Nadnercza są częścią układu hormonalnego, a ten układ to dość skomplikowany zespół narządów wewnętrznych, które wpływają na prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. Układ hormonalny odpowiada za zdolność do samoregulacji procesów życiowych. Każdy z tworzących go gruczołów wydziela inny hormon.
Gruczoł nadnerczy odgrywa również w tym zespole bardzo istotną funkcję jako sprawnie działająca część całego układu. Zaburzenia pracy układu hormonalnego, a także któregokolwiek z hormonów, w tym także nadnerczy, powodują nieprawidłowe funkcjonowanie całego organizmu.
Czym są nadnercza?
Gdzie są nadnercza?Są parzystym organem, produkującym hormony. Ten narząd znajduje się po obu stronach ciała, tak samo jak nerki. Są często określane jako gruczoły nadnerczowe. Nadnercze umiejscowione jest w górnej części nerek i przylega swoją tylną częścią do odcinka przepony, na wysokości lędźwi. Gruczoł nadnerczy bardzo dobrze dopasowuje się do nerki, która jest jego podstawą.
Jak zbudowane są nadnercza? To niewielkie narządy, a każdy z nich waży maksymalnie po 20 g. Różnią się tylko kształtem – prawe przypomina swoim wyglądem trójkąt, lewe natomiast ma półkolisty kształt, często porównywany do półksiężyca.
Każde z nadnerczy składa się z 2 części:
- kory nadnerczy - jest to zewnętrzna powłoka, którą tworzą 3 warstwy: kłębkowa, siatkowa i pasmowata. Kora stanowi około 90% całego nadnercza,
- rdzenia nadnerczy - zbudowany jest z sieci brył i beleczek nabłonkowych. Ta część jest zbiorem włosowatych i żylnych naczyń.
Każde z nadnerczy wytwarza inny hormon i każdy z tych hormonów pełni inną funkcję w organizmie. Wszystkie hormony produkowane przez nadnercza to niezbędne składniki, potrzebne do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu.
Jest to narząd bardzo mały pod względem wielkości, ale ogromny z uwagi na funkcje, jakie spełnia dla każdego człowieka.
Reklama
Rodzaje i funkcje hormonów nadnerczy
Jakiekolwiek zaburzenia ze strony hormonów nadnerczy powodują wiele dolegliwości chorobowych. Za co odpowiadają poszczególne hormony, wytwarzane zarówno przez korę nadnerczy, jak i rdzeń?
Rodzaje i funkcje hormonów, wytwarzanych przez korę nadnerczy:
- mineralokortykoidy-do tej grupy hormonów zaliczane są: aldosteron, renina, angiotensyna. Ten zespół odpowiada głównie za gospodarkę wodno– elektrolitową, czyli resorpcjęsodu, wydalanie potasu i wtórne zatrzymanie wody w organizmie. Te hormony regulują także ciśnienie tętnicze krwi,
- glikokortykoidy - należą do nich: kortyzol, kortyzon i kortykosteron. Te hormony głównie odpowiadają za procesy odpornościowe organizmu. To od nich zależy prawidłowy metabolizm białek, lipidów i glukozy. Do ich zadań należy także przebudowywanie tkanki tłuszczowej. Ważną funkcją jest także wspomaganie wydalania wapnia z organizmu. Kortyzol ma dodatkowo działanie przeciwzapalne,
- hormony płciowe, czyli androgeny- w tej grupie hormonów znajduje się testosteron i aldosteron. To one odpowiadają za właściwy rozwój i ukształtowanie drugorzędowychmęskich cech płciowych. Dodatkowo aldosteron wpływa na procesy transportowe w nerkach.
Rodzaje i funkcje hormonów, wytwarzanych przez rdzeń nadnerczy:
- katecholaminy- tę grupę hormonów tworzą: adrenalina i noradrenalina. Te dwa hormony mają znaczącą rolę w sytuacjach stresowych dla organizmu i wspomagają go w takich momentach. Ich działanie polega na zwiększaniu ciśnienia tętniczego krwi, rozszerzaniu źrenic i przyspieszaniu tętna. Katecholaminy zwiększają także dopływ krwi do mięśni. To one w dużym stopniu ułatwiają koncentrację i pamięć. Adrenalina dodatkowo reguluje poziom glukozy we krwi. Noradrenalina natomiast mocno wpływa na układ krążenia i działanie nerwów współczulnych jelit,
- dopamina(w niedużych ilościach)- ten hormon wspomaga także procesy pamięciowe. Większe ilości dopaminy poprawiają samopoczucie i wzmacniają uczucie przyjemności, a zatem odpowiadają za emocje. Dopamina wpływa również na prawidłowe działanie układu ruchu.
