Rzekomobłoniaste zapalenie jelit to ostra choroba biegunkowa, która charakteryzuje się obecnością błon rzekomych na powierzchni błony śluzowej jelita cienkiego i/lub grubego. Istnieje zależność między rzekomobłoniastym zapaleniem jelit a stosowaniem antybiotyków.
Nadżerki i owrzodzena - jak powstają?
Toksyny produkowane przez Clostridium difficile wiążą się z receptorami na powierzchni komórek błony śluzowej jelita. W wyniku reakcji zapalnej dochodzi do martwicy i złuszczania się komórek, powstają w ten sposób nadżerki i drobne owrzodzenia, które pokrywają się złuszczonymi komórkami, śluzem, włóknikiem. Proces ten można porównać do tworzenia strupa na ranie. Daje to obraz błon rzekomych, zaś wnętrze jelita wygląda jak pokryte tarczami lub łatkami.
Reklama
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit - przyczyny
Dolegliwości te występują podczas terapii antybiotykami lub po jej zakończeniu. W nielicznych przypadkach rzekomobłoniaste zapalenie jelit rozwija się bez związku z antybiotykami.
Za rozwój rzekomobłoniastego zapalenia jelit odpowiadają toksyny wytwarzane przez Clostridium difficile, beztlenową bakterię, która namnaża się w jelitach w czasie stosowania leków przeciwbakteryjnych (antybiotyków).
Podstawowym czynnikiem ryzyka w przypadku rzekomobłoniastego zapalenia jelit jest stosowanie antybiotyków. Dodatkowo szanse na rozwój choroby zwiększają stany upośledzonej odporności (immunosupresja), oparzenia, wstrząs, zakażenia o ciężkim przebiegu, choroba Hirschprunga, niedrożność jelit. W nielicznych przypadkach dochodzi do rozwoju rzekomobłoniastego zapalenia jelit bez związku ze stosowanymi antybiotykami. Zakażenie Clostridium difficile jest jednym z możliwych zakażeń wewnątrzszpitalnych, czyli występujących w trakcie pobytu w szpitalu.
Reklama
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit - objawy
Objawy rzekomobłoniastego zapalenia jelit są bardzo zróżnicowane pod względem nasilenia. Wiodącą dolegliwością są biegunki (od kilku luźniejszych stolców do obfitych, nawet do 20-30 luźnych stolców na dobę).
Pojawiają się
- bóle brzucha,
- podwyższona temperatura,
- gorączka.
Reklama
Antybiotyki a bakterie
Fizjologicznie w przewodzie pokarmowym znajduje się ogromna liczba bakterii, które są nieszkodliwe dla człowieka, zaś ich rola polega m.in. na pobudzaniu układu odpornościowego do walki z chorobotwórczymi mikroorganizmami (bakteriami, grzybami, wirusami). „Dobre” bakterie konkurują o miejsce bytowania z innymi mikroorganizmami, produkują metabolity oraz substancje, które blokują rozwój „złych” mikroorganizmów.
W wyniku stosowania antybiotyków dochodzi do niszczenia nie tylko złych bakterii odpowiadających np. za anginę czy zapalenie ucha, ale również i tych dobrych. Zaburzona równowaga pozwala na namnażanie mikroorganizmów opornych na określony antybiotyk, np. grzybów, bakterii beztlenowych, niewrażliwych bakterii.
Reklama
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit - diagnostyka
Podczas rozmowy z lekarzem konieczne jest określenie:
- czasu pojawienia się dolegliwości,
- sprecyzowanie na czym one dokładnie polegają,
- czy zmieniają swój charakter.
W przypadku biegunek zakaźnych należy zastanowić się, czy zachodzi związek pomiędzy biegunkami a jakimś czynnikiem. Ważne jest również odpowiedzenie sobie na pytanie, ile razy w ciągu doby pojawiają się czynniki zmniejszające i/lub nasilające luźne stolce i czy problem występuje także w nocy. Równie istotna będzie informacja na temat obecności patologicznych domieszek, jak np.:
- śluz,
- krew,
- ropa.
Jeżeli występują bóle brzucha, to istotna będzie informacja o:
- ich lokalizacji i charakterze (czy ból jest stały, ostry, piekący),
- czy coś nasila lub zmniejsza ból.
