Zapalenie błony śluzowej żołądka - przewlekłe i ostre. Jak wyleczyć?

Trawienie pokarmu w żołądku a błona śluzowa

Enzymy trawienne żołądka w pewnych warunkach mogą działać szkodliwie na błonę śluzową, co skutkuje rozwojem ostrego lub przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka. Może mieć ono również związek z zarzucaniem treści pokarmowej z jelita, a nawet biegunką.

Trawienie pokarmu odbywa się dzięki obecności pepsyny, która jest aktywowana z pepsynogenu (nieczynnego enzymu) przez kwaśne środowisko uzyskiwane dzięki produkcji kwasu solnego. Pepsynę produkują komórki znajdujące się w błonie śluzowej żołądka, główne, zaś kwas solny komórki okładzinowe.

Tak silne enzymy zagrażają uszkodzeniu żołądka, ale istnieją mechanizmy zabezpieczające przed samostrawieniem, jak:

• warstwa śluzu pokrywająca błonę śluzową żołądka,

• wodorowęglany neutralizujące kwas,

• czynniki wzrostu promujące regenerację zawarte w ślinie,

• odpowiedni przepływ krwi w ścianie żołądka,

• produkcja prostaglandyn.

Reklama

Objawy zapalenia żołądka

W przypadku wystąpienia nieprawidłowości w żołądku, kiedy pojawia się stan zapalny błony śluzowej żołądka, pojawiają się charakterystyczne objawy, jak nagły i silny ból brzucha, nudności, wymioty kołatanie serca, ogólne osłabienie,

Gdy pacjent zauważy inne, poważne objawy nieprawidłowego działania układu pokarmowego, konieczna jest pilna konsultacja lekarska. Gdy wystąpią poniższe objawy należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem specjalistą:

• krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego,

• wymioty z domieszką świeżej krwi, skrzepów krwi,

• fusowate wymioty (wymiociny wyglądają jakby były z domieszką fusów od kawy, drobnych czarnych ziarenek),

• smoliste stolce (czarne jak smoła, gęste),

• w przypadku obfitego krwawienia – może dojść do wstrząsu, którego objawem są: blada, zimna i spocona skóra, niskie ciśnienie tętnicze, zasłabnięcia, utrata przytomności.

Reklama

Diagnostyka zapalenia błony śluzowej żołądka - jakie badania zrobić?

Podstawą postawienia diagnozy oraz prawidłowego zaplanowania badań jest dokładnie zebrany wywiad lekarski. Podczas wizyty u lekarza, standardowe pytania odnoszą się m.in. do:

• lokalizacji bólu brzucha,

• czasu trwania i charakteru bólu (ustalenie, czy jest to ból stały, kolkowy, piekący, ostry czy tępy),

• promieniowania (gdzie ból jest jeszcze odczuwany), 

• czynników zmniejszających i nasilających dolegliwości,

• zależności od posiłków,

• barwy stolca.

Warto się zastanowić, z czym można powiązać objawy, które występują (czy jest widoczna zależność np. od leków przeciwbólowych), czy wcześniej występowały podobne dolegliwości, jeśli tak, to w jakich okolicznościach.

Dla wielu pacjentów ilość pytań zadawanych przez lekarza wydaje jest zbędna, ale uzyskanie tych informacji, pozornie niezwiązanych z chorobą, pozwala na lepsze rozpoznanie oraz podjęcie prawidłowego leczenia. W razie pytań lub wątpliwości zawsze można zwrócić się z nimi do lekarza.

W badaniu fizykalnym brzucha lekarz: określa wygląd brzucha,osłuchuje ruchy jelit (perystaltykę), bolesność brzucha podczas palpacji, opukiwania, obecność oporów w jamie brzusznej, obecność objawów otrzewnowych świadczących o podrażnieniu otrzewnej.

W przypadku ostrego zapalenia błony śluzowej żołądka, ze względu na samoograniczenie się objawów po wyeliminowaniu czynnika sprawczego, nie zawsze zachodzi konieczność prowadzenia diagnostyki.

Jeżeli istnieją przesłanki dotyczące krwawienia - konieczne jest wykonanie gastroskopii, badań laboratoryjnych (np. morfologia, układ krzepnięcia, grupa krwi). W przewlekłym zapaleniu podstawą jest pobranie podczas gastroskopii wycinków oraz ich ocena pod mikroskopem, potwierdzenie lub wykluczenie zakażenia Helicobacter pylori.

