Afta – czym jest i jak wygląda?
Afta definiowana jest jako otwarte owrzodzenie w postaci drobnej nadżerki na błonie śluzowej jamy ustnej. Afty uwidaczniają się głównie na:
- języku i pod językiem,
- dziąsłach,
- wewnętrznej stronie warg,
- wewnętrznej stronie policzków,
- na podniebieniu miękkim,
- na gardle.
W miejscu powstawania, afty powodują swoisty stan zapalny i przyjmują postać niezbyt dużych, często owalnych, białych punktów otoczonych zaczerwienieniem w postaci obwódki. Zmiany te mogą pojawiać się w jamie ustnej samoistnie lub stanowić jeden z symptomów różnych chorób lub zaburzeń ogólnoustrojowych.
Aftoza należy do najbardziej powszechnych schorzeń o podłożu nieinfekcyjnym w obrębie śluzówki jamy ustnej. Dotyka zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe, chociaż w przeciwieństwie do pleśniawek, afty pojawiają się częściej w grupie dojrzałych pacjentów i nieco starszych dzieci.
Reklama
Afty w jamie ustnej – objawy u dzieci i dorosłych
Objawy aftozy w jamie ustnej są z reguły do siebie podobne, jednak nasilenie dolegliwości towarzyszących procesowi powstawania zmian może być zróżnicowane. Dzieje się tak dlatego, że afty mogą przyjmować różną wielkość: od około 1-2 mm do 2-3 cm średnicy, występować pojedynczo lub tworzyć większe skupiska. Mogą też nawracać i powodować przewlekłe stany zapalne.
Bez względu na typ afty, poza charakterystycznymi zmianami nadżerkowymi w obrębie śluzówki, do głównych objawów występowania aftozy zalicza się wrażliwość na dotyk i dolegliwości bólowe. W zależności do stopnia zaawansowania schorzenia, mogą one utrudniać spożywanie napojów i posiłków, higienę jamy ustnej, a nawet mówienie.
Ponadto, pojawieniu się aft może towarzyszyć niewielka opuchlizna w jamie ustnej, powiększenie sąsiadujących węzłów chłonnych, gorączka czy ogólne złe samopoczucie. Afty u dzieci mogą prowadzić do rozdrażnienia, niechęci do przyjmowania pokarmu, problemów ze snem, czy skupieniem uwagi.
Reklama
Afta na dziąśle, języku, wardze
Wśród aft występujących w jamie ustnej można wyróżnić:
- afty małe, zwane aftami Mikulicza - owalne nadżerki osiągające średnicę około 2-4 mm, wyraźne oddzielających się od zdrowej tkanki błony śluzowej. Występują przeważnie na wewnętrznej stronie policzków i warg. To najczęściej spotykany rodzaj aft. Ich samoistne gojenie trwa od około jednego do dwóch tygodni;
- afty duże, to tzw. afty Suttona - ich średnica przekracza 10 mm i może dochodzić nawet do 30 mm. Owalne bądź okrągłe nadżerki są głębsze od bardziej powierzchownych aft małych, a zmiany otacza bardziej uwypuklona zapalna obwódka. Mogą umiejscawiać się w różnych miejscach jamy ustnej, ale najczęściej pojawiają się na błonie śluzowej policzków, na podniebieniu miękkim, w tym na łuku podniebienno-gardłowym. Ich gojenie zazwyczaj przekracza 14 dni. Mogą pozostawiać blizny;
- afty opryszczkopodobne - przyjmują postać drobnych nadżerek o średnicy nie przekraczającej 5 mm. Potrafią tworzyć bardziej okazałe skupiska i przyjmować kształt większej zmiany o nieregularnych brzegach. Mogą występować w różnych miejscach jamy ustnej, ale najczęściej pojawiają się na języku i na śluzówce warg. Goją się do około 14 dni;
- afty u małego dziecka, czyli afty Bednara - pojawiają się przede wszystkim na błonie śluzowej jamy ustnej u niemowląt, rzadziej u starszych dzieci. Powstają głównie w wyniku ssania kciuka, trzymania w buzi różnych przedmiotów, czy naruszenia zasad higieny jamy ustnej lub żywienia. Zmiany mogą ustąpić samoistnie, chociaż z reguły poddawane są leczeniu.
