Co to jest układ nerwowy?
Układ nerwowy to niezwykle skomplikowany, wyrafinowany i czuły system, którego zadaniem jest odbieranie impulsów ze środowiska zewnętrznego oraz z własnego organizmu, a następnie ich przetwarzanie i zamiana w działanie – zarówno na poziomie świadomych interakcji, jak też milionów nieuświadomionych odruchów.
Aktywność układu nerwowego pozwala istotom żywym czuć, myśleć i reagować. Zarządza on wszystkimi procesami życiowymi i wszystkimi innymi układami, w które wyposażony jest organizm. Stanowi więc swoisty ośrodek dowodzenia.
Podstawowymi komórkami układu nerwowego są neurony oraz gleje. Komórki nerwowe są wyspecjalizowane w odbiorze i transmisji impulsów elektrochemicznych. Natomiast komórki glejowe stanowią swoisty szkielet dla obwodów nerwowych, same w sobie również mają zdolność przesyłania impulsów.
Układ nerwowy jest jednym z pierwszych, jakie rozwijają się w procesie kształtowania istoty ludzkiej oraz innych stworzeń.
U człowieka jego zalążki obecne są już w pierwszym miesiącu istnienia zarodka, niedługo potem zaś wykształcają się zaś trzy pęcherzyki mózgowe:
- przodomózgowie
- śródmózgowie
- tyłomózgowie.
W ten sposób powstaje struktura, z której wykształca się mózg. Dalszy rozwój układu nerwowego jest niezwykle szybki i nie kończy się w momencie przyjścia na świat, lecz trwa nawet do dwudziestego roku życia.
Reklama
Budowa układu nerwowego
Anatomia układu nerwowego człowieka jest wyjątkowo złożona, tym bardziej, że w organizmie człowieka oraz innych kręgowców de facto występują dwa tego typu systemy, wzajemnie ze sobą sprzężone:
● Ośrodkowy układ nerwowy, zwany też centralnym (w skrócie: OUN lub CNS od angielskiego central nervous system), zamknięty wewnątrz czaszki i kręgosłupa, na który składają się:
o Mózgowie, a w nim:
▪ pień mózgu (rdzeń mózgu, śródmózgowie, most);
▪ kresomózgowie, czyli mózg właściwy (półkule mózgu lewa i prawa, międzymózgowie);
▪ móżdżek;
o Rdzeń kręgowy
● Obwodowy układ nerwowy, zwany też peryferycznym (PNS), zlokalizowany poza czaszką i kręgosłupem, przenoszący impulsy między OUN a poszczególnymi organami, złożony z dwóch podsystemów:
o somatyczny układ nerwowy (SNS – somatic nervous system), który zbudowany jest z dwóch rodzajów włókien, jakimi są:
▪ nerwy aferentne;
▪ nerwy eferentne;
o autonomiczny system nerwowy (ANS – autonomic nerous system). W tym przypadku także istniejepodział na nerwy aferentne i eferentne, przy czym te drugie dzielą się jeszcze na 2 kolejne typy włókien nerwowych:
- nerwy sympatyczne, tworzące tzw. układ współczulny;
- nerwy parasympatyczne (układ przywspółczulny);
Reklama
Funkcje układu nerwowego
Funkcje układu nerwowego także są niezwykle zróżnicowane, a każdy z jego elementów realizuje odmienne zadania.
- Mózgowie zbiera i przetwarza wszystkie impulsy pochodzące ze środowiska zewnętrznego oraz wewnętrznego, stanowiąc realne i całościowe centrum dowodzenia aktywnością organizmu.
- Rdzeń kręgowy przewodzi impulsy z mózgu do obwodowego układu nerwowego i w odwrotną stronę.
- Somatyczny układ nerwowy odpowiada za szeroko rozumianą interakcję ze światem zewnętrznym, w tym między innymi ruch ciała, napędzany przez mięśnie poprzecznie prążkowane.
