Przyczyny raka krtani
Krtań jest narządem, który można porównać do sztywnej rury umiejscowionej w szyi między gardłem a tchawicą. Dzieli się na trzy części: górną (nagłośnia), środkową (głośnia) i dolną (podgłośnia).
Od wewnątrz krtań wyściełana jest błoną śluzową i nabłonkiem. Gdy dochodzi do wzmożonej produkcji nieprawidłowych, chorych komórek nabłonka, powstają te rakowe, które są odpowiedzialne za nowotwór.
Rak krtani to nowotwór głowy i szyi o złośliwtm charakterze, który występuje najczęściej. Według Krajowego Rejestru Nowotworów, dziś jest to czwarty pod względem występowania rodzaj nowotworu na świecie i niestety tendencja w tym przypadku jest wzrostowa.
Jak wygląda rak krtani? Najczęściej zlokalizowany jest w górnej i środkowej części tego narządu. W przypadku raka nagłośni (chrząstki krtani o kształcie listka) - dość szybko się rozwija i daje przerzuty do węzłów chłonnych. Powiększone węzły to więc pierwszy objaw, który powinien niepokoić.
Raka nie da się ocenić gołym okiem, potrzebne są do tego badania mikroskopowe i badania za pomocą wziernika. Jednak za charakterystyczne uznaje się zmiany na błonie śluzowej, która jest pogrubiona i ma białe zrogowacenia.
Jest wiele rodzajów raka krtani w zależności od umiejscowienia i stopnia rozwoju. Jak podaje Polska Unia Onkologii, rak płaskonabłonkowy krtani jest najczęściej występującym nowotworem tego rodzaju, stanowi aż 95 proc. przypadków.
Zdecydowanie częściej to mężczyźni słyszą diagnozę - rak krtani. Wiek pacjentów z tym nowotworem złośliwym to najczęściej piąta i szósta dekada życia, a więc powyżej 40. roku życia. Rak krtani u osób młodszych to mniej niż 1 proc. wszystkich przypadków - podaje Krajowy Rejestr Nowotworów.
Według najnowszej wersji Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11), która obowiązuje od 2022 roku, rak krtani został przypisany do grupy nowotworów złośliwych ucha środkowego, układu oddechowego lub klatki piersiowej i obejmuje jednostki chorobowe od C20 do C28. Nowotwór złośliwy krtani w ICD-11 ma numerację C23.
Jako główne przyczyny raka krtani wymienia się dym tytoniowy i wysokoprocentowy alkohol. W grupie ryzyka znajdują się zarówno czynni, jak i bierni palacze przebywający długi czas w zadymionych pomieszczeniach. Dym papierosowy zawiera ponad 4000 substancji chemicznych, z których ponad 60 ma działanie silnie rakotwórcze, np.:
- benzopiren,
- węglowodory aromatyczne,
- nitrozoaminy.
Z kolei nadużywanie alkoholu powoduje 10-krotny wzrost ryzyka zachorowania - opisuje Polska Unia Onkologiczna. Uważa się, że nie sam alkohol, lecz jego metabolit - aldehyd octowy jest odpowiedzialny za rozwój raka.
Co ciekawe jako przyczynę raka podaje się także występujący u alkoholików niedobór witamin, szczególnie witaminy A. Jako przyczyny raka krtani podaje się również narażenie na:
- pył azbestowy,
- watę szklaną,
- nikiel,
- barwniki do włosów,
- pary olejów mineralnych,
- zakażenia wirusem HPV,
- refluks żołądkowo-przełykowy.
Istotnym czynnikiem ryzyka są promienie Rentgena zastosowane nawet wiele lat wcześniej na okolice szyi, na przykład z powodu innych chorób.
Chorobie sprzyjają także obciążenie głosowe, różnego rodzaju oparzenia, a także czynniki infekcyjne prowadzące do przewlekłych stanów zapalnych krtani, nosa, zatok przynosowych, szczególnie przy nieprawidłowej drożności nosa. Znacznym czynnikiem ryzyka są zmiany przedrakowe.