Reklama
Domowe sposoby na afty w jamie ustnej
Pojawienie się aft w jamie ustnej nie wiąże się z koniecznością wizyty u lekarza, chyba że schorzenie to występuje z większą częstotliwością lub dotyczy dzieci, w tym niemowląt, u których zmiany zapalne wymagają szybszej interwencji.
W zależności od rodzaju, nasilenia i zasięgu zmian w jamie ustnej, specjalistyczne leczenie aft nie zawsze jest konieczne. Niewielkie skupiska nadżerek zazwyczaj ustępują samoistnie, a proces gojenia może trwać od kilku do kilkunastu dni. Jednak objawy bólowe towarzyszące aftozie potrafią być bardzo dokuczliwe, a już samo pojawienie się owrzodzeń powinno wiązać się ze zmianą niektórych nawyków.
Zanim więc sięgniemy po preparaty na afty z apteki, można zapoznać się z domowymi sposobami na afty w jamie ustnej. Warto zacząć od:
- odstawienia nadmiernie kwaśnych, słonych i ostrych pokarmów, które dodatkowo podrażniają ranę;
- powstrzymania się od spożywania alkoholu;
- zwrócenia uwagi na temperaturę posiłków, które nie powinny być zbyt ciepłe, a tym bardziej gorące;
- wprowadzenia do codziennej diety pokarmów bogatych w witaminy A, B, C, E oraz żelazo i kwas foliowy.
Reklama
Jak wyleczyć afty w jamie ustnej?
Poza zmianą nawyków żywieniowych warto sięgnąć po naturalne sposoby na afty, które mogą złagodzić ból czy zadziałać antyseptycznie:
- przykładanie na aftę wilgotnej torebki herbaty;
- smarowanie zmian naturalnym żelem aloesowym, najlepiej z uciętego liścia;
- płukanie jamy ustnej naparami z wybranych ziół, np. rumianku, czy szałwii, odwarem z wody różanej, czy zaparzoną herbatą z nagietka lekarskiego;
- smarowanie nadżerek olejkiem z drzewa herbacianego;
- wyciskanie witaminy E z kapsułki i przykładanie do afty;
- dezynfekowanie ranki wodą utlenioną;
- sięgnięcie po środki z benzydaminą, najlepiej w aerozolu.
Na rynku dostępne są preparaty w formie aerozolu na stany zapalne jamy ustnej zawierające benzydaminę, które można zastosować na afty ze względu na działanie przeciwzapalne, antyseptyczne, przeciwbólowe i miejscowo znieczulające. Można również wypróbować specjalne płyny stomatologiczne do płukania ust czy żel na bolesne ząbkowanie dla dzieci. Podczas leczenia aftozy można również wspomagająco przyjmować preparaty witaminowe.
Reklama
Co na afty w jamie ustnej? Samodzielne leczenie
Afty nie należą do zmian infekcyjnych, nie można się nimi zarazić i z reguły znikają samoistnie. Teoretycznie aftowe zapalenie jamy ustnej nie wymaga specjalistycznego leczenia. Jednak proces gojenia się aft uzależniony jest od rodzaju i rozmiaru zmian oraz nasilenia dolegliwości. Bardziej rozległe ogniska zapalne mogą wymagać konkretnej terapii zaleconej przez lekarza.
Ponadto, dyskomfort i ból związany z występowaniem aft potrafi być tak dokuczliwy, że warto wcześniej sięgnąć po odpowiednie środki przyspieszające zarówno gojenie, jak i regenerację tkanek. Nie należy również bagatelizować pojawienia się aft u dzieci, szczególnie u niemowląt, których niechęć do spożywania pokarmów i płynów może doprowadzić do odwodnienia.
