Co to jest AFP?
AFP to skrót od nazwy alfa-fetoproteina, substancji, która jest białkiem płodowym, syntetyzowanym przez pęcherzyk żółciowy, wątrobę oraz tkanki przewodu pokarmowego płodu.
Ten rodzaj białka pojawia się u dorosłych w dwóch przypadkach – niektórych nowotworów lub w ciąży. Ma dość duże znaczenie przy diagnozowaniu niepłodności – badanie AFP jest wykonywane przy podejrzeniu poronienia lub podejrzeniu wad u dziecka w życiu płodowym.
AFP (alfa fetoproteina) wytwarzane jest przez płód. Wzrost stężenia tego typu białka może wskazywać na wady rozwojowe płodu lub występowanie niektórych nowotworów. Białko płodowe jest produkowane przez pęcherzyk żółciowy.
Pojawia się w ciąży i w trzynastym tygodniu ma największe stężenie, a w czasie porodu zdecydowanie maleje. Spełnia także rolę testu przesiewowego u osób w grupie ryzyka zachorowania na raka.
Oznaczenie poziomu AFP jest traktowane jako element badań prenatalnych. Zaletą tego typu badania jest mała inwazyjność. Wyniki mówią wiele o chorobach i rozwoju płodu.
Badanie AFP zaleca się kobietom w ciąży i w chorobach nowotworowych. W tym zakresie traktowany jest jako specyficzny marker takich chorób nowotworowych, jak rak wątroby, guzy przewodu pokarmowego czy guzy zarodkowe.
Reklama
Badanie AFP
Badanie krwi AFP przeprowadzane jest poprzez pobranie próbki krwi z żyły łokciowej. Badanie AFP nie wymaga szczególnego przygotowania.
Wystarczy pamiętać o kilku zasadach:
- materiałem do pobrania jest surowica z krwi,
- pacjent musi być na czczo (od 8 godzin),
- krew jest pobierana jednorazowo, do próżniowej probówki i wysłana do badania,
- czas oczekiwania na wynik to średnio 1 dzień.
Wskazaniami do badania jest przede wszystkim podejrzenie wad rozwojowych płodu lub potwierdzenie poronienia. Z tych powodów ma ono dość duże znaczenie w diagnozowaniu niepłodności.
Stężenie tego białka ma również ogromne znaczenie w onkologii, a często badanie AFP jest markerem nowotworowym. Jego poziom rośnie w przypadku raka wątroby, nerki, jelita grubego, żołądka, pęcherzyka żółciowego, a także w przypadkach złośliwych nowotworów jajników lub jąder.
Markery AFP mają ogromne znaczenie przy diagnozowaniu chorób nowotworowych, a ich wyniki są podstawą dalszego leczenia.
Badanie stężenie AFP ma na celu nie tylko wykrycie i rozpoznanie choroby, ale także:
- sprawdzanie czy leczenie przynosi oczekiwane rezultaty i jest odpowiednio dobrane dla konkretnego pacjenta,
- monitorowanie ewentualnych nawrotów choroby,
- wykrywanie nie tylko wad rozwojowych płodu, ale także stanów zagrożeń życia dziecka lub ciąży obumarłej.
Reklama
Norma AFP
Wyniki badań alfa-fetoproteiny różnią się między sobą i zależą od rozpoznania jednostki chorobowej, wieku i płci pacjenta. Odczytanie ich wartości i ocena mogą być różne w zależności od tych czynników.
Prawidłowa norma markeru AFP wynosi do 15 ng/ml i ta wartość nie powinna być przekroczona w przypadku dorosłych mężczyzn i kobiet. Wartość rośnie wraz ze stopniem zaawansowania choroby.
Wysoki poziom AFP nie jest jeszcze wyznacznikiem do postawienia konkretnej diagnozy, a sygnałem do poszerzenia diagnostyki i koniecznością przeprowadzenia innych badań. Marker AFP nie pojawia się w badaniu krwi zdrowych osób, niezależnie od płci (powyżej 1 roku życia).
Wyjątkami w poziomie stężenia białka płodowego w organizmie są wyniki kobiet ciężarnych. Norma AFP w tych przypadkach wygląda inaczej i zależy od tygodnia ciąży.
Prawidłowe wartości u ciężarnych są wyższe i zależą od zaawansowania ciąży. Poziom oznaczony pomiędzy 16-18 tygodniem ciąży to przedział 28-120 ng/ml.