Gastroskopia przy zapaleniu błony śluzowej żołądka

Pacjenci mają wiele obaw i lęków przed badaniem gastroskopowym, które w najprostszym tłumaczeniu polega na oglądaniu żołądka i dwunastnicy poprzez rurkę z kamerą wprowadzaną przez przełyk pacjenta. Przygotowanie do badania jest bardzo proste: w dniu badania pacjent musi być na czczo (ostatni, lekki posiłek w dniu poprzedzającym badanie, zaś w dniu badania pacjent musi być na czczo - nic nie pije i nic nie je).

Wskazania do wykonania gastroskopii:

• objawy krwawienia z przewodu pokarmowego,

• anemia

• zaburzenia połykania (zatykanie, niemożność połykania stałych pokarmów i/ lub płynnych),

• ból podczas połykania,

• bóle brzucha,

• objawy dyskomfortu, nudności, nadmiernej pełności w żołądku (powyżej 2-3 miesięcy)

• podejrzenie choroby wrzodowej, choroby trzewnej, innych chorób przewodu pokarmowego,

• kontrola po leczeniu wrzodu żołądka,

• monitorowanie zmian, które potencjalnie mogą się rozwinąć w zmiany nowotworowe.

Przeciwwskazania do wykonania gastroskopii:

• brak zgody pacjenta,

• podejrzenie perforacji,

• świeży zawał serca,

• ostra niewydolność oddechowa,

• wstrząs,

• zaburzenia ciśnienia tętniczego: bardzo niskie, ciśnienie tętnicze krwi lub niekontrolowane nadciśnienie,

• brak współpracy ze strony pacjenta.

Reklama

Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka - przyczyny i objawy

Ostre zapalenie to rozlana reakcja błony śluzowej spowodowana czynnikami drażniącymi, powodującymi: przekrwienie, nadżerki, owrzodzenia. Wywołują one krwawienia o różnym nasileniu, które z kolei mogą prowadzić nawet do stanu zagrożenia życia.

Do takich zmian dochodzi podczas przewagi czynników uszkadzających nad czynnikami ochraniającymi błonę śluzową, w efekcie ma miejsce wnikanie do błony śluzowej jonów wodorowych oraz enzymów trawiących, co powoduje ubytki błony śluzowej.

W przypadku ostrego zapalenia błony śluzowej żołądka objawy występują nagle, ale też czasem samoistnie ustępują. Pojawiają się:

• bóle zlokalizowane w nadbrzuszu, o różnym nasileniu,

• nudności,

• wymioty,

• utrata apetytu,

• objawy ze strony jelit (ból brzucha zlokalizowany nie tylko w nadbrzuszu, biegunki),

• biegunka,

• ogólna niechęć do spożywania pokarmów i płynów często prowadzą do odwodnienia.

W przypadku ostrej gastropatii krwotocznej pojawiają się nadżerki, owrzodzenia dające krwawienie z błony śluzowej żołądka o różnym natężeniu, mogące prowadzić nawet do wstrząsu.

Ostry stan zapalny może być wywołany przez różne czynniki. Przyczyny ostrego zapalenia błony śluzowej żołądka to przede wszystkim: 

• przyjmowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych, w tym połączenie ich ze sterydami,

• alkohol,

• żółć,

• stres (oparzenie, hospitalizacja w ramach Oddziału Intensywnej Opieki Medycznej),

• czynniki żrące,

• chemioterapeutyki,

• niedokrwienie,

• czynniki zakaźne.

Reklama

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka - przyczyny i objawy

Przewlekłe zapalenie odnosi się do zmian w obrębie budowy błony śluzowej, które są widoczne pod mikroskopem. Najczęstszym czynnikiem przewlekłego zapalenia jest Helicobacter pylori. Bakteria ta odpowiedzialna jest także za nawroty dolegliwości, a nawet do powstania wrzodów żołądka i dwunastnicy.

Przyczynami przewlekłego zapalenia są:

• infekcje (głównie Helicobacter pylori),

• działanie żółci,

• działanie alkoholu,

• reakcja autoimmunologiczna (organizm atakuje własne tkanki).

W przebiegu przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka objawy są niecharakterystyczne:

• uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej (głównie w nadbrzuszu),

• objawy dyspeptyczne (odbijania, nudności),

• czasem wymioty,

• wzdęcia,

• bóle brzucha o różnym nasileniu,

• pogorszenie apetytu.

Dolegliwości najczęściej nasilają się po błędach dietetycznych, tj. spożyciu alkoholu, jedzeniu tłustych, smażonych, pikantnych potraw.

