Co to jest PMS i dlaczego bywa taki dokuczliwy?
Zespół napięcia przedmiesiączkowego (z ang. Premenstrual Syndrome, stąd skrót PMS) to uciążliwe dla kobiet objawy, które pojawiają się po jajeczkowaniu, czyli owulacji i zwykle ustępują po rozpoczęciu krwawienia miesiączkowego.
O tym, co to znaczy PMS i jak bardzo dokuczliwe są jego objawy, wie doskonale nawet około 30 proc. kobiet w okresie reprodukcyjnym. Tak wynika z szacunków podawanych przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne. W wielu przypadkach objawy znacznie zakłócają codzienne funkcjonowanie.
PMS, choć to stosunkowo świeże medycznie podjęcie, zostało sklasyfikowane w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD 11), która obowiązuje od 2022 r.
Zespół napięcia przedmiesiączkowego został przypisany do ogólnej kategorii zaburzeń napięcia przedmiesiączkowego, a następnie schorzeń jako osobna podkategoria GA34.40.
Z kolei jego kod rozpoznania w klasyfikacji ICD 10 to N94.3.
Reklama
Przyczyny PMS. Jakie są czynniki ryzyka?
Nie każda kobieta ma problem z PMS, ale istnieją czynniki ryzyka zespołu napięcia przedmiesiączkowego, które mogą powodować lub nawet potęgować objawy. Jednym z tych czynników jest otyłość, a co za tym idzie - także związana z nią mała aktywność fizyczna. Aby zlikwidować te przyczyny PMS istotne jest zachowanie stałego wskaźnika BMI, czyli wskaźnika masy ciała. Za normę przyjmuje się wskaźnik na poziomie od 18,5 do 24,9. BMI powyżej tego poziomu wskazuje na nadwagę, a gdy wskaźnik przekracza 30,0 mowa o otyłości I stopnia.
Natomiast wskaźnik BMI poniżej 18,4 oznacza niedowagę, która także może ma przełożenie na funkcjonowanie organizmu.
W przypadku nadwagi i otyłości należy skonsultować dietę ze specjalistą, która nie tylko doprowadzi do zredukowania wagi, ale także ograniczy spożywanie soli i kofeiny - kolejnych czynników ryzyka PMS.
Inne wymieniane przyczyny PMS to: stres, palenie papierosów i nadmierne spożywanie alkoholu. Czynnikiem ryzyka może być również epizod depresji w przeszłości.
Natomiast rzadziej obserwuje się objawy PMS u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną.
Reklama
Czy to PMS? Typowe i nietypowe objawy
Objawy napięcia przedmiesiączkowego są różne i mają różny stopień nasilenia. Ze względu na rodzaj możemy podzielić je na kilka typów: objawy fizyczne, behawioralne i objawy psychiczne. Do objawów fizycznych PMS zaliczamy:
- bóle głowy,
- bolesność i obrzęk piersi,
- bóle pleców,
- bóle i wzdęcia brzucha,
- ból jajników,
- nudności,
- bóle mięśni i stawów.
Objawy behawioralne to przede wszystkim:
- bezsenność,
- uczucie ciągłego zmęczenia,
- ospałość,
- zawroty głowy,
- obniżone libido,
- utrata apetytu lub nadmierne objadanie się.
Do objawów psychicznych PMS zaliczamy:
- uczucie ciągłego napięcia,
- problemy z koncentracją,
- obniżony, depresyjny nastrój,
- częste zmiany nastroju,
- problemy z pamięcią.
O PMS mogą świadczyć również nocne poty przed okresem.
Występowanie takich objawów napięcia przedmiesiączkowego uzależnione jest od wielu indywidualnych dla każdej kobiety czynników. Co ciekawe, nie muszą pojawiać się co miesiąc i nie zawsze mają taką samą intensywność i przebieg.
Często jednak poważnie zakłócają codzienną aktywność, a kobiety z trudem funkcjonują w swoim życiu osobistym, społecznym i zawodowym.
Reklama
Kiedy jest PMS?
Napięcie przedmiesiączkowe, jak sama nazwa wskazuje, występuje przed pojawieniem się miesiączki. Nierzadko nic nie zapowiada wystąpienia objawów, natomiast mogą być tak dokuczliwe, że potrafią wyeliminować kobietę na dłuższy czas z normalnego funkcjonowania.