U noworodków stężenie białka płodowego jest dość mocno podwyższone w pierwszej dobie życia i to nie powinno niepokoić. Tak małe dzieci osiągają już w pierwszych 6 miesiącach życia wartość AFP typową dla osoby dorosłej.
Reklama
AFP lekko podwyższone
Wyniki AFP mogą analizowane tylko przez lekarza. Nawet znajomość norm poziomu tego typu białka nie może zwalniać ze szczegółowej analizy lekarskiej. To ważny moment, gdyż każde odchylenie od normy, nawet niewielkie może być początkiem dalszej diagnozy i wprowadzenia ewentualnego leczenia.
Jak interpretować wyniki? Stężenie AFP w surowicy pełni rolę markera w przypadku chorób nowotworowych oraz specyficznego markera do określania wad genetycznych płodu w przypadku badań u kobiet ciężarnych.
Podwyższony marker AFP towarzyszy nowotworom – trzustki, żołądka, jelit, płuc, wątroby czy nerek.
W przypadku kobiet w ciąży, poziom AFP wzrasta od 10 tygodnia i ten fakt nie powinien niepokoić. Najwyższy poziom pojawia się w 13 tygodniu ciąży. Badanie zawartości białka płodowego pozwala na określenie stanu zdrowia dziecka. Lekko podwyższone AFP nie oznacza jeszcze choroby, ale z pewnością jest sygnałem do dalszej szczegółowej diagnostyki.
Co oznaczają wyniki AFP ciężarnej kobiety, poniżej lub powyżej przewidywanej normy? Podwyższony poziom wiąże się z ryzykiem wystąpienia wad rozwojowych dziecka, jest zatem początkiem dalszej diagnostyki.
Za niski poziom wymaga przeprowadzenia konsultacji genetycznej, aby określić, czy płód jest dotknięty wadą chromosomalną.
Reklama
Cena badania AFP
Badanie AFP można wykonać w każdym laboratorium medycznym. Cena alfa-fetoproteiny wynosi średnio 25 – 35 zł. Tyle badanie to kosztuje w medycznej placówce prywatnej, bez skierowania od lekarza ginekologa. Cena badania AFP zależy od konkretnej placówki.
W ramach programów badań prenatalnych, badanie AFP jest refundowane z NFZ. Celem programu jest bezpłatna diagnostyka, która ma na celu stwierdzenie ryzyka wystąpienia wad płodu i o ile to możliwe podjęcie leczenia w okresie płodowym. Do przeprowadzenia badania wymagane jest skierowanie do lekarza ginekologa (obecnie wystarcza e-skierowanie).
Zasady korzystania z tego rodzaju świadczeń określa szczegółowo Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz.U.2020.2209 z dnia 2020.12.10). W tym dokumencie określono zasady korzystania z badań prenatalnych i możliwości skorzystania z bezpłatnego badania AFP.
Reklama
Badanie AFP w ciąży
Zbadanie poziomu alfa-fetoproteiny w badaniu AFP w ciąży ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego przebiegu ciąży. Ten rodzaj badania informuje o prawdopodobieństwie występowania wad rozwojowych płodu, stanie zagrożenia życia dziecka czy potwierdza ciążę obumarłą.
Stężenie alfa-fetoproteiny osiąga szczytową formę AFP w 11 tygodniu ciąży, potem ulega stopniowemu obniżaniu. Wyniki badania kobiet ciężarnych są podstawą do dalszej diagnostyki i ewentualnego leczenia.
Badanie białka płodowego umożliwia określenie stanu zdrowia dziecka:
- niski poziom AFP jest bardzo często charakterystyczny dla zespołu Downa. W tym celu badanie wykonuje się pomiędzy 15 a 20 tygodniem życia,
- podwyższony poziom AFP wskazuje głównie na nieprawidłowości w obrębie układu nerwowego lub potwierdza ciążę obumarłą. Często wysoki poziom alfa fetoproteiny może wskazywać ciążę mnogą lub stan zagrożenia życia dla dziecka.
Badania ATP wykonuje się najczęściej między 15 a 20 tygodniem ciąży. Lekarze zalecają je w szczególności w sytuacji wystąpienia w poprzedniej ciąży aberracji chromosomowej płodu lub dziecka, stwierdzenie większego ryzyka urodzenia dziecka dotkniętego wadą, nieprawidłowy wynik badania USG, ukończenie 35 roku życia przez kobietę.
