Gdzie jest mostek?
Mostek to długa płaska kość, umiejscowiona w ścianie przedniej klatki piersiowej pomiędzy żebrami. Chcąc sprecyzować położenie mostka u człowieka, warto wskazać, że leży on na wysokości od 2-3 do 9-10 kręgu piersiowego. Z przodu układu kostnego to właśnie mostek wraz z obojczykami stanowi granicę szyi.
Ta część układu kostnego często określana jest też słowami: sternum lub sternon, które oznaczają klatkę piersiową. Mostek należy do nieparzystych kości i składa się z trzech części, z których każda pełni indywidualną funkcję.
W miejscu ich styku u dorosłych występuje kościozrost, natomiast u dzieci chrząstkozrost. Mostek w ciele swoim kształtem przypomina nieco krawat.
Reklama
Budowa mostka
Mostek - wraz z czaszką, kręgosłupem, żebrami i szkieletem kończyn - stanowi element tzw. części osiowej szkieletu.
Przyjrzyjmy się teraz lepiej budowie anatomicznej mostka. Wyróżniamy trzy części, na które składa się mostek. Są to:
- część górna, czyli rękojeść, która podtrzymuje obojczyki,
- część środkowa, czyli trzon,
- część dolna, czyli wyrostek mieczykowaty.
Część górna i środkowa, czyli odpowiednio rękojeść oraz człon, nie znajdują się w jednej płaszczyźnie, lecz wspólnie tworzą kąt mostka. Warto wspomnieć, że mostek zbudowany jest z istoty gąbczastej ze szpikiem kostnym czerwonym. Cała istota gąbczasta pokryta jest cienką warstwą istoty zbitej. Chrząstka żebrowa stanowi połączenie większości żeber z mostkiem. Kostnieje już około 20 roku życia.
Wyrostek mieczykowaty mostka
Wyrostek mieczykowaty jest najmniejszą częścią mostka, która jednocześnie znajduje się najniżej w klatce piersiowej. Zakończenie wyrostka to jednocześnie miejsce przyczepu części mięśni brzucha. Co ciekawe, ten element można wyczuć palcami między żebrami w postaci niewielkiego guzka.
Z tego względu jego ból może sygnalizować nie tylko o dolegliwościach związanych z sercem czy płucami, ale również z problemami układu pokarmowego. Niekiedy za bólem wyrostka mieczykowatego stoją zmiany zwyrodnieniowe.
Wyróżnia się również zapalenie wyrostka mieczykowatego, które pojawia się jako konsekwencja ciężkiej, ponad siły, pracy fizycznej. Jej klasyczne objawy to zgrubienie kości, zaczerwienienie skóry i ból oraz uczucie ucisku. Ból w trakcie wdychanie powietrza, który rozciąga się na całą klatkę piersiową to zapalenie stawów żebrowo-mostkowych, inaczej zespół Tietza.
Rękojeść mostka
Część ta określana jest po łacinie jako manubrium sterni. To znacznie krótsza niż trzon część mostka. Wyróżnia się kształtem czworoboku, który zwęża się ku dołowi. Rękojeść ma ciekawą budowę. W górnej części znajduje się tzw. wcięcie szyjne. Z kolei po jego obu stronach wskazać można na parzyste wcięcie obojczykowe, które łączy się z końcem mostkowym obojczyka.
Na bocznej krawędzi rękojeści po prawej i po lewej stronie umiejscowione jest wcięcie żebrowe dla pierwszego żebra oraz dla części górnej drugiego żebra.
Warto zwrócić uwagę na to, że rękojeść mostka łączy się z mostkiem pod pewnym kątem, który można wyczuć w postaci wypukłości. Wypukła rękojeść mostka jest skierowana swoim wierzchołkiem do przodu.
Ból rękojeści mostka może wskazywać na uraz, stan zapalny, guz, a nawet chorobę zwyrodnieniową tej części kręgosłupa, powodującą ucisk na nerwy.
Trzon mostka
Ten element mostka wyróżnia się tym, że jest długi, a przy tym węższy od rękojeści. Po obu stronach brzegu bocznego znajdują się wcięcia żebrowe, dzięki którym łączy się on z żebrami od II do VII. Z boku trzonu mostka przyczepia się mięsień piersiowy większy.
Poniżej wgłębienia dla chrząstki II żebra znajdują się 4 wcięcia żebrowe o gładkiej strukturze. Łączą się one z chrząstkami od III do VI żebra. Z kolei wcięcie dla żebra VII umiejscowione jest częściowo na trzonie mostka, a częściowo już na wyrostku mieczykowatym.
Warto wspomnieć, że kości znajdujące się na poziomie wcięć zarezerwowanych dla żeber III, IV i V dzielą trzon na odcinki, które odpowiadają czterem segmentom obecnym również u zwierząt.
