Mózg, którego częścią jest podwzgórze, to chyba najbardziej fascynujący ludzki narząd. To od niego zależą między innymi uczucia, emocje i samopoczucie każdego człowieka. Podwzgórze dodatkowo połączone jest z układem limbicznym, a ten kieruje popędem, emocjami, a także mechanizmami pamięci.
Rola podwzgórza jest naprawdę ogromna, dlatego tak ważne jest szybkie diagnozowanie i leczenie jego chorób.
Budowa podwzgórza
Podwzgórze jest częścią międzymózgowia, a dokładnie jego podkorowej części. Medycyna często określa ten narząd jako brzuszną część międzymózgowia. Podwzgórze w górnej części graniczy ze wzgórzem, a jego przednia część delikatnie i płynnie przechodzi w pole przedwzrokowe. Ten element międzymózgowia to naprawdę niewielka struktura o wadze do 4g. Stanowi zaledwie 1 proc. objętości całego mózgu.
Podwzgórze można podzielić na 3 zasadnicze elementy:
- część wzrokową (nazywaną również nadwzrokową)- ten element znajduje się powyżej skrzyżowania wzrokowego,
- część guzową- ta część podwzgórza znajduje się na obszarze guza popielatego,
- część suteczkową - ten element znajduje się w pobliżu ciał suteczkowych i charakteryzuje się tym, iż jako jedyny z obszaru podwzgórza daje się wyodrębnić makroskopowo.
Każda z 3 części podwzgórza zawiera określone grupy neuronów. Neurony nie są wyraźnie rozdzielone i tworzą poszczególne jądra podwzgórza. Oto ich rodzaje:
- Wczęści wzrokowej znajdują się jądra:
- nadskrzyżowaniowe,
- przednie,
- przedwzrokowe,
- przykomorowe,
- nadwzrokowe,
- W części guzowej obecne jest jądro:
- łukowate,
- brzuszno-przyśrodkowe,
- grzbietowe przyśrodkowe,
- guzowe boczne,
- guzowo-suteczkowe,
- Wczęści suteczkowej:
- jądro tylne,
- ciało suteczkowate.
Każde z jąder podwzgórza pełni odrębną rolę w organizmie, ale jest to z pewnością bardzo solidnie współpracujący ze sobą mechanizm. Podwzgórze tak naprawdę rządzi całym organizmem człowieka i reguluje większością zachodzących w nim procesów życiowych.
Ten element międzymózgowia łączy pracę 3 bardzo ważnych układów:
- wegetatywnego układu nerwowego,
- somatycznego układu nerwowego,
- układu hormonalnego.
Reklama
Funkcje podwzgórza
To w jaki sposób działa podwzgórze przekłada się na funkcje, jakie spełnia w organizmie. Ten niewielki narząd otrzymuje sygnały z różnych okolic ludzkiego ciała. Lekarze określają takie sygnały, jako informacje trzewno-czuciowe, a zatem można stwierdzić, iż podwzgórze integruje cały układ trzewno-czuciowy, a to pozwala utrzymywać w odpowiednich i stałych granicach środowisko wewnętrzne całego organizmu, czyli homeostazę. Najprościej mówiąc homeostaza to równowaga organizmu, czyli stała kontrola wszystkich jego podstawowych funkcji życiowych. I jest to możliwe dzięki sprawnemu działaniu podwzgórza.
Jakie funkcje spełnia ten narząd? Oto najważniejsze:
- wpływanie na emocje i regulowanie całego zbioru zachowań emocjonalnych człowieka,
- regulowanie rytmu serca,
- utrzymywanie optymalnej temperatury ciała,
- uruchamianie mechanizmów regulacji ciepłoty ciała,
- regulowanie zasobów energetycznych,
- kontrola gospodarki wodno-elektrolitowej,
- zapobieganie odwodnieniu,
- regulowanie odczuwania pragnienia,
- regulacja procesów związanych z przyjmowaniem pokarmów,
- wywoływanie uczucia głodu lub sytości,
- wpływanie na czynności seksualne takie, jak popęd,
- regulowanie cyklu snu i czuwania- kierowanie stanem snu poprzez tłumienie aktywności pobudzających połączeń z układem siatkowatympnia mózgu; zarządzanie okresami czuwania poprzez wysyłanie impulsów, pobudzających do działania układ pnia mózgu
- stabilizowanie równowagi pomiędzy różnymi stanami świadomości,
- wydzielanie wielu różnych hormonów.
Analizując charakter i rozmiar funkcji, jakie pełni podwzgórze można śmiało stwierdzić, iż jest to absolutne centrum dowodzenia całego organizmu.