Reklama

Żółciowe i autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka

Szczególnym zapaleniem błony śluzowej żołądka jest zapalenie żółciowe oraz autoimmunologiczne. Żółciowe zapalenie żołądka (zmiany wtórnie do działania żółci) wynikają ze zrzucania treści żółciowej z dwunastnicy do żołądka. Związane jest to m.in. z nie do końca sprawnym przemieszczeniem zawartości przewodu pokarmowego.

Natomiast zmiany autoimmunologiczne związane są z agresją organizmu skierowaną na własne komórki lub tkanki, w tym wypadku dochodzi do zaniku błony śluzowej żołądka.

Razem z zanikiem występują przeciwciała przeciwko komórkom okładzinowym lub produkowanemu przez nie czynnikowi wewnętrznemu (połączenie tego czynnika z witaminą B12 pozwala na jej wchłonięcie). Charakterystyczne objawy to:

• czerwony, piekący język,

• zaburzenia czucia,

• uczucie drętwienia kończyn.

Reklama

Jak wygląda i ile trwa leczenie zapalenia błony śluzowej żołądka?

Leczenie zapalenie błony śluzowej żołądka zależy od tego, czy mamy do czynienia z ostrym czy przewlekłym zapaleniem oraz od towarzyszących objawów. Ile trwa leczenie? Wszystko zależy od tego jaka jest przyczyna wystąpienia stanu zapalnego i dobranych sposobów na jego wyeliminowanie. 

Czy zapalenie błony śluzowej żołądka jest wyleczalne? Tak, ale należy się liczyć się z ryzykiem nawrotów dolegliwości lub możliwością przewlekania się procesu zapalnego.

Leczenie ostrego zapalenie błony śluzowej żołądka najczęściej ogranicza się do leczenia zachowawczego: spożywania dużej ilości (ale małymi porcjami) płynów i wstrzymywania się od jedzenia. Jeżeli objawy odwodnienia są znaczne lub pacjent wymiotuje po płynach, konieczne staje się nawadnianie dożylne w warunkach szpitalnych.

Przy krwawieniach z górnego odcinka przewodu pokarmowego stosuje się „dietę zero”,  podczas której nie wolno jeść ani pić. Aplikuje się wtedy nawadnianie dożylne (kroplówki), podaje się leki zmniejszające wydzielanie żołądkowe (zmniejszające kwaśność soku żołądkowego) oraz leki przeciwkrzepliwe.

Podczas gastroskopii istnieje możliwość zatamowania czynnego krwawienia. Konieczne jest wyeliminowanie czynnika sprawczego lub, jeśli jest to niemożliwe, dąży się do zminimalizowania jego niekorzystnego działania.

Leczenie przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka też zależy od przyczyny wywołującej chorobę. W przypadku infekcji Helicobacter pylori stosuje się leczenie eradykacyjne (mające na celu usunięcie bakterii).

W zapaleniu autoimmunologicznym (zanikowym) podaje się witaminę B12, której wchłanianie jest upośledzone, wtórnie do toczącego się stanu zapalnego.

Dieta przy zapaleniu błony śluzowej żołądka - co jeść?

Niezwykle istotna w procesie leczenia zapalenia żołądka jest dieta. Pacjent powinien spożywać potrawy lekkostrawne. Celem diety lekkostrawnej jest dostarczanie choremu wszystkich niezbędnych składników pokarmowych oraz ograniczenie produktów i potraw ciężko strawnych.

Co jeść przy zapaleniu żołądka? Zalecane jest picie słabej herbaty, ograniczenie picia kawy z mlekiem (maksymalnie 2% tłuszczu), jogurtów z niską zawartością tłuszczu oraz soków. Zalecane pieczywo to chleb pszenny, a przeciwwskazane jest spożywanie żytniego pieczywa. Z warzyw polecane są marchew, dynia, pomidory bez skórki, pietruszka i seler. Owoce to głównie jagody, winogrona bez pestek i cytrusy. 

Zalecane mięso to głównie chuda cielęcina, kurczak i indyk, a ryby: dorsz, młody karp, pstrąg strumieniowy, sola, morszczuk, okoń, szczupak i mintaj.

Przy zapaleniu żołądka warto stosować siemię lniane, ponieważ wpływa na regulację procesu trawienia oraz ochrania błonę śluzową żołądka przed podrażnieniami. Siemię najlepiej przygotować rankiem, jeszcze przed pierwszym posiłkiem. Nasiona lnu trzeba zalać wodą, aż całą konsystencja będzie przypominała kisiel.