Co to jest adrenalina (epinefryna)?
Adrenalina (inna nazwa: epinefryna) jest naturalnym hormonem i neuroprzekaźnikiem, zaliczanym do grupy katecholamin, a więc pochodnych aminokwasu tyrozyny. Substancja ta odgrywa kluczową rolę w organizmie ludzkim, radykalnie zwiększając jego możliwości obronne w sytuacji zagrożenia.
Zapewnia wyjątkową dawkę energii, podnosi sprawność narządów i zmysłów, sprawia że strach, zamiast paraliżować, mobilizuje. Działania adrenaliny doświadcza każdy człowiek, zarówno w sytuacjach codziennych (stres, pośpiech, choroba), jak też wyjątkowych (sporty ekstremalne, działania wojenne itd.). Jest ono całkowicie naturalne i pożądane, pozwala bowiem wyjść obronną ręką z najcięższych nawet opresji.
Reklama
Gdzie jest wytwarzana adrenalina?
Razem z innymi tego typu substancjami (noradrenalina, dopamina), syntezowana jest i uwalniana przez gruczoły dokrewne znajdujące się w takich miejscach, jak:
- rdzeń nadnerczy,
- komórki chromochłonne kłębka szyjnego,
- komórki C tarczycy,
- zakończenia włókien współczulnych.
Po zakończeniu syntezy adrenalina jest magazynowana w rdzeniu nadnerczy oraz pęcherzykach zakończeń nerwowych lub uwalniana do krwiobiegu. Na co dzień jej stężenie w osoczu jest bardzo niskie (poniżej 1 mmol/l), gwałtownie jednak rośnie w określonych sytuacjach. Jakich?
Reklama
Kiedy aktywuje się hormon stresu?
Adrenalina jest jedną z tych substancji, które potocznie określa się mianem „hormonu stresu” (to samo pojęcie stosuje się także w odniesieniu między innymi do kortyzolu). Innym stosowanym pojęciem jest 3xF, od angielskiego fright, fight & flight(strach, walka, ucieczka). Ma to związek z mechanizmem jej aktywacji.
Gwałtowny wyrzut adrenaliny do krwiobiegu następuje bowiem:
- pod wpływem silnego czynnika stresującego,
- w sytuacjach zagrożenia,
- w stanach zapalnych, chorobowych.
Adrenalina jest hormonem, który w reakcji na czynniki zagrażające bytowi, motywuje organizm do walki lub ucieczki, zapewniając skuteczną reakcję obronną.
Reklama
Jak objawia się działanie adrenaliny?
Działanie adrenaliny jest gwałtowne. Jej wyrzut w ułamku sekundy uruchamia szereg reakcji, które zapewniają człowiekowi oraz innym kręgowcom sprawność działania. Wymienić w tym kontekście można:
- skurcz naczyń krwionośnych i wzrost ciśnienia krwi,
- przyspieszenie akcji serca oraz zwiększenie jego pojemności minutowej, czego efektem jest wzrost ukrwienia i dotlenieniaposzczególnych narządów wewnętrznych,
- rozszerzenie oskrzeli oraz rozluźnienie napięcia mięśni gładkich, zwiększające wydolność oddechową,
- rozszerzenie źrenic, ułatwiające błyskawiczną rejestrację obrazu,
- antagonizowanie działania insuliny i związane z tym chwilowe zwiększenie stężenia glukozy we krwi, podnoszące sprawność mózgu,
- pobudzenie współczulnego układu nerwowego, zwiększenie szybkości przekazywania impulsów,
- intensyfikacja spalania tkanki tłuszczowej – dodatkowa dawka energii niezbędnej do podjęcia wysiłku fizycznego.
Reklama
Adrenalina jako lek
Adrenalina działa jako agonista receptorów α i β, łącząc się z nimi w układzie krążenia oraz oddechowym. Właściwość ta sprawiła, iż hormon ten zaczął być wykorzystywany do celów medycznych. Jest obecnie uznawana adrenalina za lek pierwszego lub drugiego rzutu w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życia, gdy niezbędna jest błyskawiczna odpowiedź na:
- wstrząs anafilaktyczny, będący reakcją zależną od przeciwciał IgE, na przykład po ukąszeniu owada czy w wyniku alergii na pyłkiroślin;
- wstrząs anafilaktoidalny (reakcja niezależna od IgE), występujący na przykład po zażyciu leków;
- wstrząs kardiogenny, związany z niedokrwieniem i niedotlenieniemorganów wewnętrznych, na skutek obniżenia pojemności minutowej serca; częste powikłanie zawału serca.
Reklama
Adrenalina w zastrzyku (ampułkostrzykawce)
W wyżej wymienionych sytuacjach podaje się adrenalinę w zastrzyku:
- domięśniowo,
- podskórnie lub
- dożylnie.
W standardowej sytuacji iniekcję wykonuje się za pomocą specjalnej ampułkostrzykawki. Wkłucie najlepiej jest wykonać w mięsień uda, po jego uprzednim rozmasowaniu. Ten właśnie sposób aplikacji pozwala osiągnąć efekt terapeutyczny w ciągu kilkudziesięciu sekund, a maksymalne stężenie hormonu we krwi osiągane jest już po 8 minutach (dla porównania – zastrzyk podskórny podobny rezultat przynosi dopiero po 34 minutach).
Adrenalina w ampułkostrzykawce dawkowana jest następująco:
- dorośli – standardowo 0,30 mg, w razie konieczności można powtórzyć po 15 minutach,
- dzieci o masie 10-25 kg - 0,15 mg,
- dzieci ważące ponad 25 kg – 0,30 mg.
Ampułkostrzykawka jest rozwiązaniem niezwykle wygodnym i bezpiecznym w stosowaniu, dlatego może być używana samodzielnie lub z pomocą innych osób nie posiadających w tym zakresie żadnego przeszkolenia. Adrenalinę podaje się także dożylnie, taki zabieg przeprowadzany jest jednak wyłącznie w warunkach szpitalnych, zazwyczaj na oddziałach intensywnej terapii.