To, kiedy się pojawia PMS, uzależnione jest od fazy cyklu menstruacyjnego. W organizmie kobiety dochodzi do cyklicznych zmian, które zależą od stężenia hormonów płciowych produkowanych przez jajnik.
W pierwszej fazie pod wpływem estrogenów w jajniku dochodzi do wzrastania pęcherzyka, z którego mniej więcej w połowie cyklu dochodzi do uwolnienia komórki jajowej. W tym czasie błona śluzowa macicy zaczyna robić się coraz grubsza.
W drugiej fazie (tzw. lutealnej) macica pod wpływem już innego hormonu, progesteronu, produkuje substancje odżywcze dla zapłodnionej komórki jajowej. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, dochodzi do złuszczania się błony śluzowej macicy i występuje krwawienie miesiączkowe.
Na ile przed okresem może się objawiać PMS? Pierwsze symptomy kobieta może odczuwać już po owulacji, nasilają się do piątego dnia poprzedzającego miesiączkę. Precyzując, dolegliwości związane z PMS występują w fazie lutealnej i miesiączkowej.
Reklama
Ile trwa PMS? Od czego to zależy?
Stan napięcia przedmiesiączkowego to bardzo indywidualna kwestia uzależniona od wielu czynników. Pierwsze objawy PMS występują zwykle pomiędzy 25. a 35. rokiem życia.
Ich pojawienia się w danym miesiącu oraz intensywności nie da się przewidzieć.
Natomiast, na pytanie ile trwa napięcie przedmiesiączkowe, można udzielić odpowiedzi. Objawy zazwyczaj ustępują po miesiączce lub jeszcze w jej trakcie.
Reklama
Czy ciąża hamuje PMS?
Szczególnie istotną dla kobiet informacją może być fakt, że w określonych przypadkach PMS ustępuje, nawet jeśli objawy występowały co miesiąc i były bardzo silne.
Brak napięcia przedmiesiączkowego zauważalny jest w przypadku hamowania cyklu jajnikowego, czyli np. podczas silnego stresu, laktacji, po menopauzie. Ciąża także wyklucza PMS.
Warto jednak zaznaczyć, że są sytuacje wyjątkowe. Mianowicie, objawy PMS a brak okresu mogą sugerować ciążę lub poważne problemy z układem hormonalnym kobiety.
Należy wtedy koniecznie skonsultować się ze specjalistą, by wykluczyć którąś z tych opcji.
Reklama
Jakie metody są stosowane w leczeniu PMS?
Kobieta, która podejrzewa u siebie występowanie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego powinna udać się do lekarza ginekologa. Specjalista, oprócz podstawowego wywiadu czy zmierzenia ciśnienia, przede wszystkim przeprowadzi badanie ginekologiczne m.in. z użyciem wziernika. Może także zlecić badania pomocnicze, by wykluczyć inne schorzenia, a konieczne będzie wykonanie, np.:
- oznaczenie TSH w celu wykluczenia niedoczynności tarczycy;
- badanie krwi, żeby ocenić liczbę czerwonych krwinek;
- określenie stężenia cukru we krwi.
W pewnych przypadkach może być konieczna konsultacja psychiatryczna, ponieważ niektóre choroby psychiczne (np. anoreksja, bulimia lub depresja) mogą dawać objawy podobne do tych, występujących w zespole napięcia przedmiesiączkowego.
Po wykluczeniu innych schorzeń lekarz wspólnie z pacjentką zastanowi się nad wyborem dalszego postępowania, które przede wszystkim ma odpowiedzieć na pytanie, jak sobie radzić z PMS.
Jeśli objawy nie są uciążliwe, leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego opiera się głównie na metodach niefarmakologicznych. Jak złagodzić PMS? Należy zmienić tryb życia, czyli m. in.:
- zwiększyć aktywność fizyczną,
- stosować zbilansowaną dietę,
- rzucić palenie.
Gdy te metody nie są skuteczne, w leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego włączane są środki farmakologiczne, głównie przeciwbólowe i przeciwnapięciowe. Skuteczne okazuje się również stosowanie nowych doustnych środków antykoncepcyjnych.