Choroby nadnerczy spowodowane są głównie nieprawidłowym wydzielaniem poszczególnych hormonów. To z kolei doprowadza do różnych dolegliwości i zmian chorobowych w organizmie.
Reklama
Guzy nadnerczy
Guz nadnercza to nieprawidłowa masa, która jest wykrywana w nadnerczu w trakcie badań. Bardzo często taka zmiana jest widoczna w badaniu obrazowym, wykonywanym przypadkowo i z zupełnie innego powodu. Podstawowym badaniem jest USG, ale zawsze wykonywana jest też tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny w celu potwierdzenia guza.
Guzy nadnerczy podzielone są na 2 rodzaje:
- guzy czynne hormonalnie, czyli zdolne do wytwarzania hormonów,
- guzy nieczynne hormonalnie, czyli niezdolne do wytwarzania hormonów.
W zależności od ich rodzaju lekarz zleca odpowiednie leczenie. Guzy łagodne wywodzą się z kory nadnerczy, mogą powstawać w każdej jej warstwie i nie dają żadnych objawów. Gdy guz nadnercza ma zdolności do wytwarzania hormonów pojawiają się już pewne objawy, nazywane nadmiernym wyrzutem hormonalnym.
To powoduje rozwój nadciśnienia tętniczego, cukrzycy lub nadmiar męskich hormonów u kobiet. Z rdzenia nadnerczy pochodzi chromochłonny guz nadnerczy, torbiele, krwiaki czy zmiany ziarnicze. Złośliwy guz nadnerczy to nic innego, jak rak nadnercza.
Natomiast obustronny guz najczęściej oznacza chłoniaka. Niestety to w nadnerczu najczęściej dochodzi do przerzutów.
Jak leczyć guza nadnercza? Najczęściej jest on usuwany metodą laparoskopową. Ale w przypadku większych zmian konieczny jest tradycyjny zabieg chirurgiczny. Krwawienie z guza jest zawsze wskazaniem do natychmiastowego zabiegu. Te hormonalnie czynne wymagają w pierwszej fazie leczenia indywidualnego przygotowania farmakologicznego.
Reklama
Gruczolak nadnerczy
Gruczolak nadnercza to z reguły niezłośliwa postać nowotworu. Powstaje w tkance nadnercza i jest wykrywany w trakcie badania USG jamy brzusznej, rezonansu lub tomografu komputerowego. Aby potwierdzić, czy taka zmiana ma charakter złośliwy, przy tomografii jest podawany kontrast.
Gruczolak nadnercza jest z reguły bezobjawowy. Niekiedy pojawiają się pewne dodatkowe symptomy, ale tylko w sytuacjach wytwarzania przez niego hormonów.
Do takich objawów należą:
- zaburzenia ze strony układu nerwowego (na przykład bezsenność czy stany depresyjne),
- zwiększenie ilości kortyzolu we krwi,
- obniżenie odporności,
- zaburzenia cyklu menstruacyjnego,
- nadciśnienie tętnicze,
- osłabienie mięśni, a nawet ich zanik,
- nadmierna produkcja aldosteronu.
Leczenie gruczolaka nadnerczy polega na usunięciu zmiany w trakcie operacji, poprzedzonej leczeniem farmakologicznym.
Reklama
Niedoczynność kory nadnerczy
Niedoczynność kory nadnerczy to zespół chorobowy, polegający na niedoborze hormonów produkowanych przez korę nadnerczy. Najczęściej objawia się niedoborem kortyzolu. Ta choroba występuje dość rzadko, a jej najczęstszą przyczyną jest uszkodzenie nadnerczy.
Jakie objawy wskazują na niedoczynność nadnerczy?
- niskie stężenie glukozy we krwi,
- zmniejszone lub zwężone stężenie sodu,
- apetyt na słone pokarmy,
- nudności,
- wymioty,
- bóle brzucha,
- niskie ciśnienie tętnicze,
- spadek ciśnienia tętniczego,
- przyciemniona lub zbyt blada skóra.
Podstawową formą leczenia jest diagnostyka endokrynologiczna. Lekarz z reguły zleca badanie biochemiczne, czyli hormonalne. Jego podstawowym zadaniem jest oznaczenie stężenia kortyzolu. W niektórych przypadkach konieczne jest zbadanie poziomu innych hormonów. Wyniki badań pozwalają na określenie przyczyny niedoczynności kory nadnerczy.
Leczenie w pierwszej fazie polega na uzupełnieniu niedoborów hormonalnych. Pozytywny wynik leczenia zależy od systematyczności i dyscypliny chorego w przyjmowaniu leków, a także okresowych kontroli medycznych.
