Co to jest układ limfatyczny?
Układ limfatyczny (łac.: systema lymphaticum), nazywany też chłonnym, jest skomplikowanym, otwartym systemem narządów, naczyń, przewodów i komórek, obejmującym cały organizm ludzki.
Ściśle zintegrowany jest z innymi układami, w tym przede wszystkim:
- krwionośnym,
- odpornościowym.
Służy do transportu płynu ustrojowego zwanego limfą. W organizmie ludzkim pełni rolę oczyszczającą, chroni też przed zakażeniami bakteryjnymi i wirusowymi. Przez medycynę został poznany stosunkowo dawno, bo już w XVII wieku (za jego odkrywcę uważany jest Thomas Bartholin, znany duński anatom).
Choć jednak nauka doskonale opisuje jego budowę i funkcję, system ten praktycznie wymyka się kontroli - człowiek nie ma dużego wpływu na jego działanie. Co więcej, układ chłonny, choć niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, sam w sobie jest mechanizmem zawodnym i podatnym na liczne schorzenia.
Reklama
Budowa układu limfatycznego
Budowa układu limfatycznego jest niezwykle złożona. Składają się na nią struktury różnego typu, wśród których wyróżnić można:
● Otwarte naczynia limfatyczne, naczynia włosowate i zbiorcze, rozlokowane we wszystkich częściach ciała (głowa, klatka piersiowa, brzuch i miednica, kończyny górne i dolne). Dzielą się na:
o doprowadzające limfę z tkanek do węzłów chłonnych;
o zbierające limfę z węzłów chłonnych i poprzez układ krwionośny rozprowadzające do innych narządów;
● Tkanka limfatyczna, z której zbudowane są:
o Narządy limfatyczne centralne:
▪ Szpik kostny (żółty oraz czerwony) – gąbczasta tkanka znajdująca się w obrębie kości płaskich oraz długich. Dla organizmu ludzkiego jest absolutnie kluczowy – to tutaj powstają komórki krwi: czerwone (erytrocyty), odpowiedzialne za transport tlenu, białe (leukocyty);stanowiące istotny element układu immunologicznego, a także płytki biorące udział w procesie krzepnięcia;
▪ Grasica– gruczoł ulokowany w centralnej części klatki piersiowej, w okolicy zamostkowej. Wspiera odporność organizmu, a także syntezuje szereg istotnych hormonów, takich jak tymozyna czy tymulina.
o Narządy limfatyczne obwodowe:
▪ Węzły chłonne – duże skupiska tkanki limfatycznej, silnie unaczynione. Zbierają i filtrują limfę. Biorą udział w reakcji odpornościowej organizmu. Największe i najważniejsze z nich znajdują się pod żuchwą, za uszami, pod pachami i w pachwinach;
▪ Śledziona– ulokowana w jamie brzusznej. Odpowiada za produkcję białkowych przeciwciał – immunoglobin. Rozkłada obdarzone defektami czerwone i białe krwinki;
▪ Migdałki podniebne – niewielkie skupiska tkankilimfatycznej. Umiejscowione są w gardle. Ich zadaniem jest powstrzymywanie zakażeń drobnoustrojami, same jednak są na nie bardzo podatne, a wręcz stanowią ich źródło;
Reklama
Co to jest limfa (chłonka)?
Limfa zwana też chłonką, jest płynem ustrojowym o budowie przypominającej osocze krwi, z tą różnicą, że jest uboższa w białko i węglowodany. Składa się z wody, soli mineralnych, tłuszczy, białek oraz limfocytów, czyli komórek odpornościowych, biorących udział w tak zwanej swoistej odpowiedzi immunologicznej.
Do głównych źródeł limfy należą;
- przesącz z osocza krwi,
- wydzieliny z komórek organizmu,
- wydzieliny przedostające się z układu pokarmowego.
Chłonka przemieszcza się po całym organizmie, w ruch wprawiana poprzez skurcz mięśni. Z tkanek trafia do węzłów chłonnych, a stąd do wszystkich organów znajdujących się w obrębie ciała. W ciągu doby w ten sposób „przetacza” się około 2 litrów chłonki.
