenie otyłości to przede wszystkim zdrowe odżywianie się, zwiększenie aktywności fizycznej i zarzucenie niezdrowych nawyków. W sklepach i aptekach dostępne są liczne preparaty odchudzające, ale większość z nich nie ma potwierdzonej skuteczności.

Jednak jeśli czujesz, że chciałbyś wspomóc odchudzanie za pomocą jakichkolwiek suplementów diety, w pierwszej kolejności skonsultuj się ze swoim lekarzem.

Początek treści sponsorowanej

INUBIOTYK to unikalna kompozycja błonników, które pozwalają regulować procesy trawienia w każdym odcinku przewodu pokarmowego. Dzięki niej uwolnisz się od dotychczasowych problemów trawiennych – zaparć, biegunek i wzdęć. Wyraźnie poprawi się efektywność trawienia, gdyż INUBIOTYK zapewni równowagę bakteryjną i zapobiegnie dysbiozie jelitowej. Poznaj wszystkie zalety  produktu INUBIOTYK –  zadbaj o swoje jelita i komfort swojego życia.

Reklama

Profilaktyka otyłości. Jak zapobiegać nadmiernej wadze ciała?

Warto powtórzyć to jeszcze raz - kluczem do walki z otyłością jest właściwa dieta, regularnie podejmowane ćwiczenie fizyczne i wola pozbycia się „dodatkowych kilogramów”.

Poniższe wskazówki jak zapobiegać otyłości (ale również leczyć ją) są skierowane nie tylko do osób otyłych i z nadwagą, ale również od osób z prawidłową wagą. Pamiętajmy, że prościej i taniej jest zapobiegać otyłości niż leczyć jej zaawansowane postaci oraz ewentualne powikłania.

Aby zapobiegać otyłości:

• Ćwicz regularnie – minimum 3-4 razy w tygodniu przynajmniej po 45 minut. Polecanymi sposobami aktywności są: szybkie chodzenie lub jogging, jazda na rowerze, pływanie. Jeśli masa ciała nie pozwala Ci na podjęcie tych aktywności - zacznij od codziennych spacerów.
• Zdrowo się odżywiaj – dbaj by w Twojej diecie nie zabrakło warzyw, owoców, produktów mlecznych i pełnoziarnistych. Licz kalorie i unikaj regularnego spożywania produktów bogatych w cukry proste i tłuszcze nasycone (np. słodyczy). Ważne by dieta była niskokaloryczna, ale równocześnie smaczna i zróżnicowana, tak aby bez wielkich wyrzeczeń dało się ją utrzymać. Ogranicz spożycie alkoholu do maksymalnie jednej lampki czerwonego wina na wieczór. Pamiętaj o regularnym odżywianiu się (5-6 małych posiłków w regularnych odstępach). Ostatni (niewielki) posiłek jedz na 3-4 godziny przed snem.
• Regularnie monitoruj wagę – waż się jeden do dwóch razy w tygodniu i zapisuj swoją wagę w dzienniczku. Pomoże Ci to wychwycić niewielkie wzrosty masy ciała, zanim przeistoczą się w poważne problemy.
• Bądź wytrwały – przez cały czas pamiętaj o ćwiczeniach i zdrowym odżywianiu. Jeśli czujesz, że nie jesteś w stanie utrzymać diety, ustal sobie raz w tygodniu dzień, kiedy możesz od niej odstąpić. Nie znaczy to, że możesz wtedy jeść co i ile chcesz, ale możesz pozwolić sobie wtedy na małe „kulinarne szaleństwo”.

Aby lepiej radzić sobie z chorobą warto, aby pacjent rozważył wzięcie pod uwagę następujących wskazówek:

1. Prowadź dziennik, w którym będziesz zapisywał swoją wagę, ciśnienie tętnicze krwi, wyniki badań biochemicznych (np. poziom cholesterolu), metody, które pomagają Ci walczyć z otyłością, ale również te, które nie są skuteczne. Zapisuj swoje emocje, zarówno pozytywne jak i negatywne.
2. Pamiętaj, że rodzina i znajomi są kimś kto zawsze pomoże w walce z chorobą.
3. Dołącz do grupy wsparcia. Razem zawsze łatwiej pokonać chorobę.
4. Pamiętaj o wyznaczonych sobie celach. Dąż do nich.
5. W ramach odpoczynku korzystaj z technik relaksacyjnych. Pomogą Ci one pozbyć się negatywnych myśli i pozytywnie nastroją Cię do dalszej walki z otyłością.
6. Pamiętaj, że nieleczona otyłość może prowadzić do takich powikłań zdrowotnych.