Budowa obwodowego układu nerwowego
Obwodowy układ nerwowy jest utworzony przez 31 par nerwów rdzeniowych i 12 par nerwów czaszkowych, których jądra znajdują sie w pniu mózgu. Układ ten umożliwia odbiór doznań czuciowych oraz przewodzenie pobudzeń z ośrodkowego układu nerwowego do narządów wykonawczych – mięśni.
Do nerwów czaszkowych należą:
- nerw I - węchowy (opuszka węchowa),
- nerw II - wzrokowy,
- nerw III - okoruchowy,
- nerw IV - bloczkowy,
- nerw V - trójdzielny,
- nerw VI - odwodzący,
- nerw VII - twarzowy,
- nerw VIII - przedsionkowo-ślimakowy,
- nerw IX - językowo-gardłowy,
- nerw X - błędny,
- nerw XI - dodatkowy,
- nerw XII - podjęzykowy.
Reklama
Obwodowy układ nerwowy - funkcje
Każdy z nerwów pełni inną rolę, a obwodowy układ nerwowy ma wiele funkcji. Nerw węchowy przewodzi wrażenia węchowe, wzrokowy zbiera informacje powstałe w siatkówce i przewodzi je do korowego ośrodka wzrokowego w płacie potylicznym. Nerw trójdzielny jest w większości nerwem czuciowym, przewodzącym bodźce z okolicy twarzy.
Nerw okoruchowy, bloczkowy i odwodzący są typowymi nerwami ruchowymi sterującymi mięśniami gałki ocznej. Nerw twarzowy jest przede wszystkim nerwem ruchowym, przewodzącym sygnały nerwowe do mięśni mimicznych. Nerw językowo-gardłowy jest nerwem mieszanym, posiada włókna wydzielnicze (do ślinianek), czuciowe, smakowe oraz ruchowe mięśni gardła. Nerw błędny jest głównym nerwem układu wegetatywnego przywspółczulnego. Nerw dodatkowy podobnie jak nerw podjęzykowy jest nerwem ruchowym.
Reklama
Nerwy czaszkowe
Nerwy czaszkowe występują w liczbie 12 par i łączą się bezpośrednio z mózgowiem, bez pośrednictwa rdzenia kręgowego. Niektóre spośród nich pełnią funkcje czuciowe, unerwiają narządy i tkanki w obrębie głowy i szyi, inne zaś odgrywają rolę w czynnościach ruchowych. Zdecydowana większość nerwów czaszkowych bierze swoje nazwy od zaopatrywanych przez nie części ciała.
- Nerw węchowy (I, czuciowy) – przesyła informacje o zapachach odczuwanych przez nabłonek węchowy wewnątrz nosa do ośrodków limbicznych mózgowia za pośrednictwem opuszek i pasm węchowych.
- Nerw wzrokowy (II, czuciowy) – przesyła informacje wzrokowe z komórek pręcikowych i czopkowych w oku do kory wzrokowej mózgu. Części nerwów pochodzących od obojga oczu krzyżują się tworząc skrzyżowanie wzrokowe. Od tego momentu włókna nerwowe tworzą wiązki, zwane pasmami wzrokowymi. Pojedynczy nerw zawiera około miliona włókien czuciowych i co ciekawe – przesyła Najwięcej informacji ze wszystkich nerwów czaszkowych.
- Nerwy: okoruchowy, bloczkowy i odwodzący (III, IV i VI, głównie ruchowe) – te trzy nerwy kierują wszystkimi nerwami poruszającymi gałki oczne i powieki. Nerw okoruchowy sprawuje kontrolę nad zwężaniem źrenicy przez mięsnie tęczówki gałki ocznej oraz zmianami kształtu soczewki pozwalającymi na akomodację pod wpływem mięśnia rzęskowego.
- Nerw trójdzielny (V, częściowo czuciowy, częściowo mieszany) – gałęzie tego nerwu odbierają sygnały z oka, twarzy i zębów. Włókna ruchowe wchodzące w skład tej wiązki kierują mięśniami biorącymi udział w żuciu, a włókna czuciowe przewodzą impulsy z obszaru żuchwy.
- Nerw twarzowy (VII, mieszany) – wiązki czuciowe tego nerwu odchodzą z kubków smakowych w przednich dwóch trzecich języka, natomiast włókna ruchowe biegną do mięśni mimicznych oraz do gruczołów łzowych i ślinowych.
- Nerw przedsionkowo – ślimakowy (VIII, czuciowy) – część przedsionkowa nerwu odbiera sygnały z ucha wewnętrznego informujące o ustawieniu głowy i związane z równowagą. Natomiast część ślimakowa przesyła sygnały z ucha związane z dźwiękami i ich odbieraniem.
- Nerwy: językowo – gardłowy i podjęzykowy (IX, XII, mieszane) – odpowiadają za ruchy języka i połykanie w układzie pokarmowym. Włókna czuciowe tych nerwów przekazują informacje dotyczące smaku, dotyku i temperatury z języka i gardła.
- Nerw błędny (X, mieszany) – jest najdłuższym i najbardziej rozgałęzionym nerwem czaszkowym, który prowadzi swoje włókna czuciowe, ruchowe i autonomiczne do dolnej części głowy, gardła, szyi, klatki piersiowej i jamy brzusznej. Są one odpowiedzialne za wiele ważnych funkcji w organizmie, m. in. za oddychanie, połykanie, czynność serca czy produkcja soku żołądkowego.
