Włosogłówczyca (trichurioza) jest chorobą pasożytniczą wywołaną przez drobnego nicienia zwanego włosogłówką ludzką (łac. Trichuris trichiura). Jest to pasożyt kosmopolityczny, jednak częściej spotykany jest w krajach o ciepłym i wilgotnym klimacie, zwłaszcza w przypadku panujących tam złych warunków sanitarno-higienicznych.
Włosogłówczyca - zachorowalność
Na świecie jest drugim (po owsiku), a w Polsce czwartym co do częstości występowania pasożytem przewodu pokarmowego człowieka i stwierdzany jest u 3-25% ludności Polski. Częściej występuje u ludzi zamieszkujących obszary wiejskie. Szacuje się, że na świecie włosogłówką zarażonych jest około 850 milionów ludzi.
Reklama
Włosogłówczyca - jak dochodzi do zarażenia?
Jak dochodzi do zarażenia włosogłówką?
Do zarażenia włosogłówką dochodzi poprzez połkniecie jaj pasożyta znajdujących się w glebie. Jaj transportowane są wraz z treścią pokarmową do jelit i tam po 2 do 24 godzinach wylęgają się z nich larwy. Migrują one do jelita grubego, gdzie dojrzewają po upływie około miesiąca od zarażenia. Następnie dojrzałe pasożyty zagłębiają się przednią częścią ciała w błonę śluzową jelita. Żywią się prawdopodobnie krwią i mogą żyć przez kilka lat. Uszkodzenia ściany jelita spowodowane przez wniknięcie włosogłówki prowadzą do rozwoju stanu zapalnego oraz stwarzają warunki wtórnych infekcji bakteryjnych.
Pasożyt ten bytuje w jelicie grubym człowieka, który jest jego jedynym żywicielem. Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową, poprzez połkniecie jaj pasożyta. W jelicie rozwija się postać dojrzała włosogłówki, która przednią częścią ciała zagłębia się w błonę śluzową jelita i żywi się prawdopodobnie krwią. Samica po zapłodnieniu składa kilka tysięcy jaj dziennie. Jaja po wydaleniu z kałem, w środowisku zewnętrznym dojrzewają i stają się inwazyjne, zdolne do rozpoczęcia kolejnego cyklu zakażenia.
Reklama
Włosogłówczyca - czynniki ryzyka
Najwyższe ryzyko zachorowania występuje wśród osób nie przestrzegających zasad higieny tj.
- mycie rąk,
- mycie warzyw i owoców
przed ich spożyciem oraz wśród osób jedzących ziemię (geofagia). Włosogłówczyca występuje również u dzieci, co wynika z częstego brudzenia rąk oraz brania do ust brudnych przedmiotów.
Występowanie choroby jest związane z zanieczyszczeniem gleby odchodami i ściekami, w przypadku:
- nieszczelnych szamb,
- wylewania nieczystości bezpośrednio do gruntu lub zbiorników wodnych,
- a także z nawożeniem gleby ludzkimi fekaliami.
Wyższe ryzyko zakażenia występuje wśród osób podróżujących do krajów tropikalnych i subtropikalnych będących miejscami endemicznego występowania włosogłówki.
Reklama
Włosogłówczyca - objawy
Choroba ma często przebieg bezobjawowy, a w razie ciężkiego przebiegu inwazji pasożyta objawy mogą obejmować zaburzenia ze strony układu:
- pokarmowego,
- nerwowego,
- krwionośnego.
Trichurioza jest chorobą skąpoobjawową, a nasilenie obserwowanych objawów zależy od intensywności inwazji.
Do objawów klinicznych ostrej postaci choroby należą:
- bóle brzucha,
- bolesne parcie na stolec,
- wzdęcia,
- nudności,
- biegunka,
- niedokrwistość.
W przypadku przewlekłej postaci choroby obserwuje się:
- utratę łaknienia,
- biegunki na przemian z zaparciami,
- niedożywienie,
- u dzieci zahamowanie rozwoju fizycznego.
W ostrej postaci choroby związanej z intensywną inwazją pasożyta i bardzo licznym występowaniem włosogłówki (od kilkuset do kilku tysięcy osobników) objawy obejmują:
- bóle brzucha,
- śluzowate biegunki,
- krwawe stolce,
- zaburzenia ze strony układu nerwowego tj. bezsenność, stany nerwicowe, zawroty i bóle głowy,
- zaburzenia krążenia tj. hipoproteinemia, niedokrwistość.
Reklama
Włosogłówczyca - badania
Diagnostyka włosogłówczycy opiera się na badaniu parazytologicznym 3 próbek kału pobranych w kilkudniowych odstępach. Zakażeniu włosogłówką, często towarzyszy zakażenie glistą ludzką oraz Entamoeba hitsolytica.
W badaniu endoskopowym jelita grubego widoczne są ropiejące owrzodzenia związane z zapaleniem błony śluzowej jelita.
Reklama
Włosogłówczyca - pasożyt
Cykl życiowy i występowanie pasożyta
Włosogłówka ludzka wykazuje dymorfizm płciowy. Samce różnią się od samic budową. Samice są nieco większe (35-52 mm), samce osiągają długość 30-48 mm i mają spiralnie zagięty koniec ciała. Nazwa włosogłówka pochodzi od wąskiej, stożkowatej przedniej części ciała, którą pasożyt zagłębia się w błonie śluzowej jelita. Zapłodniona samica składa od 1-6 tysięcy jaj dziennie. Jaja są mikroskopijnej wielkości, o średnicy 50-65 um i pojawiają się w kale po 60 dniach od zakażenia włosogłówką. Objawy kliniczne mogą wystąpić znacznie wcześniej.
