Co to jest trzustka?
Trzustka jest nieparzystym, podłużnym, stosunkowo niedużym organem ulokowanym w obrębie jamy brzusznej, tuż za żołądkiem. Zaliczana jest do narządów gruczołowych, a więc wydzielających różnego rodzaju substancje niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu – w tym przypadku są to enzymy trawienne oraz hormony regulujące poziom gospodarki węglowodanowej.
Trzustka podatna jest na rozwój specyficznych schorzeń, także o potencjalnie śmiertelnych skutkach. Wymienić w tym kontekście należy przede wszystkim:
- zapalenie trzustki,
- nowotwór trzustki,
Jedną zaś z konsekwencji nieprawidłowej pracy trzustki jest cukrzyca, czyli groźna choroba metaboliczna związana z niedoborem insuliny i nadmiarem glukozy we krwi.
Reklama
Funkcje trzustki
Funkcje trzustki dzieli się na dwie podstawowe kategorie: zewnątrzwydalniczą oraz wewnątrzwydalniczą.
Są one bezpośrednio powiązane z budową organu, składającego się z dwóch rodzajów tkanek – pęcherzykowych i wyspowych, charakteryzujących się określonymi zadaniami:
- Trzustka pęcherzykowa stanowi gruczoł trawienny. Pełni funkcję zewnątrzwydalniczą. Wytwarza tak zwany sok trzustkowy, w którym znajdują się enzymy trawiące białka, tłuszcze oraz węglowodany. Ich działanie uaktywnia się w jelicie cienkim.
- Trzustka wyspowa spełnia rolę wewnątrzwydalniczą. Zbudowana jest z tysięcy wyspecjalizowanych komórek zwanych wyspami Largenhansa, wśród których wyróżnia się:
o Komórki A – produkują glukagon, czyli hormon podnoszący poziom glukozy we krwi
o Komórki B – syntezują insulinę, hormon przeciwstawny do glukagonu, obniżający stężenie glukozy w organizmie.
o Komórki D – wytwarzają somatostatynę, wpływającą na poziom zarówno insuliny, jak też glukagonu.
Hormony trzustki spełniają kluczową rolę w procesie gospodarki węglowodanowej. Niedostateczne wydzielanie insuliny powoduje cukrzycę typu 1. Z kolei w przebiegu cukrzycy typu 2, na skutek zaburzonej wrażliwości na działanie tego hormonu, w pierwszej kolejności dochodzi do jego nadprodukcji w trzustce, a następnie radykalnego zmniejszenia syntezy.
Reklama
Gdzie jest trzustka?
Po której stronie ciała znajduje się trzustka? Organ ten ulokowany jest w górnej części jamy brzusznej, blisko osi ciała, minimalnie na lewo od kręgosłupa.
Położona jest na tyle głęboko, że do jej zbadania niezbędne jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego, skorzystanie z tomografii komputerowej lub diagnostyki USG. W badaniu fizykalnym jest natomiast niewyczuwalna. Trzustka waży około 100 gramów, osiąga długość 12-20 centymetrów i dzieli się trzy części.
Są to:
- głowa, położona w sąsiedztwie dwunastnicy
- trzon, znajdujący się na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego
- ogon, sięgający aż po śledzionę.
Reklama
Zapalenie trzustki
W obrębie trzustki stosunkowo często dochodzi do rozwoju stanów zapalnych, zwłaszcza u osób po pięćdziesiątym roku życia.
Zapalenie trzustki przybiera trzy podstawowe postaci:
- ostre (OZT) , będące konsekwencją przede wszystkim kamicy żółciowej oraz nadużywania alkoholu;
- przewlekłe (PZT), będące stanem utrwalonym, którego głównymi przyczynami są regularne, wieloletnie picie alkoholu, palenie papierosów, a także czynniki genetyczne
- immunologiczne, czyli powstałe na tle nieprawidłowości w działaniu układu odpornościowego.
Ostre zapalenie trzustki
Ostre zapalenie trzustki jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Śmiertelność OZT wynosi około 5 procent (dane: A. Rogowska, Ostre zapalenie trzustki).
Schorzenie to objawia się poprzez takie symptomy, jak:
- bardzo silny ból zlokalizowany w nadbrzuszu,
- uogólnione lub miejscowe powiększenie trzustki,
- co najmniej trzykrotne zwiększenie aktywności enzymów lipazy lub amylazy w surowicy krwi obwodowej.
