Alergia skórna: jakie są jej przyczyny i jak ją leczyć?

Co to jest alergia skórna?

Alergia skórna to na wpół potoczne określenie grupy schorzeń objawiających się występowaniem zmian na skórze na skutek działania różnych czynników alergizujących.

Cechą wspólną wszystkich tych dolegliwości jest nadreaktywność układu odpornościowego, który uruchamia kaskadę procesów biochemicznych mających zwalczyć rzekome niebezpieczeństwo.

Tym alergie skórne różnią się od zwykłych uczuleń i podrażnień, nieangażujących mechanizmów immunologicznych.

Wyróżnia się różne rodzaje alergii skórnej. Do najczęściej spotykanych chorób tego typu należą:

• alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (allergic contact dermatitis - ACD). Jest to jedna z postaci tzw. wyprysku kontaktowego. Objawy skórne pojawiają się w odpowiedzi na bezpośredni kontakt z substancją drażniącą, ale wyłącznie u osób posiadających wcześniej wyrobioną nadwrażliwość, czyli u alergików (dla osób zdrowych są one obojętne). W międzynarodowej klasyfikacji chorób i zaburzeń ICD10, schorzenie to oznaczone jest kodem L23. W zależności od czynnika powodującego reakcje, wyróżnia się jeszcze różne podtypy, które w zestawieniu tym mają kody od L23.0 do L23.9 (więcej szczegółów poniżej).  W nowszej wersji klasyfikacji, czyli ICD11, ACD oznacza się symbolem EK00 (oraz bardziej szczegółowymi kodami dla podtypów);
• atopowe zapalenie skóry (AZS). Przewlekła dermatoza występująca na podłożu zapalnym z wyraźnie zaznaczonymi okresami zaostrzeń i remisji. Istotę schorzenia stanowi uwarunkowana genetycznie nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna na małe dawki antygenów. W zestawieniu ICD10 AZS ma symbol L20, zaś w ICD11 - EA80;
• pokrzywka alergiczna - schorzenie definiowane przede wszystkim przez pryzmat głównego jego objawu, jakim jest występowanie bąbla będącego zewnętrzną manifestacją obrzęku skóry właściwej. Może występować w odpowiedzi na alergeny kontaktowe, ale też pokarmowe czy jad owadów. Oznaczenia w ICD10 i ICD11 to odpowiednio L50.0 oraz EK10.

Oprócz tego w poczet schorzeń tego typu zalicza się też rzadziej spotykane problemy zdrowotne, takie jak zespół alergii jamy ustnej czy proteinowy wyprysk kontaktowy.

Reklama

Przyczyny alergii skórnej

Przyczyny alergii skórnej są bardzo zróżnicowane. Najczęściej nieprawidłową reakcję wywołuje bezpośredni kontakt ciała z metalami, chemikaliami, składnikami pożywienia oraz roślinami.

Dobrze obrazuje to zestawienie ICD10, gdzie w kolejnych podkategoriach wyróżnione są różne typy alergicznego kontaktowego zapalenia skóry, występującego w odpowiedzi na:

• metale,
• substancje klejące,
• kosmetyki,
• leki
• barwniki
• inne środki chemiczne,
• pokarmy,
• rośliny.

W praktyce do czynników silnie alergizujących należą między innymi nikiel, chrom, cynk, kobalt, guma, lateks, terpentyna, formaldehyd oraz różne substancje znajdujące się w składzie kosmetyków.

Nie można zapominać, że na skórze objawiają się też czasem alergie wziewne (na przykład na pyłki roślin czy roztocza kurzu domowego) oraz pokarmowe (na białka określonych produktów spożywczych, takich jak truskawki, mleko, orzechy, kakao, jaja, zboża zawierające gluten).

U osób do tego predestynowanych, a więc alergików, układ odpornościowy wytwarza przeciwciała skierowane przeciw antygenom określonych alergenów. W następstwie tego uwalniane są różne substancje, takie jak histamina, które powodują reakcje zapalne - w tym przypadku reakcje skórne.

Skłonność do tego może być uwarunkowana genetycznie, istnieją też okoliczności zwiększające prawdopodobieństwo reakcji alergicznych oraz ich nasilenie, takie jak choćby silna i długotrwała ekspozycja na stres czy zmiany hormonalne w czasie ciąży i menopauzy.