Leczenie aft w jamie ustnej powinno się zacząć od wyeliminowania czynników, które mogą je powodować. Jednocześnie można sięgnąć po preparaty z apteki i leki na afty jamy ustnej bez recepty, w tym wszelkiego rodzaju aerozole z bezydaminą, maści na afty, żele na afty, spraye na afty, czy płyny do płukania jamy ustnej. Środki na afty działają antyseptycznie, kojąco, i tym samym przynoszą ulgę w bólu, jak również izolują owrzodzenia od zdrowej tkanki oraz wspomagają jej prawidłową regenerację.
Należy pamiętać o tym, że chociaż wiele preparatów i leków na afty można kupić w aptece bez recepty, to ich długotrwałe stosowanie może prowadzić do pojawienia się skutków ubocznych. Warto więc przed ich zastosowaniem przeczytać ulotkę, a w razie wątpliwości poradzić się lekarza lub farmaceuty.
Reklama
Afta w ustach - wizyta u lekarza
Jeśli zapalenie aftowe jamy ustnej ma charakter nawracający, a powyższe metody nie są skuteczne, należy koniecznie skonsultować się z lekarzem, który w pierwszej kolejności zleci odpowiednie badania, a w razie konieczności wprowadzi kurację ogólnoustrojową. W przypadku aftoz o ciężkim przebiegu, gdy zmiany występują w większych skupiskach, rozprzestrzeniają się na całą jamę ustną, w tym np. na ścianę gardła, lekarz może zalecić stosowanie bardziej specjalistycznych sprayów, czy płynów do płukania jamy ustnej, przepisać leki doustne, a ostatecznie glikokortykosteroidy lub leki immunomodulujące.
W leczeniu aft wykorzystuje się również metodę wypalania nadżerek przy pomocy specjalnych związków chemicznych, tzw. kauteryzację. W przypadku trudno gojących się ran lub w miejscach szczególnie narażonych na uraz stosuje się również biostymulację laserową, która ma na calu szybszą regenerację oraz wzmocnienie śluzówki jamy ustnej.
Przyczyny aft w jamie ustnej
Afty w jamie ustnej mogą pojawiać się samoistnie lub być jednym z objawów konkretnej choroby, czy nieprawidłowości ogólnoustrojowej. Badacze nie są do końca zgodni w temacie podłoża aftozy, ale dotychczasowa wiedza wskazuje przede wszystkim na poniższe czynniki ryzyka i przyczyny powstawania aft:
- urazy mechaniczne powstałe w wyniku przypadkowego, nawykowego lub autoagresyjnego (celowego) przygryzienia tkanki, skaleczenia podczas spożywanie posiłku, zbyt mocnego szczotkowania zębów, czy zabiegów stomatologicznych;
- zranienie spowodowane źle dopasowaną protezą zębową;
- uszkodzenia mechaniczne spowodowane aparatami ortodontycznymi;
- niewłaściwa higiena jamy ustnej;
- choroby zębów i przyzębia, nieleczona próchnica, kamień nazębny;
- wady zgryzu, które mogą prowadzić do przypadkowego nagryzania warg lub policzków;
- nieprawidłowa dieta;
- osłabienie tkanki na skutek spożywania zbyt ostrych lub kwaśnych pokarmów;
- obniżona odporność organizmu, osłabienie i przemęczenie, podwyższona temperatura;
- długotrwały stres;
- alergie;
- obgryzanie paznokci i branie do ust ciał obcych (np. zabawek przez małe dzieci);
- zmiany hormonalne;
- niedobory witamin i składników mineralnych, w tym żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego;
- infekcje wirusowe;
- obecność pasożytów przewodu pokarmowego;
- nietolerancja lub nadwrażliwość na gluten lub inne składniki pokarmowe;
- zapalenie jelit, choroba Leśniowskiego-Crohna;
- podrażnienia wywołane składnikiem pasty do zębów, dodecylosiarczanem sodu;
- reakcja autoimmunologiczna;
- substancje obecne w przetworzonej żywności;
- zażywanie niektórych silnych antybiotyków;
- białaczka;
- zakażenie wirusem niedoboru odporności.
Do powstawania aft przyczyniają się również czynniki genetyczne, co można szczególnie zaobserwować u osób cierpiących na aftozę nawrotową.
