Reklama
Czym jest świnka (nagminne zapalenie przyusznic)?
Świnka to zakaźna choroba wirusowa, która pojawia się zazwyczaj w wieku dziecięcym. Najczęściej pojawia się między 5 a 9 rokiem życia, rzadziej zapadają na nią niemowlęta i dorośli. Nazwa choroby nawiązuje do charakterystycznego wyglądu chorego wywołanego przez podstawowy symptomy, tj. obrzęk jedno- lub dwustronny ślinianek przyusznych. Paraksymowirus, który ją powoduje, dotyka jednak nie tylko gruczołów ślinowych, ale także prowadzi do uogólnionej infekcji całego organizmu, atakując organy wewnętrzne, jak również centralny układ nerwowy. Wirus świnki ma skłonność do atakowania gruczołów - poza ślinowymi, trzustki, jajników, tarczycy.
Choroba jest zakaźna - do jej przenoszenia dochodzi drogą kropelkową, poprzez kontakt z wydzielinami dróg oddechowych i śliną, które mogą zostać przeniesione podczas kaszlu lub kichania osoby chorej. Choć niektóre osoby przechodzą tę chorobę bezobjawowo, to mimo to mogą być źródłem zakażenia dla innych. Według dra hab. n. med. Ernesta Kuchara świnka jest wysoce zaraźliwa - zachoruje 8 na 10 osób, które miały bezpośredni kontakt z wirusem.
W klasyfikacji ICD-10 świnka widnieje pod nazwą nagminne zapalenie ślinianek przyusznych i została oznaczona kodem B26, stąd też niekiedy w skrócie określa się ją jako: nagminne zapalenie przyusznic. Natomiast w nowszym zestawieniu ICD-11 posiada kod 1D80.
Reklama
Jak wygląda świnka i jakie daje objawy?
Choć opisywany tu problem zdrowotny może przebiegać całkowicie bezobjawowo (co dotyczy zdaniem dr hab. n. med. Ernesta Kuchara nawet 30% chorych) lub wywoływać bardzo skromne dolegliwości, u części pacjentów jest źródłem bólu i osłabienia organizmu, a nawet poważnych powikłań.
Choroba dotyka zazwyczaj gruczołów ślinowych, powodując ich bolesność i powiększenie, co jest widoczne bezpośrednio na szyi w obrębie przyusznic. Obserwuje się obrzęk zarówno z jednej, jak i z obu stron w zależności od przebiegu choroby. Zwiększyć swoje rozmiary mogą także gruczoły podżuchowowe i podjęzykowe. Taki stan zapalny może prowadzić do:
- złego samopoczucia,
- trudności z przełykaniem,
- gorączki,
- uczucia zmęczenia,
- nieżytu górnych dróg oddechowych,
- lekkiego szczękościsku, zwłaszcza przy silnym obrzęku,
- wrażenia suchości w ustach,
- bólów mięśniowych,
- trudności w żuciu pokarmów.
Reklama
Objawy świnki u dzieci
Chorować mogą nie tylko kilkulatki i nastolatki, ale też niemowlęta.
Świnka u dzieci zwykle nie powoduje poważnych powikłań. Dodatkowo, zważywszy na konieczność szczepień przeciwko tej chorobie - obecnie zdarza się ona bardzo rzadko, choć w ostatnich latach wskazuje się na wzrost zachorowań z uwagi na rezygnację ze szczepień.
Przebieg choroby wśród dzieci jest zazwyczaj łagodny, jednakże zdarzają się przypadki bardziej poważne. W badaniu przeprowadzonym przez Ewę Duszczyk i innych specjalistów w grupie 292 chłopców i dziewczynek przeanalizowała najczęstsze przyczyny hospitalizacji w przypadku świnki. Zwykle są to takie objawy jak:
- odwodnienie,
- gorączka,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- zapalenie jąder,
- podejrzenie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
W kilku przypadkach świnka wywołała u badanych pacjentów:
- jednoczesne zapalenie opon mózgowych i zapalenie jądra,
- obrzęk klatki piersiowej,
- głuchotę.
Tego typu symptomy pojawiają się jednak rzadko, co jednak nie oznacza, że można bagatelizować tę chorobę.
Reklama
Objawy świnki u dorosłych
Proces zakażenia oraz symptomy są analogiczne do tych doświadczanych przez dzieci, jednakże w grupie dorosłej mogą być one bardziej nasilone. Oprócz cięższego przebiegu, dorośli są bardziej narażeni na różne powikłania.
Świnka początkowo może wywoływać dolegliwości kojarzone bardziej z grypą, tj.:
- ogólne zmęczenie,
- gorączkę,
- bóle głowy,
- bóle mięśni.
Śwince towarzyszy przede wszystkim ból i obrzęk ślinianek, a apogeum objawów występuje zwykle w 2-3 dniu od pojawienia się pierwszych symptomów.
Reklama
Ile trwa świnka?
Okres wylęgania jest rozłożony w czasie - zazwyczaj waha się od 14 do 24 dni, zwykle ujawnia się po około 17 dniach. Zakażać wirusem można jeszcze na około 4-2 dni przed pojawieniem się objawów, a gdy choroba przebiega bez żadnych symptomów również przenosić wirusa. Chorobą można podzielić się z innymi jeszcze przez około tydzień do 9 dni od ustąpienia dolegliwości.
