Przyczyny raka brodawkowatego tarczycy
Wśród wszystkich rodzajów nowotworu złośliwego tarczycy najczęściej występującym jest rak brodawkowaty. Według Krajowego Rejestru Nowotworów, w Polsce stanowi on aż 80 proc. wszystkich raków tarczycy i pięciokrotnie częściej wykrywany jest u kobiet. Może pojawić się jeszcze przed 45. rokiem życia.
To typ nabłonkowego raka, rozpoczyna się w komórkach pęcherzykowych tarczycy. Rośnie powoli i jeżeli zostanie wcześnie rozpoznany, to u większości osób jest wyleczalny. Przyczyny raka brodawkowatego tarczycy nie zostały jeszcze do końca rozpoznane. Wiadomo natomiast, że występuje głównie z powodu niedoboru jodu w posiłkach, nadmiernej produkcji TSH, ale może być także dziedziczny. Przyczyną raka może być również nadmierna ekspozycja na promieniowanie jonizujące, zwłaszcza w dzieciństwie.
Ryzyko raka tarczycy ocenia się na podstawie badania cytologicznego i według systemu Bethesda. To nowa sześciostopniowa klasyfikacja zmian nowotworowych, która zastąpiła pięciostopniową skalę Papanicolaou. Pierwszy stopień to biopsja niedaignostyczna, zazwyczaj wtedy pacjent dostaje zalecenie zgłoszenia się na kolejne badanie za kilka miesięcy. Kategoria 2 wg Bethesda to zmiana łagodna, ryzyko raka jest większe niż jeden procent. Najczęstsze rozpoznanie histopatologiczne to wole guzkowe i zapalenia tarczycy. W tej sytuacji wskazana jest kolejna biopsja.
Gdy pacjent po cytologii zostaje przypisany do trzeciej kategorii oznacza to, że badana zmiana pęcherzykowa jest nieokreślona, a rozpoznanie cytologiczne jest trudne. Ryzyko raka tarczycy w tej sytuacji wynosi od 6 do 18 procent. Taka diagnoza daje podstawy do dalszej diagnostyki, która oceni ewentualny rozwój zmiany i jej charakter.
Czwarta kategoria to potwierdzenie nowotworu pęcherzykowego lub jego realne podejrzenie. Ryzyko raka tarczycy oceniane jest od 10 do nawet 40 procent. Cytologicznie trudno jest odróżnić nowotwór złośliwy od niezłośliwego, a więc potrzebna jest ocena badania przez drugiego cytologa. Jeśli ryzyko jest znaczne, zlecana jest kolejna cytologia i leczenie zachowawcze, by nie zdążył zbudować się, np. rak brodawkowaty tarczycy.
Kategoria 5 wg Bethesda to już podejrzenie złośliwości. Rozpoznanie, które pacjenci najczęściej słyszą, to rak brodawkowaty tarczycy, rak rdzeniasty, przerzuty do tarczycy, chłoniak, rak anaplastyczny lub mięsak naczyniowy. Wskazania to leczenie operacyjne. Ostatnia kategoria to potwierdzenie złośliwości raka.
Reklama
Objawy raka brodawkowatego tarczycy
Objawy raka brodawkowatego tarczycy nie są jednoznaczne, przez co nowotwór ten często wykrywany jest przez przypadek, przy okazji innych badań. Co istotne i niepokojące, guz może przeobrazić się w wieloogniskowego raka brodawkowatego, czyli rozrastać się poza obręb tarczycy.
Tego typu zaawansowane nowotwory mogą dawać objawy powiększenia węzłów chłonnych szyi, a także chrypkę, problemy z przełykaniem czy dysfonię, gdy guz nacieka na nerw krtaniowy.
Nowy agresywny podtyp raka brodawkowatego to wysokokomórkowy guz. Występuje stosunkowo rzadko, ale ma znacznie gorsze rokowania i większe ryzyko nawrotu.
Kategorie raka brodawkowatego tarczycy:
- klasyczny,
- wysokomórkowy,
- rozlany
- szkliwiejący,
- oksyfilny.
