Zapalenie migdałków - objawy. Ile trwa i na czym polega leczenie?

Czym jest zapalenie migdałków podniebiennych?

Ostre stany zapalne mogą dotyczyć całego pierścienia chłonnego gardła lub jego wybranych  elementów. Najczęściej spotykane jest jednak zapalenie migdałków podniebiennych, które należą do najczęstszych schorzeń górnych dróg oddechowych i pokarmowych u człowieka.

Wynika to z faktu, iż gardło stanowi wspólny element zarówno przewodu pokarmowego, jak i dróg oddechowych. Skutkiem tego jest ciągle narażone na działanie czynników chorobotwórczych, znajdujących się w przyjmowanym pokarmie czy we wdychanym powietrzu. Zapadalność na zapalenia wyraźnie zwiększa się późną jesienią i wczesną wiosną.

Reklama

Przyczyny zapalenia migdałków podniebiennych

Zapalenia migdałków podniebiennych mogą być spowodowane przez wirusy i bakterie. W zakażeniach wirusowych, (angina czerwona) dominują  wirusy, które są główną przyczyną typowego przeziębienia. Są to:

• rynowirusy,
• koronawirusy

Nieco rzadszą przyczyną zapalenia migdałków podniebiennych są:

• adenowirusy,
• wirus grypy,
• paragrypy,
• wirus Coxsackie, wirusy powodujące opryszczkę i półpaśca.

Jeśli chodzi o zakażenia bakteryjne (angina biała), na pierwszym miejscu wymienia się paciorkowce (Streptokoki), wśród których wyróżniamy kilka podtypów. Najczęstszy czynnik chorobowy stanowią tzw. paciorkowce β- hemolizujące grupy A, których przedstawicielem jest Streptococcus pyogenes. Nieco rzadziej chorobę wywołują paciorkowce z grupy B, C, pneumokoki (dwoinka zapalenia płuc) czy gronkowce.

Reklama

Czynniki ryzyka zapalenia migdałków podniebiennych

Do czynników sprzyjających zachorowaniu na zapalenie migdałków podniebiennych należą:

• infekcja wirusowa gardła (suchy kaszel, nieżyt nosa, katar) poprzedza często wystąpienie pełnoobjawowej anginy, szczególnie o etiologii paciorkowcowej,
• obniżona odporność organizmu, będąca skutkiem np. nieprawidłowego odżywiania, choroby (pacjenci z AIDS) lub leczenia immunosupresyjnego (pacjenci po przeszczepach narządów, chorzy leczeni na reumatoidalne zapalenie stawów, chorobę Leśniowskiego-Crohna, łuszczycę),
• kontakt z osobą chorą –  zakażenie drogą kropelkową,
• oziębienie organizmu – powoduje uczynnienie bakterii saprofitycznych, w wyniku czego stają się one potencjalnie chorobotwórcze,
• zanieczyszczone pożywienie (np. w przypadku anginy toksycznej),
• nieprawidłowa higiena (zarówno jamy ustnej, jak i rąk – zakażenie przez kontakt bezpośredni),
• nieżyt nosa – utrudnione oddychanie przez nos wymusza oddychanie przez usta, co z kolei zwiększa ryzyko zakażenia, gdyż dostające się powietrze jest niedogrzane i nieoczyszczone.

Reklama

Objawy zapalenia migdałków podniebiennych

Zanim przejdziemy do objawów warto wyjaśnić, czym różni się angina od ostrego zapalenia gardła. Dawniej bowiem ,,anginą" powszechnie nazywano ostre stany zapalne gardła bez względu na to czy dotyczyły one błony śluzowej czy migdałków.

Obecnie termin ,,angina" jest zarezerwowany tylko dla zapalenia migdałków podniebiennych wywołanego przez paciorkowce. Te anginy nazywamy ,,anginami białymi", w odróżnieniu od ,,angin czerwonych", które mają etiologię wirusową.

Ich objawy są następujące:

Reklama

Jak można się zarazić zapaleniem migdałków podniebiennych?

Angina jest chorobą zakaźną. Bakterie i wirusy ją wywołujące rozprzestrzeniają się drogą bezpośredniego kontaktu, np. przez brudne ręce czy drogą kropelkową. Część społeczeństwa to tzw. bezobjawowi nosiciele. Oznacza to, że patogen jest obecny na śluzówkach, jednak nie wywołuje objawów.