Reklama
Objawy raka krtani
Objawy choroby są zależne od czasu jej trwania oraz od części krtani, która jest zajęta przez proces nowotworowy. Trudno jednak określić, jakie są typowe objawy raka krtani, ponieważ te same występują także w innych chorobach krtani. A to sprawia, że często są bagatelizowane.
Początkowe objawy raka krtani, które powinny skłonić pacjenta do wizyty u lekarza, to długotrwała chrypka, trwająca ponad 2 tygodnie. Chrypka jest pierwszym objawem raka umiejscowionego na fałdach głosowych. Poza tym pacjent może skarżyć się na:
- drapanie w gardle,
- uczucie ciała obcego w gardle,
- ból przy połykaniu pokarmu, nierzadko promieniujący do ucha.
Objawy bólowe są spowodowane naciekiem guza na nerwy czuciowe. Często towarzyszy temu nieprzyjemny zapach z ust lub szczękościsk.
W przypadku nowotworów umiejscowionych w okolicy podgłośniowej krtani dominującym objawem raka krtani będą trudności w oddychaniu. Duszność to jednak już późny objaw choroby, będący wynikiem zwiększania się rozmiaru guza.
Jakie objawy raka krtani mogą być też alarmujące? Są to:
- przewlekły kaszel,
- obecność krwi w plwocinie,
- widoczny, odstający guz na szyi,
- gwałtowna utrata wagi ciała, mimo prawidłowego apetytu i aktywności fizycznej.
W przypadku najczęstszego typu - raka płaskonabłonkowego - nie ma typowym objawów, a lokalizacja może być różna. Rozpoznanie możliwe jest dopiero po zbadaniu wycinków z krtani pobranych podczas badania.
Kolejnym rodzajem jest rak okolicy nagłośniowej. W tym przypadku nie da się określić objawów początkowych, ponieważ chrypka i duszność występują późno, kiedy najczęściej nastąpiły już przerzuty do węzłów chłonnych szyi. Dlatego ten typ nowotworu bywa niezbyt szybko rozpoznawany, co z kolei skutkuje gorszym rokowaniem.
Rak głośni, czyli górnej części krtani występuje najczęściej. Początkowym objawem jest utrzymująca się chrypka spowodowana tym, że zmiana zajmuje więzadło głosowe, prowadząc w końcu do ograniczenia jego ruchomości, a następnie do całkowitego unieruchomienia.
Ze względu na słabe zaopatrzenie głośni w naczynia limfatyczne przerzuty do węzłów chłonnych występują bardzo rzadko. Jednak, jeśli rak rozprzestrzenił się do okolicy podgłośniowej, możliwość przerzutu ocenia się na ponad 30, a przeżycie około 5 lat wynosi 90 proc. - czytamy w Krajowym Rejestrze Nowotworów.
Z kolei rak okolicy podgłośniowej krtani występuje bardzo rzadko. Najczęściej jest on nacieczeniem raka z więzadła głosowego. Wcześnie daje przerzuty do węzłów chłonnych, które powiększają się. To może być pierwszy objaw tego typu raka.
Reklama
Jak długo rozwija się rak krtani?
Rak krtani na ogół rozwija się bardzo powoli. Wystąpienie nowotworu krtani mogą poprzedzić stany zapalne i zmiany przedrakowe jeszcze na wiele lat przed postawieniem diagnozy. Dlatego na pytanie, jak szybko postępuje rak krtani, trudno jest odpowiedzieć precyzyjnie. Do zmian, które mogą zapowiadać chorobę, zaliczamy:
- leukoplakię,
- pachydermię (białawe zmiany, często guzowate i uniesione ponad powierzchnie śluzówki),
- brodawczaki u dorosłych, które w 20 proc. mają skłonność do przemiany w raka (brodawczaki u dzieci nie są zmianą przedrakową).
Niepokojące jest także przewlekłe zapalenie krtani, z którym pacjent może mieć problem przez wiele lat i dopiero po czasie schorzenie może doprowadzić do raka krtani.
Reklama
Morfologia przy raku krtani
Jak rozpoznać raka krtani? Po pojawieniu się któregokolwiek z objawów należy natychmiast zgłosić się do laryngologa. Oto pytania, które mogą nasunąć się podczas tej wizyty:
- czy zmiany przedrakowe cofną się, jeśli rzucę palenie?