W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD 11) nowotwory tarczycy zostały przypisane do kategorii nowotworów złośliwych gruczołów dokrewnych. W klasyfikacji ICD 11 rak brodawkowaty tarczycy został opisany w podkategorii 2D10.1.
Reklama
Diagnostyka raka brodawkowatego tarczycy
Rak bardzo często diagnozowany jest przypadkiem, przy okazji wykonywania badań w kierunku innych schorzeń. Wyczuwalny może być podczas badania palpacyjnego szyi, jednak dopiero biopsja pozwala określić charakter guza. Podstawowa diagnostyka raka brodawkowatego tarczycy to USG, czyli ultrasonografia. Wykwalifikowany i doświadczony już na podstawie tego badania będzie w stanie określić patologię zmiany.
Wskazania do USG:
- nawet niewielki, ale wyczuwalny guzek tarczycy,
- guzek widoczny w innych obrazowych badaniach,
- powiększone węzły chłonne szyi przy wyeliminowanych innych przyczynach, np. infekcji,
- obciążenie genetyczne lub wcześniejsza ekspozycja na promieniowanie jonizujące,
- tak zwane wole tarczycy, czyli znaczne powiększenie tego obszaru.
Badaniem, które zlecane jest w drugiej kolejności to BAC, czy cienkoigłowa biopsja. Podstawy do jej wykonania to guzek o średnicy co najmniej 1 cm. Badanie najczęściej wykonywane jest pod kontrolą ultrasonografu dla zwiększenia precyzji. Gdy guzek jest mniejszy, biopsja nie jest konieczna, ale zlecenie jej uzależnione jest od decyzji lekarza, który analizuje wiele różnych czynników. By ocenić tarczycę i zmiany w jej obrębie zlecana jest także scyntygrafia tarczycy. To badanie obrazowe polegająca na podaniu pacjentowi dożylnie lub doustnie izotopu jodu, który wywołują promieniowanie gamma wychwytywane przez kamery scyntygraficzne. Na tej podstawie ocenia się ewentualne zmiany.
Dodatkowe badania, które może zlecić lekarz to także: tomografia komputerowa szyi, RTG szyi i klatki piersiowej, badanie wapnia we krwi i poziomu TSH, czyli hormonu tarczycy. Zwiększone stężenie wapnia we krwi i TSH już sugeruje zmiany i oznacza, że konieczna jest dalsza diagnostyka.
Reklama
Leczenie raka brodawkowatego tarczycy
Sposób leczenia nowotworu ma duży wpływa na rokowania. Gdy lekarz ma podejrzenie raka brodawkowatego tarczycy u pacjenta, natychmiast powinien zlecić badania, które go potwierdzą lub wykluczą, by jak najszybciej rozpocząć terapię.
Podstawową metodą jest leczenie operacyjne, ale stosuje się także terapię radioaktywnym jodem. Z kolei radioterapia i chemioterapia są stosowane znacznie rzadziej. Warto zaznaczyć, że nawet w przypadku niewielkich zmian możliwe jest usunięcie tylko części tarczycy. Niektóre osoby, którym usunięto na przykład jeden płat, są następnie poddawane kolejnej operacji, w trakcie której usuwane są pozostałości narządu.
Jako uzupełnienie leczenia wykorzystywane są tabletki z hormonem tarczycy, ponieważ hormon ten spowalnia wzrost pozostałych w organizmie komórek raka. Pacjent nie powinien być zaskoczony, gdy lekarz zleci badanie ultrasonografem.
Po leczeniu raka brodawkowatego tarczycy USG szyi jest często stosowane w celu zlokalizowania ewentualnych nawrotów lub przerzutów. Specjaliści zalecają także badanie izotopowe całego ciała i badania krwi w celu określenia poziomu TSH i tyreoglobulin.
Leczenie raka to nie tylko farmakologia i diagnostyka. W przypadku raka brodawkowatego tarczycy dieta także jest ważna. Lekarze zalecają bogate w jod ryby, owoce morza czy produkty mleczne.
