Co to są płaszczyzny ciała?
Płaszczyzny ciała to konstrukty przestrzenne, ułatwiające opis ruchu, postawy i budowy organizmu, wzajemnego ułożenia poszczególnych elementów względem siebie, ewentualnie zaistniałych zniekształceń i patologicznych przesunięć. W praktyce medycznej pojęciem tym szczególnie często operują lekarze ortopedzi, a także fizjoterapeuci. Pod kątem odchyleń na poszczególnych płaszczyznach ciała często rozpatruje się na przykład skrzywienia kręgosłupa, ale też ruchomość w stawach, czy rozlokowanie organów wewnętrznych. Płaszczyzny ciała wyznacza się biorąc za punkt wyjścia tak zwaną sylwetkę anatomiczną, na którą składają się:
- pozycja stojąca,
- ręce rozciągnięte wzdłuż tułowia
- odwrócone przedramiona
- wyprostowana szyja
Reklama
Jakie są płaszczyzny anatomiczne?
W anatomii człowieka wyróżnia się 3 podstawowe płaszczyzny anatomiczne, wszystkie ulokowane względem siebie prostopadle.
Są to:
- płaszczyzna czołowa (łac.: planum frontale) - przebiega wzdłuż osi pionowej oraz poprzecznej, równolegle do czoła, klatki piersiowej i pleców. Dzieli ciało ludzkie na część przednią (pars anterior) i tylną (pars posterior);
- płaszczyzna strzałkowa (łac.: plana sagittale)– wyznaczają ją osie pionowa oraz strzałkowa. Przebiega prostopadle do czoła. Dzieli ciało na część lewą (pars sinister) oraz prawą (pars dexter);
- płaszczyzna pozioma/poprzeczna (łac.: plana horizontale) – rozciąga się wzdłuż osi poprzecznej i strzałkowej. Dzieli ciało na część górną (pars superior) i dolną (pars inferior). Przy czym pojęcia te są względne i stosują się zarówno do całej sylwetki, jak też poszczególnych elementów anatomicznych. Przykładowo, w obrębie kończyn, na płaszczyźnie poziomej wyróżnia się część dystalną, czyli dalszą (dolną, zwieńczona stopami lub dłońmi) oraz proksymalną (bliższą, połączoną z zaczepami w stawach biodrowym i barkowym).
Reklama
Osie i płaszczyzny a ruch ciała
Wszystkie płaszczyzny mają przypisane do siebie i ulokowane prostopadle osie ruchu.
- Na płaszczyźnie czołowej, po osi strzałkowej wykonuje się skłony boczne tułowia, odwodzenie i przywodzenie kończyn dolnych i górnych, przechylanie głowy w bok.
- Na płaszczyźnie strzałkowej, wokół osi poprzecznej możliwe są na przykład skłony tułowia, zginanie kończyn dolnych w stawach biodrowym oraz kolanowym etc.
- Na płaszczyźnie poziomej, po osi pionowej robi się skręty tułowia, skręty kończyn, kręcenie głową.
Na tej samej zasadzie opisuje się wszelkie skrzywienia, przesunięcia i inne stany patologiczne.
Reklama
Płaszczyzna czołowa
Płaszczyzna czołowa jest jednym z kluczowych pojęć stosowanych przy ocenie bocznego skrzywienia kręgosłupa. W praktyce większość osób jest w mniejszym lub większym stopniu wychylona w lewo lub w prawo, począwszy od pierwszego wyrostka kolczystego kości krzyżowej, ku górze. Skutkuje to deformacją całej sylwetki, w tym na przykład obniżeniem jednej łopatki względem drugiej. Dalszym tego efektem może być pogorszenie sprawności ruchowej, nieprawidłowe chodzenie etc.
Skrzywienie boczne często, acz błędnie nazywane jest skoliozą. W rzeczywistości zaburzenie to ma zdecydowanie bardziej złożony charakter i polega na deformacji kręgosłupa na wszystkich trzech płaszczyznach: czołowej, strzałkowej oraz poprzecznej. Skolioza najczęściej uwidacznia się w okresie dojrzewania, zdecydowanie częściej u dziewcząt niż chłopców. W 80 procentach jej źródło pozostaje nieustalone (tzw. skolioza idiopatyczna). Wiadomo jednak, że w głównej mierze na rozwój tego typu wady postawy narażone są osoby nieaktywne fizycznie, spędzające dużo czasu w wymuszonych, nieprawidłowych, nieanatomicznych pozycjach.
Reklama
Płaszczyzna strzałkowa
Płaszczyzna strzałkowa wyznacza symetrię ciała. Występujące parzyście struktury anatomiczne i organy wewnętrzne powinny być zlokalizowane równomiernie po dwóch jej stronach. Wymienić w tym kontekście można m.in. uszy, oczy, nozdrza, kończyny, żebra, płuca, jądra, jajniki i wiele innych. Jednocześnie na płaszczyźnie strzałkowej ocenia się wszelkie przesunięcia na osi przód-tył.
Do klasycznych przypadków ortopedycznych należą:
- kifoza – łukowate wygięcie kręgosłupa w tył, w stronę grzbietu. Jeśli występuje na odcinku krzyżowym i piersiowym, mieszcząc się przy tym w wyznaczonych normach, uznawana jest za stan fizjologiczny, naturalny i pożądany. Jeśli jednak występuje na odcinku szyjnym lub lędźwiowym, a także kiedy na pozostałych dwóch jest zbyt pogłębiona, stanowi patologię. Przykładem nieprawidłowej kifozy są tzw. okrągłe plecy, czyli stan w którym wygięcie na odcinku piersiowym przekracza 40 stopni;
- lordoza– wygięcie kręgosłupa w przód. Stanowi odwrócenie kifozy. Fizjologicznie występuje na odcinku szyjnym oraz lędźwiowym. Także i w tym przypadku możliwe są jednak stany patologiczne, takie jak hipolordoza (skrzywienie mniejsze niż 20 procent) lub hiperlordoza lędźwiowa (powyżej 50 procent).
Na płaszczyźnie strzałkowej rozpatruje się też wiele innych zagadnień medycznych i anatomicznych, jak choćby tyłozgięcie macicy, czyli odchylenie jej trzonu w stronę kręgosłupa. Niegdyś stan ten uważany był za chorobowy, dziś nie jest postrzegany w kategoriach anomalii, lecz stanowi jeden z akceptowalnych, choć względnie rzadkich (20 proc.) typów budowy organizmu kobiety.
