Błony śluzowe mają ogromne znaczenie dla wielu układów wewnętrznych. Ale przede wszystkim dla tych, które wprowadzają elementy zewnętrzne do organizmu, czyli dla układu pokarmowego, oddechowego, moczowego i rozrodczego. Błony śluzowe spełniają wiele funkcji ochronnych i obronnych, broniąc narządy wewnętrzne przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych.
Co to jest błona śluzowa?
Błona śluzowa nazywana jest także śluzówką. To rodzaj specyficznej wyściółki, pokrywającej przewody w ciele każdego człowieka i tak zwane jamiste narządy wewnętrzne, czyli te, które wypełniają się krwią.
Każda śluzówka zbudowana jest z dwóch podstawowych warstw:
- warstwy zewnętrznej, którą tworzy nabłonek śluzówki,
- warstwy wewnętrznej, która nazywana jest blaszkąwłaściwą.
Wewnętrzna warstwa błony śluzowej jest połączeniem pomiędzy błoną śluzową a jej podłożem. To podłoże to nic innego, jak podłoże narządu (układu wewnętrznego), w którym umiejscowiona jest dana śluzówka. Ta część ściśle przylega do błony podśluzówkowej. Blaszka ma największe znaczenie, gdyż w niej znajdują się naczynia krwionośne i limfatyczne, gruczoły, mięśnie gładkie i nerwy. To właśnie blaszka stabilizuje i mocno przytwierdza błonę śluzową do danego podłoża.
Różnice w budowie poszczególnych śluzówek zależą od ich lokalizacji w organizmie. I tutaj też pojawiają się inne funkcji śluzówki. Inną rolę pełni ona w układzie pokarmowym, inną w układzie oddechowym, a jeszcze inną w układzie moczowym czy rozrodczym. Aby dokładnie zrozumieć jej wagę i działanie w ludzkim organizmie należy rozróżniać położenie konkretnej błony śluzowej, a występuje ona w najważniejszych organach wewnętrznych człowieka.
Reklama
Błona śluzowa jamy ustnej
Błona śluzowajamy ustnej to część śluzówki całego przewodu pokarmowego. W każdym odcinku przewodu pokarmowego występuje ta charakterystyczna wyściółka. Już jej nazwa dokładnie określa umiejscowienie. W jamie ustnej ten rodzaj śluzówki tworzą kubki smakowe i gruczoły ślinowe.
Błona śluzowa gardła pełni takie funkcje, jak:
- funkcje ochronne jamy ustnej, polegające na nieprzepuszczaniu większości drobnoustrojów przez nabłonekoraz zabezpieczeniu „przechodzenia” szkodliwych substancji dzięki produkowanej w jamie ustnej ślinie i zawartym w niej lizozymie,
- zdolność rozróżniania temperatur (od bardzo gorących do lodowato zimnych),
- zdolność odczuwania bólu, dzięki obecności wrażliwych receptorów czuciowych,
- zdolność odczuwania ucisku,
- zdolności do rozróżniania różnych smaków, dzięki kubkom smakowym,
- wchłanianie wielu substancji, określane jako funkcja resorpcyjna błony śluzowej jamy ustnej,
- odnawianie nabłonka, dzięki jego specyficznej strukturze.
Błonę śluzowa jamy ustnej pokrywa płaski wielowarstwowy nabłonek, rogowaciejący lub nierogowaciejący. Taki rodzaj nabłonka zapewnia równowagę pomiędzy tworzeniem się nowych komórek a złuszczaniem się starych. Dlatego też tak mocno podkreślana jest w medycynie zdolność odnawiania śluzówki w jamie ustnej.
Nieprawidłowa higiena jamy ustnej czy bodźce drażniące (jak fizyczne, cieplne czy mechaniczne) mogą wywoływać zapalenie błony śluzowej. Powstają wtedy ogniska zapalne, owrzodzenia, zakażenia wirusowe czy grzybicze. Bardzo często do tak niekorzystnych zmian dochodzi w okresie dojrzewania, ciąży czy menopauzy.
Zmiany zapalne śluzówki występują także przy niektórych chorobach zakaźnych, niedoborach witamin czy dolegliwościach związanych z chorobami przewodu pokarmowego. Wiele czynników niekorzystnie wpływa na błonę śluzową jamy ustnej. Jedną z najczęstszych przyczyn jest aftowe zapalenie jamy ustnej, obecność bakterii, celiakia (czyli nietolerancja glutenu), uczulenie na konkretne pokarmy czy poważne choroby, jak nowotwory.