Na pracę tarczycy bardzo dobry wpływa mają także nienasycone kwasy tłuszczowe, a więc kwasy z rodziny omega-3 i omega-6, które występują np. w olejach lnianych, rzepakowych czy orzechach włoskich.
Reklama
Czy rak brodawkowaty tarczycy daje przerzuty?
Niestety, przerzuty raka brodawkowatego tarczycy występują. Mimo że sam guz rośnie powoli, szerzy się naczyniami limfatycznymi, w efekcie daje przerzuty do węzłów chłonnych.
Rokowania, nawet w takich przypadkach, są jednak dobre. Konieczne jest jednak szybkie podjęcie właściwego leczenia.
Narządy, do których następują przerzuty raka brodawkowatego tarczycy to:
- węzły chłonne szyjne,
- węzły chłonne piersiowej (rzadziej),
- żuchwa,
- przerzuty odległe, powiązane z większą śmiertelnością
Reklama
Wznowa raka brodawkowatego tarczycy
Nieleczony rak brodawkowaty tarczycy, jak każdy nowotwór, prowadzi do śmierci. Odpowiadają za to głównie przerzuty i naciekanie guza na inne narządy, które w zaawansowanym stadium rozwoju przestają prawidłowo funkcjonować.
Żadne leczenie nie daje także gwarancji stuprocentowego wyleczenia. Wznowa raka brodawkowatego może nastąpić, nawet jeśli guz był niewielki, dlatego pacjenci po leczeniu powinni pozostawać pod stałą opieką lekarza.
Pierwsze badania kontrolne należy wykonać po upływie trzech miesięcy od zdiagnozowania raka, kolejne robi się w odstępach 6-8 miesięcznych. Jeśli w ciągu 10 lat nie nastąpiła wznowa nowotworu, można kontrolę lekarską przeprowadzać co 1-2 lata.
Bardzo ważnym badaniem wykonywanym w celu oceny skuteczności leczenia nowotworu brodawkowatego tarczycy jest oznaczanie stężenia tyreoglobuliny we krwi. To białko produkowane przez komórki tarczycy.
Stężenie tyreoglobuliny jest istotne dla rozpoznania raka tarczycy, dlatego to bardzo ważny marker wznowy raka brodawkowatego. Po usunięciu tarczycy spada ilość produkowanej tyreoglobuliny. W przypadku wznowy nowotworu, w organizmie pojawiają się komórki rakowe, które zaczynają produkować tyreoglobulinę, a tym samym jej stężenie wzrasta. Jest to sygnał alarmowy. Należy także pamiętać, że ryzyko wznowy raka rośnie wraz z wiekiem.
Reklama
Ile się żyje przy raku brodawkowatym tarczycy?
Rokowania przy raku brodawkowatym tarczycy są dobre. Zdecydowanie lepsze niż w przypadku innych tego rodzaju nowotworów. Pod warunkiem wczesnego wykrycia guza i podjęcia odpowiedniego leczenia, do 10 lat po rozpoznaniu choroby przeżywa od 90 do 95 proc. pacjentów - podano w Krajowym Rejestrze Nowotworów.
Istnieje jednak grupa pacjentów, która charakteryzuje się gorszym rokowaniem raka brodawkowatego. Wpływ na to ma wiele czynników:
- charakteryzujące pacjenta: wiek, płeć, współistnienie chorób autoimmunologicznych tarczycy, np. Hashimoto;
- charakteryzujące nowotwór: histologiczne, rozprzestrzenianie się nowotworu, liczba guzów, obecność przerzutów;
- związane ze sposobem leczenia: czas, jaki minął do podjęcia leczenia, zakres operacji tarczycy, rodzaj leczenia;
- związane z obecnością markera nowotworowego we krwi.
Najgorsze rokowanie ma rak tarczycy niezróżnicowany i anaplastyczny, który wykrywany jest zbyt późno. Rośnie bardzo szybko i agresywnie, z tego powodu operacja bardzo często nie jest skuteczna lub nie jest możliwa.