Alergia skórna a tarczyca

Alergie skórne mogą współwystępować, a także być konsekwencją lub przyczyną innych schorzeń.

Zauważono na przykład, że alergie pokarmowe często nasilają objawy AZS. Innym przykładem złożonych zależności w tej materii jest związek alergii skórnej z tarczycą, a konkretnie chorobami autoimmunologicznymi (wywoływanymi autoagresją układu odpornościowego) tego gruczołu.

Wprawdzie doniesienia naukowe w tej materii są jeszcze skąpe, pojawiają się jednak pierwsze prace sugerujące występującą korelację.

Podkreśla się, że zarówno alergia, jak też choroby tarczycy mają wspólny mianownik, jakim są zaburzenia tolerancji immunologicznej.

Przede wszystkim jednak schorzenia takie jak Hashimoto czy niedoczynność manifestują się między innymi poprzez nadmierną suchość skóry oraz jej skłonność do podrażnień.

To ułatwia przenikanie różnych substancji o małej masie cząsteczkowej i łączenie ich z białkami, czego efektem jest wyprysk kontaktowy.

Reklama

Objawy alergii skórnej u dorosłych. Jak wygląda?

Jak wygląda alergia skórna? Zdjęcia obrazujące to zagadnienie pokazują bardzo różne symptomy.

W zależności od konkretnej jednostki chorobowej do typowych objawów należą grudki wysiękowe, pęcherzyki, rumienienie występujące pojedynczo lub w większych grupach.

Przy alergiach pokarmowych, na przykład na nabiał, gluten czy orzechy występują niekiedy wysypki w postaci małych jasnych krostek, a także obrzęk twarzy i warg.

Często towarzyszy temu uporczywy świąd oraz suchość skóry, zwłaszcza w przebiegu AZS.

Ponieważ swędzenie prowokuje odruch drapania, na ciele mogą się też pojawiać niewielkie rany, a w skrajnych przypadkach owrzodzenia.

Możliwe jest też samoistne pękanie przesuszonej skóry, szczególnie w miejscach narażonych na zwiększone napięcia, takich jak zgięcia łokciowe i kolanowe.

Problemy te u alergików mogą nawracać z różnym nasileniem przez całe życie, ponieważ jednak poszczególne epizody związane są z bezpośrednim działaniem substancji uczulających, objawy zwykle ustępują w ciągu kilku, kilkunastu godzin po zaprzestaniu ekspozycji na dany czynnik.

Tak jak zostało wspomniane wyżej, istnieją okoliczności potencjalnie zwiększające nasilenie symptomów, stąd na przykład częste alergie skórne w ciąży - w tym szczególnym czasie silnie ujawnia się między innymi AZS. Typowe problemy skórne, choć uciążliwe, nie są jednak niebezpieczne ani dla przyszłej mamy, ani jej dziecka.

Alergia skórna na twarzy. Gdzie jeszcze może się pojawić?

Alergia skórna może występować w różnych miejscach ciała. W przypadku kontaktowego zapalenia skóry, objawy są miejscowe i zwykle ograniczone do niewielkiej przestrzeni, która miała kontakt z alergenem.

W zależności od sytuacji może się zatem pojawić na dłoniach (co jest bardzo częste na przykład u osób uczulonych na lateks, z którego wykonuje się rękawiczki medyczne, czy nikiel, którym pokryte są nożyczki), ale też nogach, twarzy, szyi, brzuchu, plecach, narządach płciowych.

Alergie skórne na twarzy często mają charakter kontaktowy i związane są z działaniem źle dobranych kosmetyków.

Podatność na tego typu reakcje mogą wzmagać inne czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie powietrza oraz promieniowanie słoneczne, na które ta część ciała jest narażona w szczególny sposób.

Na twarzy mogą być też widoczne objawy uogólnionych reakcji alergicznych związanych z ekspozycją na białka pokarmów, pyłków traw, roztoczy, pleśni etc.

Alergia skórna na całym ciele (albo większych jego powierzchniach) zwykle występuje w przebiegu atopowego zapalenia skóry, w ten sposób może się objawiać także pokrzywka.

Reklama

Alergia skórna u dzieci. Jak ją rozpoznać?

Alergia skórna u dzieci może być powodowana różnymi czynnikami, w tym także kontaktowymi.

