Budowa układu pokarmowego
Układ pokarmowy podzielony jest na funkcjonalne odcinki, gdzie każdy z nich jest częścią o specyficznej funkcji i odpowiednio przystosowanej do tego budowie. Składa się z wyścielonej nabłonkiem cewy pokarmowej, która ma swój początek w jamie ustnej i kończy w kanale odbytu, oraz związanych z nią gruczołów.
Poszczególne odcinki układu pokarmowego różnią się swą anatomią, ale większość z nich ma wydłużony kształt, co daje łącznie około 7,6 metra długości cewy pokarmowej u osoby dorosłej.
W schemacie układu pokarmowego najwięcej miejsca zajmują jelita, żołądek i wątroba, ale oprócz nich układ tworzy też wiele innych organów pełniących nie mniej ważne funkcje. Budowa i rola układu pokarmowego są ze sobą ściśle powiązane, ponieważ znaczna długość jego poszczególnych odcinków służy zwiększeniu powierzchni wchłaniania substancji odżywczych z pożywienia. Dotyczy to głównie jelit, w których odbywa się największa część tego procesu.
Uogólniając, można powiedzieć, że na anatomię układu pokarmowego składa się przewód pokarmowy oraz gruczoły trawienne. Przewód tworzą:
- jama ustna,
- gardło,
- przełyk,
- żołądek,
- jelito cienkie,
- jelito grube,
- odbytnica.
Gruczoły trawienne natomiast to:
- ślinianki,
- wątroba,
- trzustka.
Reklama
Narządy układu pokarmowego
Praca wszystkich elementów układu pokarmowego jest niezwykle ważna dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu:
- Jama ustna odpowiada za dostarczanie organizmowi pokarmów, z których czerpie on niezbędne do życia substancje odżywcze. Tutaj rozpoczyna się już proces trawienny i dochodzi do pierwszego rozpadu zjadanego pożywienia.
- Gardło jest narządem wspólnym dla układu pokarmowego i oddechowego. W dalszej części rozgałęzia się ono na krtań i przełyk.
- Do żołądka trafia pożywienie „przepchnięte” przez przełyk. Żołądek jest najszerszym odcinkiem układu i produkuje on dużą ilość tzw. soków trawiennych rozkładających treść pokarmową.
- Wstępnie przetrawione w żołądku pożywienie trafia następnie do jelita cienkiego. Jest to narząd o największej w całym układzie powierzchni wchłaniania. Samo jelito cienkie ma ok. 5-6 metrów długości, a dodatkowo jego ściany wewnętrzne pokryte są wypustkami znacząco zwiększającymi ich powierzchnię.
- Jelito cienkie przechodzi następnie w jelito grube, w którym niewchłonięte resztki treści pokarmowej przygotowywane są do wydalenia z organizmu.
- Wydalanie odbywa się dzięki odbytnicy będącej ostatnim odcinkiem jelita grubego.
Gruczoły trawienne układu pokarmowego mają za zadanie wspomaganie jego funkcji. Ich głównym zadaniem jest wydzielanie różnych substancji niezbędnych w procesie trawienia składników pokarmów zawartych w pożywieniu i tak:
- ślinianki wydzielają ślinę,
- wątroba – żółć,
- trzustka – enzymy trawienne.
Reklama
Funkcje układu pokarmowego
Układ trawienny przede wszystkim ma za zadanie przyjmowanie pokarmów, rozkładanie ich na poszczególne substancje oraz wchłanianie tych potrzebnych dla prawidłowego funkcjonowania wszystkich układów.
Budowa i funkcje układu pokarmowego człowieka są ze sobą ściśle powiązane, co służyć ma jak najbardziej wydajnemu wchłanianiu. Powierzchnia, na której odbywa się cały proces jest ogromna (swój rozmiar zawdzięcza głównie kosmkom i mikrokosmkom wyściełającym wewnętrzne ściany jelit), dzięki czemu organizm może czerpać z pożywienia wszystkie dobroczynne substancje „zasilające” wszelkie układy i tkanki.
Rola układu pokarmowego istotna jest nawet dla pojedynczych komórek organizmu. Bez substancji czerpanych z pożywienia komórki obumierałyby, nie mając czym się odżywić. Dzięki trawieniu składniki odżywcze przedostają się do krwiobiegu, który wraz z krwią rozprowadza je po wszystkich elementach organizmu.