Zarodek obecny w jaju może rozwijać się tylko w środowisku zewnętrznym po wydaleniu jaj wraz z kałem. Larwa osiąga stadium inwazyjne po różnym okresie czasu w zależności od panującej temperatury – im wyższa, tym krótszy czas rozwoju (17 dni w temp. 30°C, 21 dni w temp. 24°C). Dlatego, ze względu na warunki klimatyczne trichurioza występuje endemicznie w strefie tropikalnej i subtropikalnej Azji, Afryki i Ameryki Południowej.
Reklama
Włosogłówczyca - powikłania
W obszarach endemicznego występowania pasożyta, większość ludzi jest skolonizowana przez małe liczby robaków i nie wykazuje żadnych objawów. W przypadku masowej inwazji, w jelitach niektórych ludzi mogą znajdować się setki lub nawet tysiące pasożytów, co prowadzi do:
- anemii,
- biegunki,
- bólu brzucha,
- utraty masy ciała,
- niedożywienia,
- zapalenia wyrostka robaczkowego,
- niedrożności okrężnicy,
- perforacji lub krwawienia z jelit.
Włosogłówczyca w tej postaci może wywoływać objawy zbliżone do czerwonki, jak śluzowate biegunki i krwawienia z jelita. U dzieci z bardzo dużą liczbą pasożytów w jelicie grubym może występować wypadanie odbytnicy.
Długotrwała i intensywna inwazja pasożyta prowadzi do ropiejących ognisk zapalnych błony śluzowej jelita grubego i uszkodzenia ściany jelita, z perforacją włącznie. Choroba może prowadzić do zaburzeń rozwoju fizycznego u dzieci i do ogólnego wyczerpania organizmu (niedożywienie, anemia). W przypadku masowego rozwoju pasożyta w jelitach może powstać niedrożność jelit, a u dzieci dochodzi czasem do wypadania odbytu.
W niektórych przypadkach pasożyt może wywoływać zapalenie wyrostka robaczkowego.
Włosogłówczyca - diagnostyka
Należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu w przypadku wystąpienia opisanych objawów. Dodatkowo pomocne jest ustalenie zachowań narażających na ryzyko zakażenia włosogłówką (np. jedzenie żywności zabrudzonej ziemią, jedzenie brudnymi rękami). Lekarz może zalecić badanie parazytologiczne kału polegające na trzykrotnym pobraniu próbki kału w odstępach kilku dni i przesłaniu jej do laboratorium. Badania należy powtórzyć po 2-4 tygodniach po leczeniu.
Diagnostyka trichuriozy i jej rozpoznanie opiera się na badaniu mikroskopowym próbek kału i wykryciu w nim jaj włosogłówki. Próbkę kału należy pobrać do specjalnego pojemniczka, który można kupić w aptece. Kał należy badać trzykrotnie w odstępach kilkudniowych, pojedynczy wynik ujemny badania parazytologicznego nie jest miarodajny.
W przebiegu choroby może wystąpić łagodna eozynofilia, ale zdarza się to rzadko u około 15-25% pacjentów. Może pojawić się także krew utajona w stolcu.
W ostatnich latach pojawiły się pierwsze próby zastosowania w diagnostyce trichuriozy kolonoskopii. Badanie to jest powszechne i niezwykle ważne w diagnostyce chorób jelita grubego, ale wydaje się być także przydatne w badaniach epidemiologicznych zakażeń pasożytami.
Włosogłówczyca - jak można się zarazić?
Człowiek nie zaraża się bezpośrednio od drugiego człowieka. Do inwazji pasożyta może dojść wyłącznie przez spożycie jaj włosogłówki ludzkiej wydalonych wraz z kałem i obecnych np. na zanieczyszczonych ziemią owocach czy warzywach.
Włosogłówczyca - leczenie
W leczeniu trichuriozy stosuje się:
- mebendazol (2 razy dziennie przez 3 dni) - leku nie powinny zażywać dzieci w wieku do 2 lat oraz kobiety w ciąży,
- albendazol (1 raz dziennie przez 3 dni),
- iwermektyna (1 raz dziennie przez 3 dni).
Wdrożenie leczenia w przypadku intensywnej inwazji powoduje ustąpienie objawów. Badania kontrolne przeprowadza się 2-4 tygodni po leczeniu.
Włosogłówczyca - zapobieganie
Zapobieganie chorobie opiera się przede wszystkim na przestrzeganiu zasad higieny osobistej, a także higieny przy przyrządzaniu posiłków.
Aby zapobiec zakażeniu włosogłówką ludzką należy:
- przestrzegać higieny osobistej: myć ręce przed jedzeniem, po skorzystaniu z toalety, po pracy w ogrodzie i wszelkim kontakcie z ziemią,
- zapobiegać zanieczyszczeniom żywności (warzywa, owoce) ziemią,
- dokładne myć warzywa i owoce, zwłaszcza spożywane na surowo,
- unikać zanieczyszczenia gleby ludzkimi odchodami, ściekami,
- unikać nawożenia ziemi ludzkimi fekaliami (niektóre kraje azjatyckie),
- poddać leczeniu osoby chore na trichuriozę, gdyż w ten sposób eliminuje się jedyne źródło zakażenia jakim są odchody zakażonego człowieka.
