Anatomia kości przedramienia
Górna kończyna człowieka zbudowana jest z trzech głównych odcinków - ramienia, przedramienia i dłoni, połączonych stawem łokciowym i nadgarstkiem.
Gdzie jest przedramię (łac. Antebrachium)? To środkowy odcinek kończyny, znajdujący się właśnie pomiędzy łokciem a nadgarstkiem.
Budowa przedramienia jest więc dość prosta w porównaniu, np. z anatomią dłoni, która - ze względu na swoją funkcjonalność, dużą ruchomość i precyzję - jest złożona z wielu drobnych elementów.
Z ilu kości składa się przedramię i jakie one są? Część ta zbudowana jest z dwóch kości długich, których nazwy to:
- kość promieniowa (łac. radius),
- kość łokciowa (łac. ulna).
Położenie tych kości w pozycji anatomicznej człowieka (z rękami ułożonymi naturalnie, wzdłuż tułowia) jest równoległe względem siebie, przy czym kość promieniowa ułożona jest po stronie zewnętrznej, a łokciowa - wewnętrznej.
Obie kości połączone są błoną międzykostną przedramienia (łac. membrana interossea antebrachii), natomiast ich połączenia z innymi kośćmi to dość duże stawy o wysokiej ruchomości.
Długość i ułożenie kości przedramienia, a także pozostałych kości kończyny górnej to złożony mechanizm umożliwiający sprawne poruszanie ręką, niezbędnie do wykonywania wielu codziennych aktywności.
Reklama
Jak wygląda kość promieniowa przedramienia?
Kość przedramienia anatomicznie położona od strony zewnętrznej to kość promieniowa. Jak ona wygląda? Jest to kość długa, która charakteryzuje się dużą gęstością, przez co jest twarda i mocna.
Składa się z trzech głównych odcinków:
- nasady bliższej kości promieniowej, czyli odcinka początkowego, zlokalizowanego w sąsiedztwie stawu łokciowego; jego elementami są głowa i szyjka kości promieniowej oraz guzowatość umiejscowiona poniżej nich,
- trzonu,
- nasady dalszej - „końcówki” kości promieniowej wraz z jej wyrostkiem rylcowatym, który można wyczuć przez skórę w miejscu zwanym tabakierką anatomiczną (zagłębieniu poniżej nasadu kciuka).
Anatomia kości promieniowej nie jest zatem skomplikowane, a charakterystyczne dla jej budowy jest to, że rozszerza się ona ku końcowi (przy nasadzie bliższej jest cieńsza niż przy nasadzie dalszej).
Reklama
Budowa kości łokciowej przedramienia
Kość łokciowa w stosunku do kości promieniowej ułożona jest od strony wewnętrznej, czyli bliżej tułowia.
Jej anatomia jest podobna - ze stawem łokciowym połączony jest koniec bliższy, a w jego skład wchodzą dwa wyrostki:
- wyrostek łokciowy (nazywany potocznie łokciem) - jego tylna powierzchnia wyczuwalna jest przez skórę podczas zginania kończyny,
- wyrostek dziobasty kości łokciowej.
Dalej zlokalizowany jest trzon kości, a w ostatnim odcinku - koniec dalszy wraz z dwiema wyodrębnionymi wyniosłościami:
- głową kości promieniowej (łac. caput ulnae),
- i wyrostkiem rylcowatym (processus styloideus ulnae).
Głowa posiada dwie powierzchnie stawowe - jedna łączy kość ze stawami nadgarstka, druga - z kością promieniową.
Choć kość łokciowa swą budową odpowiada niejako kości promieniowej, jest od niej nieco dłuższa i cieńsza. Ponadto kość promieniowa rozszerza się ku dołowi, a łokciowa przeciwnie - jest szersza przy końcu bliższym, czyli tym zlokalizowanym w sąsiedztwie łokcia.
Reklama
O czym świadczy ból wzdłuż kości przedramienia?
Przedramię ze względu na swą funkcjonalność, umiejscowienie i budowę jest narażone na rozmaite urazy i choroby.