Budowa i funkcje układu pokarmowego pozwalają też organizmowi pozbywać się tego, co jest mu niepotrzebne. Resztki treści pokarmowej wydalane są bowiem na zewnątrz, a wraz z nimi usuwane jest to, co szkodliwe bądź znajdujące się w nadmiarze.
Reklama
Pasożyty układu pokarmowego
Układ trawienny, przyjmując pożywienie, narażony jest na ciągły kontakt z drobnoustrojami dostającymi się do organizmu ze środowiska zewnętrznego. Skutkiem są rozmaite jego choroby, w tym choroby pasożytnicze układu pokarmowego, wywołujące często dokuczliwe objawy, skutkujące niekontrolowany spadkiem masy ciała, a niekiedy – ogólnym wycieńczeniem.
Jakie są pasożyty układu pokarmowego atakujące człowieka najczęściej i jak należy unikać zakażenia? Najpowszechniej w ludzkim przewodzie pokarmowym zagnieżdżają się robaki płaskie i robaki obłe. Do tych pierwszych należą różne rodzaje tasiemców.
Tasiemiec powoduje głównie:
- ogólne osłabienie,
- spadek masy ciała,
- brak apetytu lub przeciwnie – wilczy apetyt,
- bóle brzucha,
- biegunki,
- wymioty,
- niedobory witamin i innych ważnych substancji.
Do zagnieżdżenia tego pasożyta dochodzi najczęściej po spożyciu surowego lub niedogotowanego mięsa, dlatego unikanie tego rodzaju potraw (tatara czy krwistego steku) to metoda na zmniejszenie ryzyka zakażenia.
Innymi często spotykanymi pasożytami układu pokarmowego człowieka są obleńce, w tym np.:
- glista ludzka – dostająca się do organizmu poprzez zjedzenie pokarmów zanieczyszczonych jajami glisty, np. niedokładnie umytych warzyw,
- owsiki – zarazić można się nimi bardzo łatwo, np. stosując nieodpowiednią higienę lub jedząc niewłaściwie umyte produkty spożywcze, bytują one w jelicie grubym, wywołując często dokuczliwe swędzenie w okolicach odbytu.
Zaobserwowanie objawów zagnieżdżenia się pasożytów w przewodzie pokarmowym powinno być niezwłocznie skonsultowane z lekarzem. Szybkie rozpoczęcie leczenia pozwala uniknąć poważnych powikłań choroby pasożytniczej.
Reklama
Jak dbać o układ pokarmowy?
Ponieważ przez jamę ustną do organizmu dostają się rozmaite drobnoustroje i zanieczyszczenia, codzienna higiena i choroby układu pokarmowego mają ze sobą bardzo wiele wspólnego. Ważne jest nie tylko dokładne mycie spożywanych produktów, ale również częste mycie rąk. Dotykanie brudnymi rękoma okolic ust może skutkować dostawaniem się do przewodu pokarmowego bakterii lub szkodliwych substancji.
W ramach stosowania właściwej higieny układu pokarmowego należy więc dokładnie myć produkty spożywcze, szczególnie warzywa i owoce jedzone na surowo. Mięso, ryby oraz produkty pochodzenia zwierzęcego najlepiej poddawać odpowiedniej obróbce termicznej, podczas której giną pasożyty, ich larwy i jajeczka. Konieczna jest także dbałość o czystość i właściwe warunki podczas przygotowywania posiłków.
Jak prawidłowo dbać o układ pokarmowy, oprócz przestrzegania zasad higieny? Niezwykle ważna jest dla jego funkcjonowania codzienna dieta. Ważne, by była ona zbilansowana oraz bogata w produkty ułatwiające trawienie. Warto unikać częstego spożywania żywności przetworzonej.
Bardzo ważne jest też dbanie o prawidłową mikroflorę jelit. Przy wystąpieniu czynników wpływających na jej zaburzenie (np. antybiotykoterapii), należy odbudowywać ją, stosując np. odpowiednie preparaty probiotyczne. Przewlekłe zaburzenia flory bakteryjnej mogą prowadzić do poważnych schorzeń i dysfunkcji układu.