- jestem osobą niepalącą, nie nadużywającą alkoholu, czy mimo to, mogę zachorować na raka krtani?
- czy choroba występuje dziedzicznie?
- czy konieczna jest radykalna operacji, jak usunięcie krtani?
- czy rehabilitacja mowy jest skuteczna?
- czy mogę się kąpać, chodzić na basen z rurką tracheostomijną?
- czy po operacji mogę wrócić do wykonywanej pracy?
Rozpoznanie raka krtani można zrobić dopiero na podstawie diagnostyki. Jakie badania zrobić? Pierwsze badanie, które wykonywane jest jeszcze w trakcie wizyty to badanie palpacyjne.
Lekarz palcami bada okolice szyi w poszukiwaniu powiększonych węzłów chłonnych, których obecność prawie jednoznacznie wskazuje na obecność przerzutów. Gdy stan jest zaawansowany, guza można wyczuć pod palcami na szyi.
Kolejny krok w rozpoznaniu raka krtani to badanie laryngoskopowe, podczas którego uwidaczniana jest jama krtani, a tym samym możliwe jest dokładne przyjrzenie się powstałym w niej zmianom. Na badanie najlepiej zgłosić się na czczo, bo choć jest bezbolesne, może wywołać odruch wymiotny.
Drugi rodzaj laryngoskopii to laryngoskopia bezpośrednia, w trakcie której pobierany jest materiał do badania histopatologicznego. Chorego niekiedy kieruje się na badanie tomografii komputerowej, która dokładnie uwidacznia wielkość i umiejscowienie raka.
Badania obrazowe i laryngoskopowe to główna droga do diagnozy. W przypadku raka krtani morfologia krwi nie będzie znacząco pomocna, nie ma bowiem takiego badania krwi, które wykazałoby raka krtani.
Niewykluczone jednak, że zaniżone lub zawyżone parametry morfologii mogą być alarmujące.
Reklama
Gdzie daje przerzuty rak krtani?
Przebieg raka i ewentualne przerzuty zależą od jego umiejscowienia. Rak krtani przerzuty daje najczęściej do węzłów chłonnych szyi. Wczesne przerzuty charakteryzują nowotwory zlokalizowane w górnej części krtani.
Z kolei rak podgłośni krtani może dawać przerzuty również w węzłach górnego śródpiersia. Niestety, to co jeszcze bardziej niepokojące to, że rak krtani daje przerzuty do płuc. Istnieje nawet możliwość rozwoju niezależnego nowotworu układu oddechowego ze względu na podobne przyczyny.
Z tego względu istotne jest, by diagnostyka po leczeniu raka krtani obejmowała także badania tych okolic narządów.
Reklama
Leczenie raka krtani
Nie ma jednoznacznego schematu leczenia raka krtani, dlatego każdy pacjent ma indywidualną drogę terapeutyczną. W leczeniu wykorzystuje się napromienianie, leczenie operacyjne oraz najrzadziej chemioterapię.
Jeśli nowotwór głośni zajął fałd głosowy, nie upośledzając jego ruchomości, wykonuje się zabieg usunięcia zajętego fałdu. W niektórych przypadkach zabieg można wykonać metodą endoskopową, a gdy zmiana jest bardzo mała, pomocna może okazać się chirurgia mikroskopowa krtani.
W przypadku raka nagłośni z reguły wykonuje się połowiczne usunięcie krtani lub nadgłośniową resekcję krtani, zachowując więzadła głosowe w stanie nienaruszonym.
W obu lokalizacjach raka z powodzeniem stosuje się radioterapię zajętych tkanek. Poza tym często jest metodą uzupełniającą po leczeniu operacyjnym. Metoda ta umożliwia zachowanie prawidłowej funkcji głosu.
Niestety, trwa znacznie dłużej i stanowi większe obciążenie dla ogólnego stanu chorego. Napromieniowanie nie ma zastosowania w leczeniu raka krtani podgłośniowego. Jedynym sposobem postępowania jest wówczas leczenie chirurgiczne, polegające na połowicznym bądź całkowitym usunięciu krtani.