Rękojeść i trzon mostka łączą się ze sobą od górnej strony trzonu. Z kolei dolna krawędź tworzy połączenie bezpośrednio z wyrostkiem mieczykowatym.
Ból trzonu mostka może świadczyć nie tylko o urazie, ale np. zawale mięśnia sercowego, guzie, nerwobólu, a nawet pojawić się w konsekwencji rozwarstwienia aorty.
Reklama
Jakie są mięśnie mostka?
W obrębie mostka znajduje się również wiele mięśni, które umożliwiają prawidłowe działanie całego organizmu. Jakie mięśnie pracują przy mostku? Oto krótkie zestawienie:
- powierzchowne mięśnie klatki piersiowej - wymienić tu można, np. mięsień piersiowy większy, który posiada trzy przyczepy początkowe: na przyśrodkowej części obojczyka, na przedniej części mostka oraz na blaszce przedniej pochewki mięśnia prostego brzucha. Kończy się na grzebieniu guzka większego kości ramiennej. Jest pomocniczym mięśniem oddechowym;
- mięśnie międzyżebrowe - umiejscowione w przestrzeniach międzyżebrowych, ich funkcją jest dodatkowe łączenie żeber;
- mięsień poprzeczny klatki piersiowej - jego początek stanowi powierzchnia tylna wyrostka mieczykowatego i dolna część trzonu mostka. Zakończenie natomiast znajduje się na granicy chrzęstno-kostnej od VI do II żebra;
- przepona - na wysokości mostka leży część mostkowa, która jest jedną z trzech elementów tego mięśnia (oprócz lędźwiowej i żebrowej). To bardzo ważny mięsień wdechowy, umożliwia tzw. oddychanie brzuszne i ma wpływ na fonację.
Reklama
Jakie funkcje pełni mostek?
Struktura mostka ma za zadanie chronić serce, płuca oraz inne ważne narządy czy naczynia krwionośne przed konsekwencjami różnych urazów. Z uwagi na ograniczoną ruchomość, dzięki obecności chrząstki, mostek jest bardziej elastyczny, przez co mniej podatny na złamania. Nie oznacza to jednak, że one nie występują.
Oprócz funkcji ochronnej, mostek umożliwia pobranie szpiku do badań hematologicznych. Dzieje się tak, ponieważ znajduje się bezpośrednio pod skórą, a przy tym zawiera szpik kostny. Dotarcie więc do tego materiału jest dla specjalisty bardzo łatwe.
Mostek jest istotnym elementem kośćca również dlatego, że łączy ze sobą obojczyki i żebra. Do poszczególnych elementów mostka przyczepiają się mięśnie, co umożliwia normalne, codzienne funkcjonowanie człowiekowi, np. oddychanie.
Reklama
Deformacje, urazy i schorzenia mostka
Wśród popularnych deformacji mostka wymienić można:
- kurzy mostek - to sytuacja, gdy mamy do czynienia z wystającym mostkiem i żebrami uniesionymi ku górze. Ta wada powoduje, że mostek jest silnie uwypuklony. Może mieć ona charakter wrodzony lub nabyty i pojawić się po przebytej krzywicy lub gruźlicy kręgosłupa w odcinku piersiowym. Taka deformacja prowadzi do zaburzeń oddychania;
- klatkę piersiową lejkowatą - inaczej wklęsły mostek. Objawia się poprzez zapadniętą dolną część mostka i przylegających odcinków żeber. Jak twierdzi dr Joachim Buwchald zapadnięty mostek to najczęstsza deformacja w obrębie klatki piersiowej. To zmiana wrodzona, ale może być też konsekwencją niedoboru witaminy D lub krzywicy.
Ból w klatce piersiowej może też wskazywać na złamany mostek albo na jego stłuczenie. Najczęściej taka dolegliwość pojawia się w konsekwencji mocnego uderzenia, np. klatką piersiową o kierownicę, pobicia lub innego urazu czy kontuzji mostka.
Dolegliwości bólowe mogą świadczyć nie tylko o stłuczonym czy pękniętym mostku, ale też o zawale serca, zapaleniu kości mostka albo obecności guza na kości mostka. Dlatego nie należy nigdy lekceważyć takich dolegliwości
Nierzadko w obrębie mostka pojawiają się nerwobóle, przepukliny, zgrubienia, a także zmiany skórne, np. wysypki. Wszystkie one wymagają konsultacji lekarskiej.
Reklama
Rodzaje bólu w mostku
Warto pamiętać, że przyczyny bólu w mostku mogą być różne. Jak połączyć je z konkretną dolegliwością? Na początek warto zorientować się, kiedy pojawia się ból w mostku - czy dzieje się to mimowolnie, czy objaw pojawia się dopiero przy dotykaniu.