Inne przyczyny choroby, oprócz kamicy żółciowej i alkoholizmu, występują rzadko, nie mniej wymienić w tym kontekście można infekcje wirusowe, stosowanie leków moczopędnych oraz powikłania po tzw. endoskopowej cholangiografii wstecznej (metoda diagnostyki dróg żółciowych z użyciem endoskopu).
Wiedzieć należy, że ostre zapalenie trzustki występuje w dwóch postaciach:
- śródmiąższowo-obrzękowe, zdecydowanie najczęstsze (90 proc. przypadków), z niewielkim odczynem zapalnym, ale znacznym nabrzmieniem całego lub części organu,
- martwicze – około 10 proc. przypadków. Martwica trzustki obejmuje zarówno sam narząd, jak też otaczające go tkanki.
Przewlekłe zapalenie trzustki
Przewlekłe zapalenie trzustki powoduje stałą przebudowę miąższu, z którego zbudowany jest ten organ, w znacznie twardszą włóknistą tkankę łączną. Efektem tego jest postępująca niewydolność trzustki, zarówno zewnątrz-, jak też wewnątrzwydalnicza.
W efekcie PZT prowadzi do poważnych zaburzeń trawienia i cukrzycy. Stanowi też czynnik zwiększający ryzyko niezwykle groźnego nowotworu tego narządu.
Podobnie, jak w przypadku ostrego, także przewlekłe zapalenie trzustki w dużej mierze związane jest z działaniem alkoholu. W literaturze naukowej spotkać można się z tezą, iż wystarczającą dawką jest spożywanie 80 gramów etanolu przez 6 lat (dane: R. Lipczyński, Wytyczne dotyczące diagnostyki i leczenia przewlekłego zapalenia trzustki).
Reklama
Jak boli trzustka?
Jak boli trzustka w przebiegu OZT lub PZT? Ból określany jest jak bardzo silny, stały lub napadowy, utrzymujący się przez kilka przynajmniej dni. Lokuje się w górnej części jamy brzusznej, bliżej lewego boku, pod żebrami. Bardzo często promieniuje do kręgosłupa na jego środkowym odcinku.
Mogą temu towarzyszyć nudności oraz biegunka. Jeśli dodatkowo występuje brak apetytu oraz utrata masy ciała, należy poddać się diagnostyce pod kątem choroby nowotworowej, w tym przypadku wyjątkowo złośliwej. Dotyczy to zwłaszcza osób w podeszłym wieku.
Reklama
Nowotwór trzustki
Rak trzustki stanowi jeden z najgroźniejszych nowotworów, których może doświadczyć człowiek. Wskaźnik przeżyć w perspektywie rocznej wynosi zaledwie około 22-23 proc., a pięcioletniej tylko 8-9 proc.
W większości więc przypadków rokowania są bardzo złe, a diagnoza równoznaczna jest z wyrokiem śmierci. Aczkolwiek należy brać w tym przypadku poprawkę na to, że nowotwór trzustki w zdecydowanej większości rozwija się u osób w zaawansowanym wieku.
Zachorowania na szerszą skalę notowane są dopiero w populacji 50 plus, a najwyższe wskaźniki notuje się u osób po dziewięćdziesiątym roku życia. Schorzenie to jest silnie determinowane genetyczne. Uważa się też, że znacznie większe ryzyko zachorowania występuje u osób żyjących w krajach wysokorozwiniętych, co ma związek między innymi ze spożywaniem wysoko przetworzonej żywności.
Reklama
Jak dbać o trzustkę?
By zminimalizować ryzyko wystąpienia chorób trzustki, należy zadbać o dietę oraz nie ulegać nałogom. Rzucenie palenia i ograniczenie spożycia alkoholu zmniejszą ryzyko zachorowania. Pozytywny wpływ na trzustkę będzie miała również zmiana nawyków żywieniowych. Sięgaj po produkty bogate w błonnik, ale tym samym ogranicz spożycie roślin strączkowych.
Zadbaj również o odpowiednią dawkę witaminy C znajdującą się w naturalnych, świeżych produktach. Ogranicz spożywanie tłustych, smażonych potraw, ale nie zapominaj o zdrowym tłuszczu zawartym w rybach oraz orzechach. Jeśli natomiast pojawiły się pierwsze objawy zapalenia, udaj się do lekarza i wykonaj niezbędne badania.