W sprzyjających warunkach (np. przy spadku odporności) bakterie dostają się poprzez nabłonek migdałka  do tkanki limfatycznej, rozpoczynają produkcję toksyn i enzymów (m.in. streptokinaza, streptolizyny, egzotoksyny pirogenne), które są odpowiedzialne za wystąpienie objawów choroby. Dlatego też anginy wywołane przez bakterie charakteryzują się cięższym przebiegiem niż anginy wirusowe.

Znacznie częstsze są zapalenia migdałków spowodowane przez wirusy (70%). Dotyczą one osób w każdym wieku, mają łagodny przebieg. Anginy bakteryjne występują najczęściej u dzieci i ludzi młodych. U pacjentów powyżej 30. roku życia choroba ma charakter bardziej miejscowy (ograniczona do zmian na migdałkach, bólu gardła), a objawy ogólne są mniej nasilone.

Przebycie anginy spowodowanej przez paciorkowce łączy się niekiedy z ryzykiem wystąpienia powikłań (zarówno miejscowych, jak i ogólnych).

Reklama

Kiedy iść do lekarza z zapaleniem migdałków podniebiennych?

Wystąpienie objawów takich jak:

• katar,
• kichanie,
• zatkany nos,
• suchy kaszel.

może świadczyć o zapaleniu wirusowym, które można leczyć w domu.

• wysoka gorączka,
• wystąpienie mocnego bólu przy połykaniu,
• obecność nalotów na migdałkach,
• powiększonie węzłów chłonnych szyi,

powinno skłonić pacjenta do wizyty u lekarza i podjęcia odpowiedniego leczenia.

Angina jest rozpoznawana przez lekarzy pierwszego kontaktu. Początkowe objawy, szczególnie angin wirusowych, przypominają zwykłe przeziębienie (katar, kichanie), dlatego są zwykle bagatelizowane przez pacjentów.

Należy pamiętać jednak, że do zakażenia wirusowego może dołączyć zakażenie bakteryjne. W przypadku mocnego bólu gardła utrudniającego połykanie, wysokiej gorączki oraz zauważenia nalotów na migdałkach należy pilnie zgłosić się do lekarza.

Reklama

Badania przy zapaleniu migdałków podniebiennych

Postawienie diagnozy nie stanowi trudności ze względu na charakterystyczne objawy choroby. Niemniej jednak, szczególnie u starszych pacjentów, należy wykluczyć inne choroby wywołujące podobne objawy, np.:

• kiłę,
• gruźlicę,
• mononukleozę zakaźną,
• błonicę,
• raka migdałka.

Rutynowo nie wykonuje się wymazu z gardła celem badania mikrobiologicznego i identyfikacji patogenu. Badanie jest nieprzyjemne (odruch wymiotny) i trudne do wykonania, szczególnie u dzieci. Ponadto część populacji jest nosicielami paciorkowców, a nie wykazuje objawów choroby

Z tego powodu wymaz z gardła jest wykonywany jedynie w nawracającej bądź niewrażliwej na leczenie anginie, u osób zakażonych HIV lub z innymi niedoborami odporności, a także w przypadku wystąpienia powikłań ogólnych anginy. O zakażeniu paciorkowcem świadczy także:

• narastające miano ASO (swoiste przeciwciała antystreptolizynowe),
• CRP,
• leukocytoza,
• wzrost OB w badaniu krwi.

Zapobieganie zapaleniu migdałków podniebiennych

W profilaktyce angin bakteryjnych i wirusowych istotne znaczenie ma minimalizacja czynników ryzyka, czyli:

• odpowiednia higiena jamy ustnej,
• higiena osobista,
• unikanie kontaktu z osobami chorymi, 
• ochrona przez wychłodzeniem organizmu (właściwe dostosowanie ubioru do warunków pogodowych).

Zaleca się także podnoszenie odporności przez odpowiednią zbilansowaną dietę, a także przyjmowanie suplementów wzmacniających naturalną odporność organizmu szczególnie w okresie jesiennym i wiosennym.