Ból kości przedramienia lub okalających je mięśni, jest dość częstą dolegliwością. Jej przyczyn może być wiele - od niewielkich urazów po poważne stany patologiczne. Samo stłuczenie kości przedramienia może powodować silny ból, a ich zapalenie objawia się niekiedy bólem pulsującym i promieniującym aż do barku.
Przy skręceniach lub zwichnięciach stawów, bólowi zwykle towarzyszy ograniczona ruchomość, obrzęk lub inne widoczne zmiany, np. wystająca kość łokciowa.
Ból kości łokciowej i promieniowej bywa także oznaką zwapnienia, rozwijającego się przeważnie na skutek braku witamin (głównie witaminy K i D).
Dolegliwości bólowe w obrębie kości przedramienia mogą też być objawami poważniejszych stanów, takich jak rak. Wyczuwalny guz czy narośl na kości powinien więc być zawsze niezwłocznie skonsultowany z lekarzem, choć niekiedy zmiany tego rodzaju bywają np. mniej groźnymi torbielami.
Warto pamiętać, że guz to zupełnie co innego niż guzowatość kości łokciowej lub promieniowej, będąca prawidłową i fizjologiczną częścią tych elementów szkieletu.
Reklama
Złamanie kości przedramienia
Kończyny górne są jedną z części ciała, które najczęściej ulegają złamaniom. Najpowszechniejszą ich przyczyną są upadki na wyprostowaną rękę, którą człowiek próbuje się podeprzeć. Do kontuzji takich dochodzi zarówno podczas uprawiania sportów, jak i codziennych aktywności
Rodzajów złamań kości przedramienia jest wiele - od pęknięcia jednej z nich po całkowite złamanie obu.
Urazy dzieli się też ze względu na miejsce złamania - nasady bliższej, dalszej lub trzonu kości promieniowej i łokciowej.
Złamaniu może także towarzyszyć skręcenie lub zwichnięciu jednego z sąsiadujących z nim stawów. Objawy są wówczas nasilone, ponieważ potęguje je obecność drugiego urazu.
W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 Złamanie przedramienia oznaczone jest symbolem S52 i podzielone na:
- S52.0 - złamanie nasady bliższej kości łokciowej,
- S52.1 - złamanie nasady bliższej kości promieniowej,
- S52.2 - złamanie trzonu kości łokciowej,
- S52.3 - złamanie trzonu kości promieniowej,
- S52.4 - złamanie trzonów kości łokciowej i promieniowej,
- S52.5 - złamanie nasady dalszej kości promieniowej,
- S52.6 - złamanie nasad dalszych kości łokciowej i promieniowej,
- S52.7 - liczne złamania przedramienia,
- S52.8 - złamanie innych części przedramienia,
- S52.9 - złamanie przedramienia, część nieokreślona.
Infrakcja (całkowite złamanie) kości promieniowej i łokciowej jednocześnie występuje przeważnie na odcinku ich trzonu, a leczenie urazu rozpoczyna się zwykle ich repozycją (nastawieniem). Złamania nasad zdarzają się znacznie rzadziej, natomiast złamania liczne są przeważnie skutkiem wypadków komunikacyjnych.
Złamanie kości promieniowej
W nowszej wersji Klasyfikacji Chorób, czyli ICD-11 złamanie kości promieniowej oznaczone jest symbolem NC.32, przy czym:
- NC32.1 to złamanie nasady bliższej
- NC32.3 - złamanie trzonu
- NC32.5 - złamanie nasady dalszej kości promieniowej (występujące znacznie częściej niż uraz nasady bliższej)
Niektóre rodzaje złamań (np. złamanie szyjki kości promieniowej czy wyrostka rylcowatego) nie są wyodrębnione w Klasyfikacjach ICD-10 i ICD-11, ale zaliczają się do „złamań innych części”.
Złamanie nasady lub przynasady dalszej zazwyczaj następuje w wyniku podparcia ręką upadku i tak wyróżnia się:
- złamanie Collesa - na skutek upadku na rękę od strony dłoni (często jest to złamanie wieloodłamowe i z przemieszczeniem odłamków),
- złamanie Smitha - na skutek upadku na rękę od strony grzbietowej.
