Budowa komórki nerwowej
Komórka nerwowa jest szczególnym typem komórki, ponieważ posiada zdolność przetwarzania i przekazywania informacji. Dzięki tej cesze w ludzkim organizmie mogą zachodzić rozmaite procesy, dzięki niej człowiek może się poruszać, reagować na bodźce z zewnątrz itd.
Budowa komórki nerwowej człowieka jest charakterystyczna i różni się od budowy innych komórek tym, że zawiera:
- perikarion – ciało komórki nerwowej,
- wypustki.
Wewnętrzne elementy komórki nerwowej są takie same, jak innych komórek zwierzęcych:
- cytoplazma – środowisko wewnętrzne komórki, w którym zachodzą rozmaite reakcje chemiczne,
- jądro z chromosomami – „serce” komórki zawierające większość jej materiału genetycznego,
- mitochondrium – odpowiedzialne za wytwarzanie energii komórkowej,
- aparat Golgiego – odpowiadający za transport wewnątrzkomórkowy.
Neurony, również jak wszystkie inne komórki, otoczone są błoną komórkową. Ta część komórki nerwowej chroni ją przed wpływem czynników zewnętrznych.
To właśnie cechy budowy sprawiają, że neurony zdolne są do przekazywania impulsów z ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego do innych układów organizmu oraz w kierunku odwrotnym. Neurony osiągają swą postać w procesie neurogenezy, podczas którego przekształcane są w nie nerwowe komórki macierzyste.
Reklama
Wypustka komórki nerwowej
Wypustki komórki nerwowej dzielą się na dwa rodzaje:
- dendryty,
- aksony.
Dendryty są drobnymi, licznymi wypustkami neuronów, odchodzącymi bezpośrednio od perikarionu i tworzącymi tzw. drzewo dendrytyczne. Ich długość nie przekracza 1 mm. Jedna komórka nerwowa może mieć ich kilka lub tak wiele, że stanowią 90% jej powierzchni.
Funkcją dendrytów jest odbieranie wszelkich informacji docierających do neuronu.
Akson komórki nerwowej (nazywany również włóknem nerwowym) to pojedyncza wypustka, ale znacznie dłuższa od dendrytu. Niektóre aksony w organizmie człowieka mają ponad metr długości! Funkcją aksonu jest przekazywanie informacji odebranej przez dendryty do kolejnych komórek nerwowych.
Zakończenie aksonu komórki nerwowej to synapsa. Jest to jednocześnie miejsce połączenia komórek nerwowych, gdzie zachodzi wymiana informacji między nimi.
Niektóre włókna nerwowe pokryte są substancją zwaną mieliną. Zadaniem mieliny jest przyspieszenie przepływu impulsów wewnątrz włókien, dzięki czemu szybszy jest przepływ informacji między neuronami. Mielinizacja komórek nerwowych zaczyna się u człowieka już w okresie płodowym, jednak najintensywniej przebiega w okresie niemowlęcym.
Ze względu na obecność tej otoczki bądź jej brak aksony dzieli się na:
- mielinowane,
- niemielinowane.
Skupiska aksonów pochodzących z różnych neuronów, otoczone błonami, tworzą nerwy.
Reklama
Rodzaje komórek nerwowych
Istnieje wiele podziałów neuronów. Ze względu na ilość wypustek wyróżnia się trzy typy komórek nerwowych:
- jednobiegunowe – posiadające tylko jedną wypustkę,
- dwubiegunowe – z jednym aksonem i jednym dendrytem,
- wielobiegunowe – mające trzy lub więcej wypustek.
Ze względu na długość aksonu komórki nerwowe dzieli się na:
- neurony o długich aksonach – neurony projekcyjne – umożliwiają przesyłanie informacji nawet do bardzo odległych części organizmu,
- neurony o krótkich aksonach – odpowiedzialne za przekazywanie impulsów do sąsiadujących z nimi komórek nerwowych.
Komórki nerwowe dzieli się również ze względu na to, jakie neuroprzekaźniki wydzielają. Neuroprzekaźniki są substancjami umożliwiającymi chemiczny transport informacji między neuronami.
Reklama
Funkcje komórki nerwowej
Mimo, że wyróżnia się wiele rodzajów neuronów i rozmaite są kryteria tych podziałów, budowa i funkcje komórki nerwowej każdego typu są podobne. Podstawowym zadaniem neuronu jest odbieranie i przekazywanie impulsu nerwowego. Przekaz ten umożliwiają miejsca połączeń neuronów, czyli synapsy.
Synapsy dzieli się na dwa rodzaje:
- elektryczne – jest ich zdecydowanie mniej, przekazują informacje za pomocą impulsu elektrycznego,
- chemiczne – typ dominujący, do przekazywania informacji używają neuroprzekaźników – substancji chemicznych.
Najważniejszy podział komórek nerwowych to ten ze względu na pełnione przez nie funkcje. I tak wyróżnia się:
- neurony ruchowe (eferentne) – komórki przesyłające informacje z ośrodkowego układu nerwowego (mózgu, rdzenia kręgowego) do elementów wykonawczych organizmu, np. mięśni,
- neurony czuciowe (aferentne) – komórka nerwowa czuciowaodbiera wszelkie bodźce czuciowe – dotykowe, termiczne, smakowe, zapachowe itd. i przekazuje je do ośrodkowego układu nerwowego,
- neurony kojarzeniowe (pośredniczące) – ich główną rolą jest pośredniczenie między komórkami czuciowymi a ruchowymi.
Reklama
Potencjał czynnościowy komórki nerwowej
Komórki układu nerwowego (zarówno te w mózgu oraz rdzeniu kręgowym jak i układzie obwodowym) mają zdolność generowania i przewodzenia potencjałów elektrycznych. Komórka niepobudzona utrzymuje tzw. potencjał spoczynkowy. Jest on różnicą między potencjałem elektrycznym wnętrza neuronu a potencjałem elektrycznym zewnętrznej warstwy jego błony.
Bodźce zewnętrzne pobudzają komórkę i prowadzą do powstania potencjału czynnościowego – sygnały elektrycznego przesyłanego wzdłuż aksonu aż do synapsy.
Zatem nie wszystkie komórki nerwowe są aktywne przez cały czas. Ponadto w układzie nerwowym wyróżnia się dwa rodzaje neuroprzekaźników:
- pobudzające – wspomagające przekazywanie sygnałów między komórkami,
- hamujące – zmniejszające zdolność neuronu do przekazywania impulsów, dzięki czemu komórki nerwowe odpoczywają i możliwa staje się ich regeneracja.