Czas trwania choroby to około 7 dni, choć w zależności od ogólnej kondycji organizmu i przebiegu okres ten może być krótszy lub dłuższy. Po upływie połowy tego czasu obrzęk ślinianek powinien się zmniejszać stopniowo, a kolejne objawy się redukować. Jeżeli trudno dostrzec poprawę, wówczas najlepiej ponownie skontaktować się z lekarzem.
Reklama
Jak leczyć świnkę?
Terapia opiera się - podobnie jak w przypadku innych chorób wirusowych - na niwelowaniu objawów. Dobrze sprawdzą się tu leki przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz przeciwgorączkowe. Aby uniknąć przewiania powiększonych ślinianek i uszu, należy je osłonić, np. wykorzystując do tego chustę.
Ból można zniwelować poprzez zastosowanie ciepłych okładów. Jeżeli w przebiegu świnki doszło u chłopca lub mężczyzny do zapalenia jąder, można u nich stosować zimne okłady na bolące miejsce.
Aby ułatwić sobie jedzenie, należy dzielić pokarm na mniejsze kawałki, ponieważ w okresie choroby otwieranie ust, żucie i połykanie mogą być bolesne. Na okres rekonwalescencji warto zrezygnować z kwaśnego, jak również bardzo ostrego jedzenia - takie smaki nasilają objawy. W tym czasie można też przyjmować płyny przez rurkę. Nie można też zapomnieć o higienie jamy ustnej.
Choroba zwykle ustępuje samoistnie, jednak wymaga odpoczynku i zabezpieczenia organizmu przed przewianiem. Niezbędne jest też nawadnianie, by uniknąć podrażnień gardła czy wysuszenia błony śluzowej jamy ustnej. Bagatelizowanie objawów może doprowadzić do powikłań, które są bardziej niebezpieczne niż sama choroba.
Reklama
Powikłania po śwince. Czy powoduje bezpłodność?
Często o śwince mówi się w aspekcie ryzyka niepłodności u chłopców, którzy ją przeszli. Choć ból, obrzęk i zapalenie jąder, a czasem w konsekwencji niepłodność jest powszechnym skutkiem ubocznym choroby dotyczącym - według danych przedstawionych przez dra hab. n. med. Ernesta Kuchara - ok. 30% mężczyzn i chłopców w wieku dojrzewania, to warto zwrócić również uwagę na to, że świnka nierzadko oddziałuje także na narządy rodne kobiet. Szacuje się, że 1 na 20 kobiet może doświadczyć zapalenia jajników wynikających z przechorowania świnki. Wirus świnki to czynnik, który bezpośrednio oddziałuje na narządy rozrodcze i może prowadzić do niepłodności wynikającej z zapalenia i marskości jajników albo jąder.
W kontekście płodności warto też zwrócić uwagę na kwestię zakażenia się świnką przez kobietę w ciąży - jeżeli do zakażenia doszło w pierwszym trymestrze ciąży, ciężarna jest narażona na poronienie. Choroba nie wywołuje jednak rozwoju wad u płodu.
Zagrożeniem są również powikłania neurologiczne, w szczególności zapalenie opon mózgowych, które dotyka około 1 na 10 pacjentów, częściej mężczyzn. Taka choroba może pozostawić trwałe konsekwencje, tj.:
- uszkodzenie słuchu,
- porażenia nerwowe,
- sztywność karku,
- światłowstręt,
- napady drgawek,
- a nawet zgon.
Wśród innych, poważnych powikłań świnki wymienić można także cukrzycę, wynikającą z uszkodzenia funkcji wydzielniczych trzustki.
Szczepienie przeciw śwince
W Polsce dzieci chroni się przed zachorowaniami na świnkę szczepiąc je dwukrotnie wedle ustalonego kalendarza szczepień szczepionką skojarzoną przeciwko odrze, śwince i różyczce. Pierwszą dawkę podaje się w 13-14 miesiącu życia, a dawkę przypominająca w 6 roku życia. Szczepionka jest refundowana przez NFZ - chcąc ją zakupić, należy liczyć się z kosztem około 150 złotych. W naszym kraju nie stosuje się szczepionki jednoskładnikowej. Można jednak skorzystać ze szczepionki czteroskładnikowej - do katalogu wskazanych powyżej chorób dochodzi również dawka na ospę wietrzną. Taka wersja szczepionki jest odpłatna. Szczepić mogą się również osoby dorosłe, o ile nie chorowały na tę chorobę i nie były na nią zaszczepione - wówczas osoby wcześniej nieszczepione powinny przyjąć dwie dawki w ciągu 4 tygodni.
Ogólne odczyny poszczepienne, które mogą, ale nie muszą się ujawnić, dotyczą zazwyczaj zmian skórnych w miejscu podania, tj.:
- wysypki,
- lekkiego obrzęku,
- zaczerwienienia,
- podwyższonej temperatury,
- bólu w miejscu podania,
- u dorosłych - bóle stawów.
Wśród przeciwwskazań do szczepień wymienić można wcześniejszą nadwrażliwość, choroby nowotworowe, choroby krwi, stosowanie antybiotyków obniżających odporność.
Chcąc ocenić skuteczność szczepień w walce z chorobą, warto przyjrzeć się statystykom przedstawionym na oficjalnej stronie rządowej - w latach przed wprowadzeniem obowiązkowych szczepień rocznie odnotowywano 150-220 tysięcy zachorowań. Obecnie poziom ten spadł do 1-2 tysięcy rocznie.