Najczęściej jednak w tym kontekście wspomina się o atopowym zapaleniu skóry. AZS jest schorzeniem, które towarzyszy człowiekowi przez całe życie, ale występuje w trzech dających się wyodrębnić fazach: niemowlęcej, dziecięcej i dorosłej.

Często jego objawy są obserwowane już około 3-4 miesiąca życia.

Co niezwykle ważne, główną przyczyną występowania objawów AZS u najmłodszych są pojawiające się wtedy pierwsze alergie pokarmowe, w tym w szczególności na alergia na białka mleka krowiego, ale też na inne produkty, które są stopniowo wprowadzane do diety po szóstym miesiącu życia. Dlatego też zagadnienia te często rozpatruje się łącznie.

Oprócz tego należy pamiętać, że problemy dermatologiczne związane z niewłaściwą odpowiedzią na składniki pożywienia mogą się objawiać w inny sposób, bez związku z AZS.

Jak rozpoznać tego typu alergię skórną u dziecka? Na co należy zwrócić uwagę?

Objawy alergii skórnej u dzieci

Związana z AZS alergia skórna u niemowlaka daje bardzo charakterystyczne objawy. Typowy dla pierwszej fazy choroby jest ostry stan zapalny skóry ze zmianami grudkowo-pęcherzykowymi na podłożu rumieniowym, z których następnie powstają nadżerki i strupy.

W klasycznych przypadkach wykwity najczęściej lokalizują się na policzkach i owłosionej skórze głowy, ale w cięższych przypadkach mogą obejmować całą twarz, tułów, pośladki oraz kończyny. Towarzyszą temu uczucie niepokoju, rozdrażnienie oraz bezsenność.

Faza druga, czyli dziecięca, stanowi kontynuację niemowlęcej, bądź też choroba objawia się wówczas po raz pierwszy. Typowe na tym etapie są ogniska rumieniowe z niewielkimi grudkami, nadżerkami i przeczosami.

Są one umiejscowione przede wszystkim na zgięciach łokci i kolan, a także na nadgarstkach, dłoniach, stopach oraz karku. Tego typu alergia skórna u dziecka powoduje też bardzo silny świąd, który u maluchów po ukończeniu pierwszego roku życia powoduje rozdrapywanie skóry.

Natomiast typowa alergia pokarmowa bez cech AZS ujawnia się na różne sposoby, na przykład w formie pokrzywki, wysypki lub innych wykwitów. Wówczas pojawiają się jednak także inne problemy, takie jak kaszel, chrypka, przesuszenie śluzówek, ból brzuszka.

Leki na alergię skórną u dzieci

Co na alergię skórną u dziecka sprawdza się najlepiej? Postępowanie w dużej mierze zależy od nasilenia objawów oraz okoliczności, w jakich one występują.

Przykładowo, przy prostych alergiach kontaktowych najskuteczniejszą i najbezpieczniejszą metodą postępowania jest wyeliminowanie ekspozycji na czynnik alergizujący.

Brak styczności np. z niklem, lateksem, określonym kosmetykiem czy detergentem powoduje szybkie ustanie symptomów oraz zapobiega ich nawracaniu. Podstawową trudność może stanowić ustalenie, co konkretnie wywołuje niepożądane reakcje u malucha.

Podobnie rzecz wygląda w przypadku skórnych objawów alergii pokarmowych. Najlepsze efekty przynosi trwałe wykreślenie z jadłospisu określonego produktu - także i w tym przypadku należy jednak ustalić przyczynę.

Trudniejsze jest leczenie AZS, które jest schorzeniem dużo bardziej złożonym. Także i w tym przypadku zaleca się eliminację czynników alergizujących.

Ważna jednak jest także codzienna pielęgnacja przesuszonej i swędzącej skóry - zwykle zaleca się natłuszczanie jej i nawilżanie za pomocą kosmetyków z grupy emolientów (emulsje do kąpieli, kremy, maści, lotiony).

Świąd łagodzi się też za pomocą leków przeciwhistaminowych, które blokują działanie histaminy będącej jednym z kluczowych mediatorów reakcji zapalnej.

Należy przy tym pamiętać, by używać wyłącznie te preparaty, które są przeznaczone dla dzieci w określonych grupach wiekowych. Istotne jest też dawkowanie, często ograniczone u maluchów poniżej szóstego roku życia.