- Nerw dodatkowy (XI, głównie ruchowy) – nadzoruje działanie mięsni i ruchy głowy, szyi i barków. Wpływa także na mięśnie gardła i krtani biorące udział w połykaniu.
Reklama
Nerwy rdzeniowe
Nerwy rdzeniowe to 31 par nerwów rdzeniowych, któe odchodzą od rdzenia kręgowego i opuszczają ośrodkowy układ nerwowy przez otwory międzykręgowe. Pojedynczy nerw dzieli się na wiele mniejszych odgałęzień, przy czym gałęzie grzbietowe zaopatrują tylną stronę ciała, a brzuszne – przednie i boczne powierzchnie ciała.
Odgałęzienia jednego nerwu mogą łączyć się z innymi nerwami, tworząc sieci zwane splotami, których zadaniem jest wysyłanie sygnałów wzdłuż drugorzędowych gałęzi nerwowych do obszarów wykonujących złożone funkcje lub ruchy.
Nerwy rdzeniowe zostały podzielone zgodnie ze schematem budowy kręgosłupa.
Nerwy obwodowe rdzeniowe dzielimy na:
- Nerwy szyjne (8 par w odcinku szyjnym kręgosłupa, zwane C1 – C8) tworzą dwie sieci, czyli sploty: szyjny (C1-C4) i ramienny (C5-C8/T1). Nerwy te biegną do klatki piersiowej, głowy, szyi, barków, ramion, przedramion i rąk oraz do przepony.
- Nerwy piersiowe (12 par w odcinku piersiowym kręgosłupa, zwane T1-T12) oprócz pierwszego T1 wchodzącego w skład splotu ramiennego, nerwy piersiowe mają połączenie z mięśniami międzyżebrowymi, tymi występującymi pomiędzy żebrami, głębokimi mięśniami grzbietu i mięśniami brzucha.
- Nerwy lędźwiowe (5 par w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, zwane L1-L5) tworzą splot lędźwiowy, który zaopatruje dolną część ściany brzucha oraz części ud i goleni. Nerwy L4 i L5 tworzą połączenia z nerwami krzyżowymi S1-S4.
- Nerwy krzyżowe (6 par w odcinku krzyżowym kręgosłupa, zwane S1-S5) w połączeniu z nerwami lędźwiowymi i poprzez splot guziczny (S4-S5-Co1) wysyłają odgałęzienia do ud, pośladków, mięśni i skóry goleni oraz stóp, a także okolicy odbytu i narządów płciowych.
Splot szyjny unerwia przede wszystkim szyję i częściowo głowę. Najdłuższą jego gałęzią jest nerw przeponowy. Od splotu ramiennego odchodzą nerwy do kończyny górnej: nerw łokciowy (nervus ulnaris), nerw promieniowy (nervus radialis), nerw pośrodkowy (nervus medianus), nerw pachowy (nervus axillaris), a także i nerw mięśniowo-skórny (nervus musculocutaneus) oraz liczne nerwy skórne przyśrodkowe ramienia i przedramienia.
Nerw łokciowy i pośrodkowy zaopatrują mięśnie przedniej powierzchni przedramienia (zginacze), nerw promieniowy z kolei unerwia prostowniki nadgarstka. Nerwy promieniowy, pośrodkowy i łokciowy oddając mniejsze gałązki tworzą nerwy ręki (nervi mani) unerwiające mięśnie i skórę ręki.
W odcinku piersiowym gałęzie nie tworzą splotów, a oddają 12 par nerwów międzyżebrowych (nervi intercostales), zaopatrujących ściany klatki piersiowej i górną część przedniej ściany brzucha. Ostatni z nich zwany jest nerwem podżebrowym (nervus subcostalis).
W odcinku lędźwiowym jest 5 nerwów rdzeniowych z czego z 4 górnych utworzony jest splot lędźwiowy (plexus lumbalis), od którego odchodzą nerwy zaopatrujące dolną część ściany brzucha i częściowo kończynę dolną. Największym nerwem tego splotu jest nerw udowy (nervus femoralis), a najdłuższym nerw udowo-goleniowy (nervus saphenus), trzeba zaznaczyć, że jest on też i najdłuższym nerwem ciała człowieka.
Odcinek krzyżowy liczy również pięć nerwów, których gałęzie przednie wraz z gałęzią ostatniego nerwu lędźwiowego i pierwszego guzicznego tworzą splot krzyżowy (plexus sacralis). Gałęzie tego splotu zaopatrują ścianę miednicy i większą część kończyny dolnej.
Największym nerwem tego splotu jest nerw kulszowy (nervus ischiadicus), który w okolicy dołu podkolanowego dzieli się na nerw piszczelowy (nervus tibialis) i nerw strzałkowy (nervus fibularis). Nerw piszczelowy unerwia mięśnie zginacze stopy, natomiast strzałkowy prostowniki stopy i palców. Oba nerwy dzieląc się na mniejsze gałązki tworzą nerwy stopy (nervi pedis), umożliwiające ruchy w zakresie stopy i palców.