- Autonomiczny układ nerwowy zarządza pracą organów wewnętrznych, ich czynnością, aktywnością wydzielniczą etc. Jest całkowicie niezależny od woli człowieka.
- Włókna aferentne przewodzą sygnały czuciowe z poszczególnych narządów wewnętrznych i systemów do OUN.
- Włókna eferentne przewodzą sygnały ruchowe z OUN do organów.
- Układ współczulny odpowiada za mobilizację i psychiczną kondycję organizmu.
- Układ przywspółczulny zapewnia relaksację, odprężenie, odpoczynek.
Reklama
Choroby układu nerwowego
Układ nerwowy, w całej swojej wrażliwości i złożoności, narażony jest na dziesiątki różnego typu zaburzeń i schorzeń, bardzo często o dramatycznych konsekwencjach, upośledzających funkcjonowanie całego ustroju, a nawet prowadzących do śmierci. Istnieją niezliczone choroby układu nerwowego o silnie zdywersyfikowanym podłożu.
● Choroby zwyrodnieniowe (neurodegeneracyjne):
o Choroba Parkinsona
o Stwardnienie zanikowe boczne
o Rdzeniowy zanik mięśni
o Pląsawica Huntingtona
● Choroby demielinizacyjne
o Stwardnienie rozsiane
o Poprzeczne zapalenie rdzenia
o Rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia
o Neuropatia obwodowa
● Choroby i zaburzenia naczyniowe:
o Udar mózgu
● Choroby infekcyjne
o Bakteryjne lub wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
o Bakteryjne lub wirusowe zapalenie mózgu
o Choroba Heinego i Medina
Reklama
Jak zregenerować układ nerwowy?
Uszkodzenia powstałe w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, czyli mózgu i rdzenia kręgowego, są w dużej mierze nieodwracalne, co ma związek między innymi z niedostępnością tych struktur dla komórek naprawczych. Niemożliwe są zatem procesy autoregeneracji. Dlatego wszelkie choroby i zaburzenia OUN mają dalekosiężne skutki i mogą prowadzić do trwałego pogorszenia jakości życia a nawet śmierci.
Pacjentom dotkniętym tego typu problemami współczesna medycyna zdolna jest zaoferować jedynie działania hamujące postęp destrukcyjnych zmian lub ograniczające ich konsekwencje, jednak i to nie zawsze jest skuteczne. Łatwiej naprawie poddają się struktury obwodowe, przy czym pytanie, jak zregenerować układ nerwowy, nie znajduje jednej konkretnej odpowiedzi. Wszystko zależy od charakteru uszkodzeń, ich skali i lokalizacji.
Nerwy obwodowe ulegają uszkodzeniom na skutek urazów i schorzeń. Najlżejszym przypadkiem jest czasowe zaburzenie przewodzenia, do czego dochodzi na skutek ucisku na nerw (np. w przypadku złamań z przemieszczeniem, obrzęków, guzów). W takim przypadku liczyć można na samoistną regenerację, pod warunkiem ustąpienia przyczyny pierwotnej.
Względnie dobre rokowania są także w przypadku przerwania tzw. wypustek osiowych włókna nerwowego, ale bez oplatającej go osłonki. Również i w tej sytuacji wystarczające mogą się okazać mechanizmy autonaprawcze organizmu.
Regenerację można wspierać poprzez:
- wyciszenie emocjonalne i ruchowe;
- stosowanie właściwej diety, bogatej zwłaszcza w witaminy z grupy B, a także składniki mineralne, takie jak magnez i cynk;
- poddanie się zabiegom fizjoterapeutycznym oraz fizykoterapeutycznym (np. elektrostymulacji);
Najtrudniejszym przypadkiem jest całkowite przerwanie włókien nerwowych, wraz z osłonkami. Niezbędne jest wówczas ich chirurgiczne zespolenie w czasie skomplikowanej i precyzyjnej operacji.