W przypadku, gdy ciało jest pokryte grudkami, zasadne może też użycie maści zawierających glikokortykosteroidy, czyli silne leki hormonalne o działaniu przeciwzapalnym.

Co bardzo ważne - leczenia tego typu dolegliwości nie należy się podejmować na własną rękę, tym bardziej, że przyczyną występujących objawów może być zupełnie inna. Dlatego niezbędna jest konsultacja z pediatrą oraz specjalistami w zakresie alergologii oraz dermatologii.

Reklama

Testy na alergię skórną. Kiedy najlepiej je wykonać?

W diagnostyce tego typu schorzeń wykonuje się testy skórne, które pozwalają określić, jakie konkretnie czynniki prowokują niepożądane reakcje układu odpornościowego.

Zastosowanie mają w tym przypadku przede wszystkim dwie metody:

• naskórkowe testy płatkowe (NTP) - wykonuje się je u pacjentów z podejrzeniem wyprysku kontaktowego. Na czym polegają? Na plecy przykleja się plastry nasączone określonymi alergenami. Najczęściej są to chrom, nikiel, kobalt, konserwanty, barwniki, leki oraz substancje zapachowe. Po 48 godzinach plastry są usuwane i wówczas dokonywany jest pierwszy odczyt. Drugi ma miejsce dzień później. Ocena jest dokonywana w trzypunktowej skali w zależności od zaobserwowanych objawów (brak / rumień / rumień i grudki / rumień, grudki i pęcherzyki);
• skórne testy punktowe (STP) - wskazaniem do ich wykonania jest podejrzenie atopowego zapalenia skóry, a także alergii na leki, pyłki, roztocza, składniki pokarmowe. Z technicznego punktu widzenia badanie polega na nałożeniu na skórę próbek różnych alergenów na skórę oraz substancji kontrolnych (histamina i sól fizjologiczna) a następnie nakłuciu tych miejsc. Po 20 minutach odczytuje się wynik. Na alergię wskazuje pojawienie się bąbla o średnicy przekraczającej rozmiary bąbla kontrolnego wywołanego działaniem histaminy. Typowe zestawy alergenów wykorzystywanych w tego typu badaniu zawierają m.in. pyłki drzew, traw i chwastów, a także roztocza kurzu, sierść i naskórek zwierząt domowych oraz grzyby pleśniowe. Niekiedy dodaje się do nich także próbki produktów żywnościowych.

Oprócz tego można wykonać też testy na alergie z krwi. W tym przypadku oznacza się przeciwciała klasy IgE skierowane przeciw konkretnych antygenom, co również stanowi potwierdzenie nieprawidłowego działania układu odpornościowego.

Testy skórne wykonywane w większych zestawach kosztują od 150 do nawet 350 złotych. W przypadku badań immunologicznych z krwi cena za sprawdzenie jednego tylko alergenu wynosi kilkadziesiąt złotych. Dobra wiadomość dla pacjentów jest taka, że wszystkie te badania można wykonać za darmo, jeśli tylko posiada się skierowanie od lekarza alergologa.

Reklama

Domowe sposoby na alergię skórną. Co stosować?

Najskuteczniejsze domowe sposoby na alergię to unikanie kontaktu z substancjami powodującymi bezpośrednie reakcje uczuleniowe, takimi jak nikiel czy lateks, a także eliminacja z diety składników zawierających alergeny szkodliwe dla danej osoby.

Tego typu postępowanie wpisuje się we wszystkie rekomendacje naukowe. Pozostałe metody mogą stanowić wsparcie dla profesjonalnego leczenia, aczkolwiek nie zastępują go.

Są też takie, które są zupełnie nieskuteczne, a przynajmniej brak jest dowodów na ich efektywność.

Istnieje szereg roślin leczniczych, których stosowanie może łagodzić objawy, działając przeciwhistaminowo, przeciwświądowo, kojąco, nawilżająco.

Wśród produktów przynoszących ulgę w alergiach skórnych wymieniane są między innymi:

• olej z czarnuszki,
• oczar wirginijski,
• ocet jabłkowy,
• aloes,
• rumianek,
• melisa,
• miód.

Ale uwaga. Niektóre z nich same mogą uczulać - tak jest choćby w przypadku rumianku, który można pić, ale stosować też do przemywania skóry.