Jeśli chodzi o urazy w obrębie nasady dalszej kości promieniowej, niekiedy dochodzi do jej tzw. złuszczenia, co jest urazem częstym szczególnie u dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Złamanie kości promieniowej przeważnie nie jest groźne, choć czas leczenia zależy przede wszystkim od rodzaju urazu.
Zdecydowanie gorzej goją się złamania z przemieszczeniem i wieloodłamowe, którym towarzyszą kontuzje stawów (skręcenia lub zwichnięcia). W przypadku prostych złamań rekonwalescencja trwa zwykle kilka tygodni, a po tym czasie pacjent odzyskuje pełną sprawność.
Najbardziej niebezpieczne są wieloodłamowe złamania powstałe wskutek wypadków komunikacyjnych, kiedy kość promieniowa i sąsiadujące z nią elementy szkieletu ulegają wręcz pokruszeniu czy zmiażdżeniu.
W skrajnych przypadkach konieczna bywa amputacja kończyny lub jej części.
Złamanie kości łokciowej
Złamania kości łokciowej wyglądają podobnie, jak kości promieniowej i zlokalizowane są zwykle na podobnych jej odcinkach. W Klasyfikacji ICD-11 ujęte są:
- NC32.0 - złamanie nasady bliższej kości łokciowej,
- NC32.2 - złamanie trzonu kości łokciowej.
Złamanie nasady dalszej nie jest wyszczególnione, ale mieści się w punkcie NC32.Y (Złamanie innych określonych części przedramienia).
O ile w przypadku złamań kości promieniowej, większość z nich występuje w bliskiej odległości od nasady dalszej, o tyle kość łokciowa narażona jest bardziej na urazy w pobliżu stawu łokciowego.
Przy upadkach na zgiętą rękę często dochodzi do złamania wyrostka łokciowego, czyli wystającej części zwanej łokciem.
Leczenie złamania kości łokciowej zależy w dużej mierze od rozległości i rodzaju urazu. Pełna rekonwalescencja złamania nasady bliższej wraz ze zwichnięciem stawu łokciowego może trwać kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt tygodni, podobnie jak złamanie kości łokciowej i promieniowej z przemieszczeniem, w którym wiele odłamków przesuwa się ze swej prawidłowej lokalizacji.
Reklama
Pierwsza pomoc przy złamaniu kości przedramienia
Co należy zrobić przy złamaniu kości przedramienia, by zabezpieczyć miejsce urazu do momentu udzielenia fachowej pomocy medycznej?
Pierwsza pomoc w przypadku wszelkich złamań polega z reguły na unieruchomieniu uszkodzonej kości oraz sąsiadujących z nią stawów. Przy złamaniu kości przedramienia należy zatem unieruchomić przedramię wraz z nadgarstkiem i stawem łokciowym.
Najlepiej jest to zrobić przy pomocy szyny Kramera lub szyny próżniowej, jednak w przypadku braku tego rodzaju sprzętów, można wykorzystać deskę lub inny sztywny przedmiot.
Należy pamiętać, że nie wolno podejmować samodzielnych prób nastawiania lub jakiegokolwiek przemieszczania uszkodzonych kości. Postępowanie w złamaniach kości przedramienia obejmuje opisane unieruchomienie, ewentualne opatrzenie rany (w przypadku złamań otwartych należy zabezpieczyć ranę jałowym opatrunkiem) i wezwanie pogotowia.
Samodzielne przesuwanie kości może doprowadzić do kolejnych urazów, przemieszczenia odłamków, a w rezultacie do utrudnienia lub braku prawidłowego zrostu kości. Przy udzielaniu pomocy ważne jest też uspokajanie poszkodowanego i wsparcie psychiczne podczas oczekiwania na pomoc medyczną.
Reklama
Leczenie złamania kości przedramienia
Często, by potwierdzić diagnozę oraz szczegółowo ocenić rodzaj i rozległość urazu kości przedramienia, wykorzystuje się RTG lub inne badania obrazowe.
Jeśli złamanie ręki jest proste - nie ma wolnych odłamków, a kości nie uległy przemieszczeniu - zwykle stosuje się leczenie zachowawcze, opierające się o unieruchomienie przedramienia przy pomocy gipsu, szyny lub jedynie temblaku stabilizującego (w zależności od stopnia i skomplikowania urazu).