Istotne są też dodatkowo towarzyszące symptomy, jak np. kłucie w mostku, które może być związane np. z nerwobólem, ale też problemami z sercem, zwłaszcza, gdy towarzyszy temu duszenie czy ściskanie w tym obszarze.
Ból w mostku przy schylaniu może sygnalizować również przemęczenie, stres czy nerwicę.
Ból pod mostkiem na środku, a dodatkowo uczucie palenia może z kolei mieć związek z chorobami układu pokarmowego, np. dwunastnicy, np. z refluksem.
Pieczenie w mostku to również objaw niestrawności albo zgagi. Zwykle pojawia się po jedzeniu.
Bóle mostka mogą pojawiać się od kręgosłupa i mięśni. Jeżeli bólowi towarzyszy chrupanie może to być znak niedoboru składników odżywczych.
Reklama
Zrastanie mostka po operacji serca
Zabieg, który polega na przecięciu mostka nosi nazwę sternotomii. Tego typu interwencję podejmuje się w przypadku chorób serca i konieczności np. wszczepienia bypassów. Warto pamiętać, że otwarcie w taki sposób klatki piersiowej umożliwia również dostęp do innych narządów niż serce, np. do płuc czy tarczycy.
Mostek po operacji serca lub po innej interwencji prowadzącej do jego przecięcia jest zszywany z użyciem metalowych szwów.
Jak długo zrasta się mostek? Całkowite zrośnięcie się mostka zależy od indywidualnych cech pacjenta. U niektórych ten czas może wynieść nawet kilkanaście miesięcy. Znaczenie ma kondycja operowanej osoby, jej wiek i wiele innych czynników.
Aby umożliwić bezpieczne zrastanie mostka po operacji serca lub innych narządów przez kilka miesięcy należy unikać czynności, które prowadziłyby do napinania się mięśni wokół klatki piersiowej. Wymienić tu można np. podnoszenie ciężkich przedmiotów, a także jazdę na rowerze.
Warto pamiętać, że istnieje szereg przeciwwskazań do tego, by wykonać sternotomię. To chociażby:
- przewlekła obturacyjna choroba płuc,
- cukrzyca,
- przebyta radioterapia klatki piersiowej.
Ze znacznie większym ryzykiem wiąże się również ponownie przecięcie mostka. Ostateczną decyzję w tym zakresie podejmuje lekarz prowadzący.
Powikłaniami po przecięciu mostka jest np. rozejście się mostka, infekcja rany pooperacyjnej, a nawet zgon po operacji. W terapii pomocna jest metoda wykorzystująca podciśnienie do przyspieszenia gojenia się rany.
Kiedy używać pasa na mostek?
Po taki pas stabilizujący mostek mogą sięgać pacjenci po sternotomii podłużnej. Zazwyczaj zakłada się go w drugiej dobie po operacji. Rolą takiego pasa jest zabezpieczenie klatki piersiowej w ekstremalnych momentach, np. tych związanych z kichaniem czy załatwianiem potrzeb fizjologicznych.
Pas na mostek stabilizuje klatkę piersiową, zmniejsza dolegliwości bólowe, a także zmniejsza liczbę powikłań po sternotomii podłużnej. Wykorzystuje się go również w gimnastyce ambulatoryjnej w celu zmniejszenia ryzyka pojawienia się zrostów w opłucnej.
Celem stosowania pasa jest również zwiększenie udziału przepony w procesie oddychania. To wsparcie w ćwiczeniach oddechowych dla osób z astmą oskrzelową, wysiękowym zapaleniem płuc czy rozstrzeniach oskrzeli.
Cena pasa stabilizującego mostek to około 100 zł. Oczywiście, istnieje możliwość znalezienia tańszych, jak i droższych modeli.
Kiedy wykonać RTG mostka?
Wskazaniem do przeprowadzenia prześwietlenia mostka są pojawiające się bóle czy ucisk w tym obszarze. W badaniu RTG można dostrzec złamanie mostka, zmiany zapalne, przerzutowe oraz pourazowe.
Zdjęcie RTG mostka wykonuje się również w celu diagnostyki bólu w tych okolicach, a także w przypadku wad postawy albo przed planowanym zabiegiem czy operacją tego miejsca. Często wskazaniem do tak pogłębionej diagnostyki, jaką jest RTG mostka, są rozpoznane zmiany na RTG klatki piersiowej. Dzięki temu specjalista może z większą dokładnością sprawdzić struktury w tym obrębie.
Koszt RTG mostka zależy od placówki, w której badanie jest wykonywane. Zasadniczo jednak za tego rodzaju diagnostykę należy zapłacić około 65-100 zł. Jeżeli na badanie mamy skierowanie od lekarza i jesteśmy ubezpieczeni w ramach NFZ, jest ono bezpłatne.