Preparaty te zawierają estrogeny oraz progesteron, który zapobiega gromadzeniu się wody w organizmie. Tabletkę należy przyjmować raz dziennie, mniej więcej o stałej porze. Inne metodą mogą radzenia sobie z PMS:
- plastry lub implanty zawierające estrogeny - estrogeny zmniejszają nasilenie dolegliwości związanych z zespołem napięcia przedmiesiączkowego. Plastry zmienia się raz lub dwa razy w tygodniu. Estrogeny pobudzają do rozrostu błonę śluzową macicy (endometrium). Z tego powodu pacjentkom stosującym estrogeny należy podawać również progesteron, który zapobiega niekontrolowanemu rozrostowi endometrium. Progesteron może być uwalniany z wkładki umieszczonej w macicy lub może być podawany doustnie, cyklicznie przez 10-12 dni.
- stosowanie danazolu - ten związek organiczny hamuje uwalnianie hormonów w podwzgórzu i przysadce, a w konsekwencji również produkcję estrogenów w jajnikach. Zmniejsza nasilenie niektórych objawów związanych z PMS. Niestety może powodować działania niepożądane, takie jak: zwiększenie apetytu i masy ciała, trądzik, łojotok, zmianę barwy głosu lub przerost łechtaczki.
- stosowanie analogów gonadoliberyny (GnRH) - leki te powodują zahamowanie czynności wydzielniczej zarówno podwzgórza, jak i przysadki i jajników. Stężenie hormonów płciowych obniża się. Dzięki temu dolegliwości związane z zespołem napięcia przedmiesiączkowego ustępują. Niestety, zmniejszenie ilości estrogenów i progesteronu w organizmie może prowadzić do wystąpienia przykrych objawów. Zaliczamy do nich uderzenia gorąca, zaburzenia nastroju, bóle głowy. Z czasem dochodzi do zmniejszenia gęstości mineralnej kości, może dojść do rozwoju osteoporozy.
Jak sobie radzić z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, jeśli powyższe metody leczenia zawiodły? Ostatecznym rozwiązaniem pozostaje operacyjne usunięcie macicy wraz z przydatkami (jajniki, jajowody).
Cykl miesiączkowy całkowicie zanika. Oczywiście, niedobór hormonów płciowych może prowadzić do niekorzystnych następstw. Leczenie operacyjne przeznaczone jest wyłącznie dla trudnych przypadków zespołu napięcia przedmiesiączkowego.
Jakie tabletki są skuteczne na PMS?
W przypadku nasilonych objawów fizycznych (bóle głowy, brzucha, pleców) stosowanie leków przeciwbólowych może złagodzić dolegliwości PMS. Polecane są leki z grupy, tzw. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, ale także leki o działaniu rozkurczającym.
Gdy zespół przedmiesiączkowy jest dokuczliwy można także sięgnąć po tzw. inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Jest to grupa leków przeciwdepresyjnych, dlatego przyjmowanie ich powinno odbywać się pod kontrolą lekarza. Leki te poprzez zwiększenie ilości serotoniny prowadzą do zmniejszenia napięcia i drażliwości, znoszą zaburzenia nastroju oraz zmniejszają dolegliwości fizyczne.
Należy je przyjmować rano, nie ma znaczenia czy przed, czy po jedzeniu. Istnieją dwa sposoby leczenia: jeden polega na ich codziennym przyjmowaniu, a drugi sprowadza się do zażywania leków od połowy cyklu miesiączkowego do czasu wystąpienia miesiączki – później następuje około dwutygodniowa przerwa.
Ponadto trwają badania nad zastosowaniem witamin i innych substancji chemicznych, które mogą łagodzić zespół przedmiesiączkowy.
Czy istnieją domowe sposoby na PMS?
Warto również sięgnąć po naturalne i domowe środki. Zioła na PMS mogą okazać sie dobym wyborem. Skuteczne w łagodzeniu objawów powinny być napary z: kozłka lekarskiego, skrzypu polnego, pokrzywy czy chmielu zwyczajnego. Sprawdzić może się także niepokalanek mnisi, który zmniejsza wydzielanie prolaktyny, czyli hormonu produkowanego w przysadce mózgowej, powodującego napięcie, ból głowy czy piersi, a nawet problemy z zaśnięciem.