Zalecenia przy zapaleniu migdałków podniebiennych

W przypadku angin wirusowych częstokroć bywa tak, że objawy mijają po zastosowaniu leków działających objawowo, które są dostępne bez recepty. Dlatego pacjenci nie zawsze zgłaszają się do lekarza. W anginie bakteryjnej bardzo ważne jest codzienne przyjmowanie antybiotyku, a po wyleczeniu obserwacja i wyczulenie na wszelkie niepokojące symptomy mogące stanowić powikłanie przebytej anginy.

W anginie Plauta-Vincenta pacjent może pędzlować owrzodzenie na migdałku roztworem jodyny bądź azotanu srebra. Powinien także używać własnych naczyń i sztućców.

W czasie choroby polecane jest:

• pozostawanie chorego w łóżku,
• przyjmowanie dużej ilości płynów,
• dieta lekkostrawna i bogatoenergetyczna.

Poza antybiotykoterapią stosuje się leki łagodzące ból i gorączkę oraz płukanie gardła środkami o działaniu odkażającym.

Powikłania po zapaleniu migdałków podniebiennych

Najczęstsze powikłania miejscowe to:

• naciek lub ropień migdałka podniebiennego - jest to zwykle jednostronne przedostanie się procesu zapalnego poza torebkę migdałka z nagromadzeniem treści ropnej. Objawy to: powrót gorączki, szczękościsk, jednostronny ból utrudniający połykanie, ograniczenie ruchomości podniebienia miękkiego po stronie zajętej procesem ropnym,
• ropień zagardłowy - spotyka się rzadko i tylko u dzieci, gdyż węzły chłonne zagardłowe występują tylko u najmłodszych i z wiekiem ulegają zanikowi. Poza objawami takimi jak: gorączka czy ból przy połykaniu, pacjenci skarżą się również na trudności w oddychaniu i wyczuwalne chełbotanie na tylnej ścianie gardła.

Do rzadszych powikłań miejscowych anginy paciorkowcowej zaliczamy:

• ropowicę dna jamy ustnej,
• ropowicę przestrzeni przygardłowej,
tętniaka tętnicy szyjnej wewnętrznej, który tworzy się w wyniku uszkodzenia ściany tętnicy przez proces zapalny.
•  
•  
•  

Do powikłań ogólnych anginy zalicza się:

• chorobę reumatyczną, której pierwsze objawy pojawiają się po ok. 14-30 dniach od przebycia ostrego zapalenia migdałków. Choroba jest spowodowana krzyżową reakcją przeciwciał przeciwpaciorkowcowych z komórkami w tkance serca, stawów i innych narządów. Główne objawy to: wędrujące zapalenie dużych stawów, zmiany zapalne w sercu (najczęściej prowadzące do zniszczenia zastawek, głównie mitralnej), zmiany rumieniowe na skórze, pląsawica Sydenhama pod postacią mimowolnych ruchów twarzy i kończyn. Poza tym u chorych stwierdza się podwyższoną temperaturę ciała, bóle stawów, wzrost poziomu ASO, CRP, OB. Choroba stanowi 3% powikłań anginy nieleczonej antybiotykami,
• postreptokokowe zapalenie nerek. Występuje rzadko, a jego powodem są powstające kompleksy antygen-przeciwciało odkładające się w kłębuszkach nerkowych. Objawy, wśród których wymienić należy: ból w okolicy lędźwiowej, stany podgorączkowe, obrzęki, a w moczu zawartość białka i krwinek czerwonych, pojawiają się zwykle po 2-3 tygodniach od zakażenia paciorkowcowego migdałków,
• posocznicę poanginową, która należy do bardzo groźnych powikłań. Bakterie przedostają się do krwi drogą naczyń krwionośnych, chłonnych, w czasie tworzenia ropnia migdałka. Dochodzi do tworzenia zakażonych skrzepów w żyle szyjnej wewnętrznej, co może skutkować powstawaniem ropni przerzutowych do różnych narządów: płuc, wątroby, skóry. Główne objawy posocznicy to: bardzo ciężki stan ogólny, gorączka 40ºC, senność, ból głowy.

Wskazania do usunięcia migdałków podniebiennych

Poza wymienionymi, wskazaniem do usunięcia migdałków podniebiennych jest:

• przewlekłe zapalenie migdałków powodujące nieprzyjemny zapach z ust, trudności w połykaniu,
• ropień migdałka,
• posocznica poanginowa,
• wystąpienie > 5 epizodów zapalenia migdałków w ciągu 1 roku.