Nieskuteczna radioterapia, nawroty choroby, zaawansowane stadia raka są wskazaniem do całkowitego usunięcia krtani. W przypadku przerzutów do węzłów chłonnych szyi wykonuje się dodatkowo chirurgiczne usunięcie układu chłonnego szyi.
Przy raku krtani chemioterapię stosuje się jedynie wtedy, gdy zawiodły inne metody leczenia i rokowanie jest niepomyślne. Całkowite usunięcie krtani wiąże się z koniecznością wytworzenia tracheotomii (zespolenia tchawicy ze skórą szyi).
Alternatywą jest operacja rekonstrukcyjna krtani, której celem jest zachowanie ciągłości dróg oddechowych. Rurka tracheostomijna w tym przypadku noszona jest tylko przez pewien czas po operacji.
Wszystkie te metody leczenia mają za zadanie albo całkowicie usunąć nowotwór, albo ograniczyć jego rozwój i skutki, a tym samym wydłużyć życie. Rokowania w porównaniu do innych nowotworów z grupy głowy i szyi są dobre.
Nieleczony rak krtani daje niewielkie szanse na przeżycie. W leczeniu raka krtani istotna jest też prewencja, której podstawą jest rzucenie palenia papierosów oraz zaprzestanie picia nadmiernych ilości alkoholu.
Bardzo ważne jest leczenie stanów i zmian przedrakowych poprzez ich usunięcie (leukoplakia, brodawczaki) oraz zmniejszenie narażenia na czynniki ryzyka wymienione powyżej.
Reklama
Rak krtani po operacji
Operacja raka krtani, której efektem było usunięcie narządu, to znaczne okaleczenie i uszczerbek na zdrowiu. Jest to związane z:
- niemożliwością słownego kontaktu z otoczeniem (usunięcie fałdów głosowych);
- utratą węchu ( pacjent z tracheostomią nie oddycha przez nos);
- brakiem tłoczni brzusznej (mechanizmu wspomagającego czynności fizjologiczne, takie jak defekacja czy poród).
Rak krtani po operacji oznacza dla pacjenta często rehabilitację mowy prowadzoną przez logopedów i foniatrów. Jednym z rodzajów mowy zastępczej jest mowa przełykowa, która opiera się na wytwarzaniu drgań w przełyku. Jako że pojemność przełyku jest znacznie mniejsza niż pojemność płuc, tempo mowy jest spowolnione.
Zasada działania mowy przełykowej podobna jest do zjawiska odbijania. W przypadku trudności z nauczeniem się przez pacjenta mowy przełykowej stosuje się elektroniczną protezę krtani.
Jest to generator dźwięków, który pacjent przykłada na szyi lub pod brodą. Wprowadza on w drgania powietrze znajdujące się w gardle, jamie nosowej i ustnej, dzięki czemu dochodzi do artykułowania dźwięków.
Bardzo ważne jest, aby po zakończonym leczeniu pacjent był bardziej wyczulony na wszelkie niepokojące objawy. Istotne jest przestrzeganie terminów wizyt kontrolnych, których głównym celem jest kontrola stanu ogólnego chorego, badanie w kierunku wznowy raka krtani czy przerzutów. Obserwuje się chorego także pod kątem powstania innego nowotworu.
W przypadku, gdy rak krtani jest nieoperacyjny, a pacjent nieuleczalnie chory, podaje się dużą ilość środków przeciwbólowych. Należy zapewnić takim chorym godne warunki bytowe oraz pielęgnację.
Śmiertelność przy raku krtani
Rokowania przy raku krtani zależą od typu nowotworu i jego lokalizacji. Im bardziej rak krtani jest złośliwy, tym rokowanie gorsze. Krajowy Rejestr Nowotworów na bieżąco aktualizuje statystyki. Aż 90 proc. pacjentów z rakiem krtani stanowią mężczyźni, których śmiertelność to 7 przypadków na 100 tysięcy osób w ciągu roku.
Ile się żyje po diagnozie raka krtani? Rokowania dla większości pacjentów wynoszą zazwyczaj ok. pięciu lat życia.