Reklama
Hormony podwzgórza
Podwzgórze wytwarza jedne z najważniejszych hormonów organizmu człowieka, aby skutecznie regulować procesami życiowymi. Ten element międzymózgowia produkuje i przetwarza prawie 20 związków o charakterze hormonów bądź neuroprzekaźników. Hormony podwzgórzowe powstają w obrębach perykarionów, czyli ciał komórek nerwowych, a następnie są „przewożone” do zakończeń aksonów, czyli wypustek komórek nerwowych.
Dwa hormony podwzgórza są transportowane wzdłuż aksonów i następnie magazynowane w tylnym płacie przysadki. Tymi hormonami są:
- wazopresyna- w skrócie nazywana ADH, stymuluje proces zwrotnego wchłanianiaw kanalikach nerkowych, co ułatwia organizmowi wytwarzanie mniejszej ilości moczu,
- oksytocyna- ten hormon ma największy wpływ na funkcje rozrodcze organizmu, takie jak skurcze macicy czy przepływ plemników do komórki jajowej. Oksytocyna jest także odpowiedzialna za instynkt rodzicielski.
Podwzgórze wytwarza także całą masę dodatkowych hormonów z grupy liberyn i statyn, które oddziałują także na pracę innych. A zatem jest to zespół hormonów, które kontrolują pracę przysadki mózgowej. Oto one:
- tyreoliberyna- reguluje homeostazę w obrębie 4 układów i większość procesów biologicznych (sen, nastrój czy nawet zdolności do nauki),
- gonadoliberyna- reguluje syntezę innych hormonów, a przede wszystkim jąder, jajników, tarczycy i kory nadnerczy,
- somatostatyna- kontroluje wydzielanie hormonu wzrostu, ruchy robaczkowe jelit, hamuje produkcję soków żołądkowych,
- prolaktoliberyna- stymuluje zachowania rodzicielskie, takie jak wzrost gruczołu mlekowego, wytwarzanie i wydzielanie mleka,
- kortykoliberyna- odpowiada za stres i reakcje organizmu na trudne sytuacje życiowe oraz rozszerza naczynia wieńcowe,
- melanoliberyna- pobudza produkcję melanotropiny, czyli hormonu odpowiedzialnego za ciemnienie skóry i przystosowywanie wzroku do ciemności,
- somatoliberyna- uwalnia hormon wzrostu.
Hormony podwzgórza tworzą swoisty układ hormonalny, który jest siecią gruczołów kontrolujących najważniejsze funkcje każdego organizmu.
Reklama
Choroby podwzgórza
Podwzgórze wysyła określone sygnały, jeśli jest uszkodzone i żadnego objawu nie można bagatelizować, bowiem ten niewielki element mózgu bardzo mocno wpływa prawidłowe działanie organizmu. Jakie objawy powinny każdego zaniepokoić?
- zaburzenia widzenia,
- silne bóle głowy bez wyraźnej przyczyny,
- zaburzenia hormonalne, takie jak na przykład niedoczynność tarczycy,
- problemy z widzeniem przedmiotów,
- uciążliwa bezsenność,
- chroniczny brak apetytu,
- zaburzenia wzrostu,
- padaczka.
Przyczynami chorób podwzgórza mogą być różne urazy czaszki, stany zapalne, nowotwory czy przebyte operacje chirurgiczne. Aby prawidłowo zdiagnozować te dolegliwości należy wykonać rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową. Wykrycie przyczyn choroby pozwala na wprowadzenie odpowiedniego leczenia.
Najczęstszechoroby podwzgórza wywoływane są niedoborami poszczególnych hormonów. Do głównych przypadłości zaliczane są:
- uszkodzenia podwzgórzowych ośrodków
- snu i czuwania,
- pragnienia i łaknienia,
- termoregulacji
- padaczka,
- niedoczynność i nadczynność kory nadnerczy,
- guzy okolicypodwzgórza.
Konkretne zaburzenia hormonalne w pracy podwzgórza odpowiadają za różne zmiany zdrowotne w danym organizmie. Każdy hormon jest za „coś” odpowiedzialny, a jego niedobór prowadzi do nieprawidłowości. Jeżeli dochodzi do zaburzenia pracy jąder podwzgórza pojawia się wcześniejsze dojrzewanie płciowe. Zbyt mała ilość hormonu odpowiedzialnego za wzrost powoduje zaburzenia wzrostu u dzieci.
Leczenie zaburzeń pracy podwzgórza polega na indywidualnych działaniach, regulujących poziom konkretnych hormonów.
