Antykoncepcja
Co to jest antykoncepcja?
Antykoncepcja (łac. anti conceptio – przeciw poczęciu) oznacza działania zapobiegające zapłodnieniu. O skuteczności antykoncepcji świadczy indeks Pearla, który definiowany jest ilością ciąż na 100 kobiet stosujących określoną metodę antykoncepcyjną przez 1 rok. Im niższy indeks Pearla, tym dana metoda jest skuteczniejsza.
W przypadku współżycia bez zabezpieczenia indeks Pearla wynosi 85 (na 100 kobiet 85 zajdzie w ciążę w przeciągu 1 roku). Indeks Pearla dla danej metody wyznaczany jest w oparciu o analizę około 14 000 cykli miesiączkowych (roczna obserwacja około 1200 kobiet).
Nie istnieje metoda antykoncepcyjna, która w 100% zabezpiecza przed ciążą. Każda opisana niżej metoda ma swoje wady i zalety, może powodować działania niepożądane i przynosić dodatkowe korzyści.
Oceniając daną metodę antykoncepcyjną należy brać pod uwagę następujące kryteria:
- skuteczność,
- odwracalność działania antykoncepcyjnego,
- bezpieczeństwo stosowania,
- akceptację, tolerancję (zgodność ze światopoglądem partnerów),
- korzyści pozaantykoncepcyjne.
Metody antykoncepcji
Poniżej znajduje się krótki przegląda dostępnych w Polsce metod antykoncepcyjnych. Polegają na stosowaniu ogólnoustrojowym hormonów.
Preparaty hormonalne mogą być podawane w postaci:
- tabletek,
- minipigułek,
- plastrów,
- iniekcji domięśniowych (forma depo),
- pierścienia dopochwowego,
- wkładki domacicznej.
W antykoncepcji hormonalnej znalazły zastosowanie estrogeny (etynyloestradiol i walerianian estradiolu) oraz progestageny (II generacji: lewonorgestrel, noretisteron, III generacji: dezogestrel, gestoden, norgestymat, norelgestromin, dienogest, drospirenon).
- estrogeny hamują wydzielanie przez przysadkę FSH, zapobiegają dojrzewaniu pęcherzyka dominującego w jajniku oraz stabilizują endometrium.
- progestageny hamują wydzielanie przez przysadkę LH, zapobiegają wystąpieniu owulacji, zwiększają gęstość śluzu szyjkowego, przez co zmniejszają jego przepuszczalność dla plemników.
Antykoncepcję hormonalną można podzielić na preparaty, które zawierają estrogen i progestagen (dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, plastry, pierścień dopochwowy) oraz preparaty zawierające wyłącznie progestagen (tzw. mini pigułki, iniekcje domięśniowe, wkładki wewnątrzmaciczne).
Mechaniczne metody antykoncepcji
Ich działania polega na uniemożliwieniu plemnikom dotarcia do szyjki macicy i spotkania z komórką jajową. Zdecydowanie najpopularniejszym środkiem z tej grupy jest prezerwatywa, która dodatkowo chroni partnerów przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Indeks Pearla dla prezerwatywy wynosi 3-14.
Pamiętaj! Przed użyciem prezerwatywy zapoznaj się z instrukcją obsługi. Znajdziesz tam informacje na temat właściwego jej użycia, czynników, które mogą osłabić jej skuteczność oraz możliwych działaniach niepożądanych.
Znacznie mniej popularne są tzw. prezerwatywy dla kobiet. Prezerwatywa dla kobiet ma kształt walca ślepo zakończonego z jednej strony. Pierścień wewnętrzny pokrywa szyjkę macicy, pierścień zewnętrzny pokrywa srom. Prezerwatywa nie zawiera lateksu (może być stosowana u osób na niego uczulonych) i zabezpiecza przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Do metod mechanicznych zaliczamy również błony dopochwowe oraz kapturek naszyjkowy. Oba preparaty uniemożliwiają przenikanie plemników z pochwy do jamy macicy. Powinny pozostawać w pochwie przez minimum 8 godzin po stosunku. Indeks Pearla wynosi 6-10.
Antykoncepcja naturalna
W oparciu o codzienną obserwację zmian temperatury ciała (mierzonej o stałej porze), ocenę wyglądu i konsystencji śluzu pochwowego oraz szyjki macicy tworzy się wykresy, które umożliwiają podział cyklu miesiączkowego na 3 fazy:
- faza I: względna niepłodność przedowulacyjna,
- faza II: czas płodności,
- faza III: niepłodność poowulacyjna.
W okresie płodności należy powstrzymać się od współżycia. Indeks Pearla dla metod okresowej abstynencji wynosi 1-20.
Wpływ antykoncepcji na organizm
Hormony stosowane w celach antykoncepcyjnych wywierają wpływ na różne procesy zachodzące w naszym organizmie. Mogą powodować m.in.:
- wzrost ciśnienia tętniczego krwi - dotyczy to preparatów, które zawierają ≥ 0,05 mg estrogenów. Wzrost ciśnienia zwykle obserwowany jest u kobiet, które mają czynniki ryzyka wystąpienia nadciśnienia tętniczego (np. otyłość, nadciśnienie tętnicze występujące u rodziców lub rodzeństwa).
- zwiększenie ryzyka wystąpienia zawału serca i choroby zakrzepowej - również dotyczy preparatów, które zawierają ≥ 0,05 mg estrogenów. Ryzyko wyżej wymienionych chorób zwiększa się u kobiet powyżej 35. roku życia oraz palących papierosy.
- zwiększenie stężenia trójglicerydów (wpływ estrogenów) oraz cholesterolu LDL - tzw. zły cholesterol i obniżenie HDL - tzw. dobry cholesterol (wpływ gestagenów). Gestageny III generacji nie wywierają niekorzystnego działania na gospodarkę tłuszczową w naszym organizmie.
- zwiększenie oporności na insulinę i zmiana tolerancji glukozy (wpływ progestagenów) - u kobiet predysponowanych może dojść do ujawnienia cukrzycy w trakcie stosowania progestagenów.
- zmniejszenie objawów androgenizacji (łojotoku, trądziku, łysienia) - dotyczy preparatów zawierających norgestymat.
- zmniejszenie ryzyka wystąpienia raka jajnika i raka endometrium.