W tym drugim przypadku zaleca się wykonać próbę na małym fragmencie ciała. Alergizujący sam w sobie jest też miód, jednak stosowany w niewielkich dawkach może działać korzystnie, przy okazji zwiększając tolerancję organizmu (odczulanie).

Co jest dobre na alergie skórne ponadto? Warto wdrożyć specjalną dietę przeciwhistaminową, która ma na celu zmniejszenie podaży produktów żywnościowych zawierających histaminę, bądź też stymulujących jej wyrzut w organizmie.

Do pierwszej grupy należą między innymi sery długodojrzewające oraz ryby o ciemnym mięsie, do drugiej zaś m.in. czekolada, orzechy, szpinak, pomidory, truskawki.

Wielu pacjentów pyta o tabletki na alergie skórne bez recepty. Należą do tej grupy niektóre leki przeciwhistaminowe (szczegóły poniżej) a nawet sterydowe.

Należy do nich też musujące wapno, od dawna stosowane w domowym leczeniu, aczkolwiek obecnie coraz częściej mówi się, iż nie działa ono w sposób taki, jak zwykło się uważać.

Niedawno szerokim echem odbiły się ustalenia naukowców z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, którzy wprost zakomunikowali, że jego działanie na alergię to mit, a co więcej - nadużywane może szkodzić osłabiając działanie profesjonalnych leków.

Reklama

Lek na alergię skórną. Co powinny zawierać?

Jak leczyć alergię skórną? W zależności od danej jednostki chorobowej oraz nasilenia objawów, zaleca się eliminację lub ograniczenie ekspozycji na czynniki alergizujące, a jeśli to nie pomoże wdrożyć trzeba terapię z użyciem leków przeciwhistaminowych lub glikokortykosteroidów.

Początek treści sponsorowanej

Uciążliwe objawy alergii takie jak katar, łzawienie oczu czy wysypka towarzyszą nam przez cały rok. Dobrym sposobem na zwalczanie tych dolegliwości będzie lek w postaci tabletki z bilastyną, która działa przeciwhistaminowo, hamuje powstawanie bąbli oraz zmniejsza zaczerwienienia skóry. Lek przeznaczony jest dla dorosłych oraz młodzieży od 12. roku życia. KLIKNIJ TUTAJ i sprawdź jak zmniejszyć objawy alergii.

Niezwykle ważną rolę w mechanizmie reakcji alergicznych odgrywa histamina. Jest to amina będąca mediatorem stanów zapalnych.

Działa ona poprzez pobudzenie tzw. receptorów H, efektem czego są skurcze mięśni gładkich, zwiększenie przepuszczalności naczyń, obrzęki, zaczerwienienia, bąble i inne zmiany skórne wraz z towarzyszącym im bólem i świądem.

Leki przeciwhistaminowe blokują receptory H1, a tym samym hamują działanie histaminy.  Są one dostępne między innymi w tabletkach, kroplach doustnych, syropach, roztworach do picia, kapsułkach. Na alergie skórne zaleca się stosować leki II generacji, takie jak cetyryzyna i kilka innych podobnych.

Drugą grupę leków stanowią glikokortykosteroidy, potocznie nazywane sterydami. Są to środki hormonalne wykazujące silne działanie przeciwzapalne, a dzięki temu skutecznie łagodzące objawy między innymi alergii.

Wielu pacjentów pyta o antybiotyki na alergię skórną. Należy wyjaśnić, że substancje antybiotyczne mają działanie przeciwbakteryjne i niekiedy przeciwgrzybicze. Stosowanie ich na alergię jest zatem całkowicie bezcelowe, co więcej, może być szkodliwe. Nadużywanie tego typu leków często prowadzi do zmniejszenia ich skuteczności przy różnych infekcjach.

Maść na alergię skórną

Maści na alergie skórne także mogą zawierać substancje zaliczane do grupy leków przeciwhistaminowych - w tym przypadku działają one drogą transdermalną, czyli przez skórę, miejscowo.

Dostępne są też przeciwzapalne maści sterydowe, zawierające między innymi hydrokortyzon, a więc jeden ze słabszych kortykosteroidów - można je kupić bez recepty.

Do tego należy dodać maści i kremy pielęgnujące przesuszoną i swędząca skórę, zawierające między innymi dekspantenol i inne substancje łagodzące objawy i poprawiające kondycję zewnętrznych powłok ciała.