Ile nosi się gips? Przy prostych złamaniach kości przedramienia zwykle zakładany jest on na 4-6 tygodnie. Niekiedy po złamaniu zaleca się stosowanie ortezy, która umożliwia stopniowe uruchamianie kończyny. Takie leczenie często stosowane jest np. przy złamaniu głowy kości promieniowej (o ile nie jest ono wieloodłamowe).
W bardziej skomplikowanych przypadkach - które niestety zdarzają się często - konieczna bywa interwencja chirurgiczna. Operacja kości przedramienia polega przeważnie na ich nastawieniu (jeśli doszło do przemieszczenia) lub zespoleniu (w przypadku oderwania się odłamków).
Brak odpowiedniego postępowania terapeutycznego prowadzi do nieprawidłowego zrośnięcia kości przedramienia, a niekiedy nawet do nieodzyskania sprawności.
Dolegliwości, jakie mogą utrzymywać się przez jakiś czas po złamaniu to choćby ból czy drętwienie ręki. Powinny one jednak ustąpić po pełnym uruchomieniu kończyny i zakończonej rehabilitacji.
Ubezpieczonym pacjentom należy się odszkodowanie za złamanie kości przedramienia, a jego wysokość zależy od rozległości urazu, a tym samym oceny uszczerbku na zdrowiu.
Złamanie kości przedramienia u dziecka
Dzieci ulegają rozmaitym mechanicznym urazom częściej niż osoby dorosłe, co wynika z kilku przyczyn.
Po pierwsze są mniej ostrożne, ponieważ lęk i wyobraźnia nie są u nich jeszcze w pełni wykształcone. Po drugie są bardziej aktywne ruchowo, bo mają więcej energii, którą często pożytkują właśnie na ruch - bieganie, podskakiwanie, różnego rodzaju zabawy. Do tego dochodzą czynniki fizjologiczne - kościec dziecka jest jeszcze dość miękki, a jego poszczególne elementy są drobniejszej budowy.
Do złamania kości przedramienia u dzieci dochodzi stosunkowo często, podczas upadków przy różnych aktywnościach, takich jak huśtanie się na huśtawce, jazda na rowerze, hulajnodze, deskorolce, wrotkach itd.
Z jednej strony młode, drobne kości narażone są na urazy, z drugiej - szybciej się regenerują i zrastają.
Złamanie kości łokciowej lub promieniowej u dziecka z reguły wymaga tylko unieruchomienia gipsem na kilka tygodni. Jeśli złamanie jest wieloodłamowe lub z przemieszczeniem, unieruchomienie musi zostać poprzedzone zabiegiem chirurgicznym mającym na celu przywrócenie prawidłowej budowy szkieletu.
W znacznej większości przypadków po rekonwalescencji wraca pełna sprawność kończyny.
Rehabilitacja po złamaniu kości przedramienia
Przy większości urazów i kontuzji do odzyskania pełnej sprawności ruchowej konieczna jest rehabilitacja.
Po złamaniu kości przedramienia ćwiczenia ręki powinno się rozpocząć jeszcze w momencie jej unieruchomienia. Pierwsze polegają więc na poruszaniu samymi odsłoniętymi palcami - zginaniu i prostowaniu oraz przeciwstawianiu kciuka. Co ważne, powinno się poruszać również zdrową kończyną celem poprawy ukrwienia tkanek obu rąk.
Po zdjęciu opatrunku stabilizującego kończynę należy uruchamiać delikatnie i stopniowo.
Rehabilitację po złamaniu obu lub jednej kości przedramienia - promieniowej lub łokciowej rozpoczyna się lekkimi ćwiczeniami pobudzającymi pracę nerwów i mięśni, by w kolejnych etapach wprowadzić ćwiczenia wzmacniające mięśnie i poprawiające ruchomość stawów.
Fizjoterapia po złamaniu kości przedramienia obejmuje najczęściej takie zabiegi jak:
- pole magnetyczne,
- zabiegi regeneracyjne, przyspieszające zrastanie kości (ultradźwięki, lasery),
- krioterapia,
- elektrostymulacja mięśni,
- lampa sollux - poprawiająca ukrwienie i odżywienie tkanek miękkich,
- masaż tkanek głębokich.