Jeśli pacjent gorączkuje, pomocne będą wskazówki co do dokładnych wartości temperatury oraz informacja na temat ewentualnych zaostrzeń gorączki w ciągu doby.
W przypadku dolegliwości związanych z zażywaniem antybiotyków ważna będzie informacja:
- z jakiego powodu został przepisany antybiotyk,
- jaka jest jego nazwa i zalecone dawkowanie,
- od ilu dni jest stosowany,
- w którym dniu pojawiły się problemy.
Należy również poinformować lekarza o aktualnie przyjmowanych lekach.
Reklama
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit - badania
W badaniu fizykalnym lekarz określa stan ogólny pacjenta, poszukuje odchyleń związanych z dolegliwościami m.in. ze strony brzucha:
- zwraca uwagę na wygląd brzucha,
- bolesność brzucha podczas palpacji i opukiwania,
- obecność oporów w jamie brzusznej,
- osłuchuje również ruchy jelit.
Podczas badania lekarz przeanalizuje także pierwotną przyczynę zlecenia stosowania antybiotyków.
Diagnostyka w przypadku podejrzenia rzekomobłoniastego zapalenia jelit obejmuje badania bakteriologiczne stolca, czyli posiew i badanie na wykrycie toksyn Clostridium difficile (częściej). Zmiany błony śluzowej uwidaczniają się w czasie endoskopii przewodu pokarmowego, jak np. rektoskopii, sigmoidoskopii. W przypadku badań laboratoryjnych wzrost wskaźników stanu zapalnego wykazuje morfologia (podwyższona liczba leukocytów, czyli białych ciałek krwi).
Reklama
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit - leczenie
Leczenie polega przede wszystkim na zaprzestaniu stosowania antybiotyku lub zamianie na inny lek, który rzadziej wywołuje rozwój Clodtridium difficile. Czasami konieczne jest odstawienie lub zmodyfikowanie dawek innych leków. W niektórych przypadkach natomiast wystarczy odstawienie leku, zaś w innych konieczne jest włączenie metronidazolu lub wankomycyny (są to antybiotyki, ale działające przeciwko Clostridium difficile). Cięższe przypadki muszą być poddane leczeniu w szpitalu, ponieważ może dojść do odwodnienia i konieczne może być nawadnianie i podawanie leków dożylnie.
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit - powikłania
Powikłaniem ciężkich przypadków może być:
- perforacja (przedziurawienie) jelita,
- toksyczne rozdęcie jelit (megacolon toxicum).
O zaprzestaniu terapii lub modyfikacji leków nie wolno decydować samodzielnie, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit - zapobieganie
Zapobieganie chorobie sprowadza się do stosowania antybiotyków zgodnie ze wskazaniami lekarza. Nie każda infekcja wymaga leczenia antybiotykiem, gdyż większość ma tło wirusowe. Antybiotyki nie działają na infekcje wirusowe.
Jeżeli lekarz nie przepisze antybiotyku, to znaczy, że nie zachodzi taka potrzeba. Nie wolno przyjmować antybiotyku na własną rękę z zapasów, które pozostały z poprzedniej choroby. Każdy antybiotyk ma swoje wskazania i przeciwskazania, a zużywanie „pozostałości”, które zostały w apteczce, często są próbą leczenia na „chybił trafił”.
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit - probiotyki
W trakcie i po antybiotykoterapii zalecane jest przyjmowanie preparatów zawierających probiotyki, czyli żywe, ściśle zdefiniowane drobnoustroje, które wywierają korzystny efekt zdrowotny poprzez wpływ na mikroflorę gospodarza. Podobnie jak bakterie fizjologicznie bytujące w przewodzie pokarmowym:
- stymulują układ odpornościowy,
- zmniejszają namnażanie się chorobotwórczych mikroorganizmów.
Preparaty zawierające m.in. bakterie kwasu mlekowego i specjalne szczepy drożdży są dostępne w aptekach bez recepty. Bakterie kwasu mlekowego obecne są także w jogurtach, kefirach, kwaśnym mleku czy produktach kiszonych (jak np. ogórki lub kapusta).
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit - domowe sposoby leczenia
Leczenie domowe sprowadza się do przestrzegania zaleceń lekarza. Nie wolno stosować leków przeciwbiegunkowych. W razie wątpliwości czy niepokojących objawów należy porozmawiać z lekarzem, który zmodyfikuje dotychczasowe leczenie.