Zioła i kojące olejki to także domowe sposoby na PMS wykorzystywane w długich kąpielach. Ciepła, ale nie gorąca woda i aromaterapia koją nerwy i relaksują. Warto postawić na olejek lawendowy czy bergamotowy, który ma właściwości regulujące ciśnienie krwi i oddechu.
Nie należy zapominać, że ćwiczenia oddechowe to także dobry domowy sposób na PMS.
Dieta przy PMS. Co warto jeść?
Syndrom napięcia przedmiesiączkowego może łagodzić odstawienie na kilka dni przed okresem słodyczy czy soli kuchennej, która zatrzymuje wodę w organizmie. Z diety należy wykluczyć te produkty, które mogą zaostrzać przebieg objawów PMS, czyli również kofeinę i alkohol.
Jaka dieta przy PMS? Co warto jeść? Produkty z pełnego ziarna i bogate w białko oraz kwasy omega-3 są ważne. Te znajdują się w rybach morskich, migdałach czy oliwie z oliwek. Należy jeść więcej warzyw i owoców, ale także warto postawić na orzechy i pestki dyni. To naturalne źródło magnezu, którego nie powinno brakować w organizmie. Jego niedobór może przed okresem objawiać się większym napięciem mięśniówki macicy.
Największym przyjacielem kobiet z PMS powinien być olej z nasion wiesiołka. To źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych, których człowiek nie jest w stanie sam wytworzyć, dlatego należy je suplementować. Olej z wiesiołka pomaga zwalczyć zaburzenia hormonalne, czyli właśnie silne objawy PMS, obfite miesiączki czy suchość pochwy. Dodatkowo zawiera cenną i naturalną witaminę E. Kwasy oleju zapewniają także prawidłową gospodarkę wodną organizmu.
Czy można odczuwać objawy PMS po 40?
Objawy i występowanie PMS uzależnione są od organizmu kobiety, poziomu jej hormonów i wielu innych czynników zewnętrznych. Występują z reguły w wieku rozrodczym, czyli około 30. roku życia.
Bez względu na to, jak intensywny zespół PMS miała w tych latach kobieta, objawy mogą jeszcze bardziej nasilić się tuż przed wejściem w okres menopauzy. A zatem napięcie przedmiesiączkowe po 40. roku życia może być jeszcze bardziej dokuczliwe.
Jest to jednak uzależnione od momentu, w którym organizm kobiety wchodzi w przekwitanie. Przyjęło się bowiem, że w okolicach półwiecza kobiety następuje już stopniowy spadek hormonów.
W efekcie objawy PMS po 40. zaraz po tym, gdy mogą być najbardziej dokuczliwe, całkowicie zanikną. Sygnałem dla kobiety o wejściu w okres menopauzy i spadku poziomu hormonów będzie wystąpienie ostatniej miesiączki.
Zapobieganie PMS - czy to możliwe?
Zapobieganie PMS? Tak, to możliwe. Każda kobieta powinna doskonale wiedzieć, jak ważną rolę w procesie leczenia czy łagodzenia objawów odgrywa zmiana stylu życia. W przypadku kobiet palących papierosy, niezwykle istotne w procesie leczenia PMS jest ograniczenie palenia, a najlepiej - rzucenie tego nałogu. W dymie tytoniowym znajdują się aż ponad cztery tysiące substancji chemicznych! Każda z nich negatywnie wpływa na organizm.
Aby zapobiec PMS warto postawić na aktywność fizyczną. Efekty można zobaczyć już po pierwszej próbie nawet delikatnej aktywności. Wysiłek fizyczny prowadzi do produkcji endorfin, które poprawiają samopoczucie. Nie muszą to być godziny ćwiczeń na siłowni, można zacząć od dłuższych spacerów czy krótkich przebieżek.
Popularną formą relaksu i ćwiczeń jest joga, którą można wykonywać także w domu. Joga to kolejny sposób na zapobieganie PMS ze względu na czynniki rozluźniające i relaksacyjne, które uspokajają i łagodzą stres.
To, o czym kobieta powinna przede wszystkim pamiętać, to wsłuchanie się w potrzeby organizmu. Zmęczenie, senność, nerwowość to typowe objawy napięcia przedmiesiączkowego. Najlepszą receptą jest dobry i wystarczająco długi sen.Kluczowe znaczenie ma także odpowiednia dieta.