Ale bardzo często przyczyny stanu zapalnego śluzówki są dość prozaiczne, jak ugryzienie się w policzek, zbyt silne szczotkowanie zębów czy spożywanie zbyt kwaśnych lub ostrych potraw.
Reklama
Błona śluzowa żołądka
Błona śluzowa żołądka zawiera komórki, które są odpowiedzialne za produkcję:
- enzymów trawiennych,
- kwasu solnego,
- śluzu, który chroni żołądek przed kwasami.
Ten rodzaj śluzówki pokrywa jednowarstwowy nabłonek walcowaty, a jej rola w funkcjonowaniu całego układu pokarmowego jest naprawdę ogromna. Przede wszystkim błona śluzowa żołądka bierze udział w obróbce i trawieniu pożywienia.
Czemu jest to tak ważny element pracy układu trawiennego? Otóż dzięki takim działaniom i wspomaganiu układu pokarmowego, pokarm jest lepiej (zdrowiej) przyswajany przez organizm. Daje to dodatkowo możliwości produkowania tak zwanego czynnika wewnętrznego, którego zadaniem jest wiązanie witaminy B12. To pozwala na prawidłowe wchłanianie pokarmu w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego.
Jeżeli w jakikolwiek sposób dojdzie do uszkodzenia błony śluzowej żołądka, pojawia się stan zapalny wewnętrznej warstwy ściany żołądka, zwany zapaleniem błony śluzowej. Często lekarze taki stan nazywają katarem żołądka lub nieżytem żołądka. Może wtedy wystąpić przekrwiona i podrażniona błona śluzowa żołądka.
Niestety w większości przypadków nieżyt jest skutkiem czynników infekcyjnych, a przede wszystkim występowania w żołądku bakterii Helicobacter pylori. Ale także czynniki toksyczne, jak żółć, alkohol czy niektóre leki wywołują stany zapalne śluzówki żołądka. Jak rozpoznać, że błona śluzowa została naruszona i dotknął ją stan zapalny? Otóż jest kilka klasycznych objawów, które w porę zdiagnozowane szybko przechodzą i nie powodują zbyt mocnych naruszeń śluzówki.
Należą do nich często pojawiające się:
- zgaga,
- mdłości,
- wymioty,
- ból nadbrzusza,
- zbyt duże uczucie sytości,
- krwawienie z układu pokarmowego.
Wcześnie wykryte i właściwe leczone (pod okiem specjalisty) stany zapalne śluzówki żołądka są w 80% przypadków wyleczalne. Nie należy stosować w takich przypadkach tylko domowych sposobów leczenie. To niestety powoduje ryzyko rozwoju choroby nowotworowej, a to już poważna choroba i długotrwałe leczenie.
Reklama
Błona śluzowa macicy
Błona śluzowa macicy nosi nazwę endometrium. To tkanka, która pokrywa macicę od wewnątrz. Jej rola ma ogromne znaczenie dla każdej kobiety, jest to bowiem miejsce zagnieżdżenia zarodka po zapłodnieniu komórki jajowej.
Endometrium zmienia się w zależności od wieku i fazy cyklu każdej kobiety, a jego grubość waha się i jest inna w różnych etapach cyklu miesiączkowego. W pierwszej fazie osiąga do 9 mm grubości, w fazie drugiej jest nieco grubsza. Jest to bardzo ważna śluzówka dla każdej przedstawicielki płci pięknej. Co ją charakteryzuje? Otóż ta warstwa ulega złuszczeniu podczas każdej miesiączki. I nie powinna nigdy przekraczać grubości 15 mm, a w przypadku kobiet po menopauzie – 12 mm. Przerost endometrium może doprowadzić do choroby nowotworowej. Dlatego też tak ważne jest systematyczne badanie błony śluzowej macicy.
Najczęściej stosowanymi badaniami są:
- badanie USG,
- biopsja endometrium,
- histeroskopia, czyli zabieg operacyjny, polegający na wprowadzeniu niewielkiej kamery do wewnątrz macicy.
Nieprawidłowe złuszczanie się błony śluzowej pochwy wywołuje wiele chorób. Do najczęściej spotykanych należą zmiany w obrębie endometrium, a dokładniej:
- zapalenie,
- zrosty,
- polipy,
- rozrost,
- rak.
Błona śluzowa każdego organu to bardzo ważny element prawidłowego funkcjonowaniu całego organizmu człowieka. Zdecydowanie chroni przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych i wspomaga większość wewnętrznych układów. Warto zatem wspomagać jej prace i nie bagatelizować żadnych niepokojących objawów.