Zapewniając transport limfocytów oraz substancji przeznaczonych do wydalenia, stanowi ona kluczowy element funkcjonalny całego układu.
Reklama
Funkcje układu limfatycznego
Wyróżnia się trzy podstawowe funkcje układu limfatycznego:
- odpornościowa – w narządach centralnych dojrzewają limfocyty, będące jednym z typów białych krwinek (leukocytów), stanowiące ważny komponent układu immunologicznego. Z kolei w narządach obwodowych dochodzi do kontaktu limfocytów z wytworzonymi tkankach i wychwyconymi antygenami;
- detoksykująca – przemieszczając się w obrębie całego organizmu, limfa zbiera substancje szkodliwe i transportuje je do węzłów chłonnych. Tu są filtrowane, a następnie, poprzez nerki, usuwane na zewnątrz;
- odprowadzająca – sieć naczyń i przewodów „oddaje’ limfę do układu krwionośnego.
Reklama
Choroby układu limfatycznego
Układ chłonny sam w sobie narażony jest na liczne choroby i zaburzenia, w określonych sytuacjach może też przyczyniać się do zachorowań.
Warto w tym kontekście wymienić takie problemy zdrowotne, jak:
- Obrzęk limfatyczny, dotykający kończyny dolne i górne, spowodowanygromadzeniem się chłonki w tkankach. Pierwotny związany jest z nieprawidłowym wykształceniem naczyń chłonnych, wtórny zaś może być konsekwencją urazu, zabiegu chirurgicznego, ale też oddziaływania guzów nowotworowych. Jest to najczęściej występująca ze wszystkich chorób układu limfatycznego;
- Słoniowatość nóg – silny obrzęk dolnych partii kończyn (poniżej kolan), spowodowany niedrożnością układu chłonnego i niemożnością pełnego odpływu limfy;
- Ostre zapalenie naczyń limfatycznych – powikłanie infekcji bakteryjnej lub wirusowej, albo konsekwencja urazu. Objawia się zewnętrznie - na ciele pacjenta (zwłaszcza na nogach i rękach) pojawiają się czerwone pręgi, biegnące od miejsca zakażenia w stronę najbliższych węzłów chłonnych. Dodatkowo towarzyszą temu gorączka i dreszcze;
- Zapalenie migdałków podniebnych– stosunkowo często spotykana infekcja o podłożu przede wszystkim wirusowym, niekiedy też bakteryjnym. Zazwyczaj mija samoistnie w ciągu kilku dni, aczkolwiek jej ropna odmiana, czyli angina, przynosi dojmujące objawy: bardzo silny ból gardła oraz wysoką gorączkę;
- Chłoniak – nowotwór złośliwy atakujący komórki odpornościowe, limfocyty B oraz T. Zajmuje szpik kostny, węzły chłonne, śledzionę, krew, wątrobę. Jedną z jego odmian jest ziarnica złośliwa, znana też jako choroba Hodgkina. W trakcie leczenia może być konieczny przeszczep szpiku kostnego.
Reklama
Do jakiego lekarza ze schorzeniami układu limfatycznego?
Jaki lekarz zajmuje się układem limfatycznym? Działem medycyny poświęconym temu wycinkowi funkcjonowania organizmu ludzkiego jest limfologia. W organizacji służby zdrowia nie ma jednak takiej specjalizacji. Lekarzy holistycznie zajmujących się układem chłonnym w Polsce jest niewielu.
W praktyce więc pacjenci leczeni są przez internistów, albo specjalistów węższych specjalizacji, zależnie od charakteru i umiejscowienia konkretnych schorzeń, takich jak między innymi:
- angiolog (specjalista w zakresie zaburzeń układu krwionośnego i limfatycznego);
- hematolog (specjalista od chorób krwi i układu krwionośnego);
- flebolog (diagnostyka naczyń żylnych);
- laryngolog (choroby migdałków);
- onkolog (problemy nowotworowe)
- chirurg naczyniowy.
