Co to jest anemia?
Anemia, inaczej niedokrwistość, to stan, gdy dojdzie do zmniejszenia poniżej normy stężenia hemoglobiny, czyli barwnika krwi. Zwykle towarzyszy mu spadek liczby krwinek czerwonych (erytrocytów), a także hematokrytu (stosunku pomiędzy elementami morfotycznymi krwi a osoczem).
W anemii to, co powinno zwrócić uwagę to przede wszystkim złe samopoczucie, bladość skóry, kołatanie serca, ale nie tylko. Poniżej dokładniej zostały omówione typowe objawy niedokrwistości.
Reklama
Rodzaje anemii
Można wyróżnić wiele rodzajów niedokrwistości. Są to m.in.:
- niedokrwistości z niedoboru żelaza – to najczęstszy typ anemii, wywołany zbyt małą ilością tego pierwiastka w organizmie,
- niedokrwistości megaloblastyczne – anemia megaloblastyczna powstaje, gdy w organizmie brakuje witaminy B12 lub kwasu foliowego.
- niedokrwistości aplastyczne – anemia aplastyczna może być wrodzona, jak np. niedokrwistość Fanconiego oraz nabyta, np. związana z uszkodzeniem szpiku kostnego przez promieniowanie jonizujące, substancje chemiczne czy leki.
- niedokrwistości syderoblastyczne – wynikające z nieprawidłowej produkcji hemu, będącego składnikiem hemoglobiny. Pomimo dostarczania żelaza, organizm nie potrafi wykorzystać go do tworzenia krwinek czerwonych.
- niedokrwistości chorób przewlekłych – to drugi najpopularniejszy rodzaj anemii, towarzyszy ona zakażeniom wirusowym (przykładowo HIV), bakteryjnym (gruźlicy), grzybiczym oraz pasożytniczym. Występuje również w przypadku nowotworów, chorób autoimmunologicznych, w procesie odrzucania narządów po przeszczepach, a także w przypadku przewlekłej niewydolności nerek.
- hemoglobinopatie – są chorobami genetycznymi wynikającymi z nieprawidłowej struktury białka hemoglobiny.
- niedokrwistość z wyparcia w przebiegu zespołów mielo- i limfoproliferacyjnych lub przerzutów nowotworowych do szpiku – towarzyszy tego typu zaburzeniom.
- niedokrwistości hemolityczne - anemia hemolityczna jest wywołana nieprawidłowym rozpadem erytrocytów.
- niedokrwistości pokrwotoczne – występują po ostrych krwotokach, np. z układu pokarmowego albo w przypadku problemów ginekologicznych.
- niedokrwistość sierpowatokrwinkowa – anemia sierpowata jest wrodzona, charakteryzuje się sierpowatym kształtem czerwonych krwinek, jej głównym objawem są uporczywe bóle stopy i dłoni, a także powiększenie wątroby oraz śledziony, występuje przede wszystkim w Afryce.
- anemia złośliwa – zwana także niedokrwistością Addisona-Biermera, jej wystąpienie to efekt niedoboru witaminy B12, alkoholizm, zła dieta, anoreksja. Dotyka zwykle osób po 40. roku życia.
Anemię można również podzielić biorąc pod uwagę mechanizmy patogenetyczne. Wówczas wyróżnia się niedokrwistość związaną:
- z zaburzeniami produkcji erytrocytów – tu można zaliczyć np. anemię z niedoboru żelaza;
- z utratą krwi – jej powodem są krwotoki,
- ze skróceniem czasu przeżycia erytrocytów – przykładem mogą być hemoglobinopatie.
Anemię klasyfikuje się także ze względu na jej nasilenie. Można tu wskazać anemię: łagodną, umiarkowaną, ciężką oraz zagrażającą życiu.
Reklama
Przyczyny anemii
Bardzo często anemia kojarzona jest przede wszystkim z niedoborem żelaza. Tymczasem to tylko jedna z wielu przyczyn niedokrwistości. Co zatem przyczynia się do wystąpienia anemii?
Niedobór poniższych składników może wynikać ze: zbyt małej ich ilości w pożywieniu, zwiększonego zapotrzebowania na daną substancję na określonym etapie życia czy problemów z wchłanianiem substancji lub z utratą konkretnej z nich. Najczęściej niedokrwistość z niedoboru wynika z niedostatecznej ilości m.in.:
- żelaza – w przypadku anemii z powodu niedoboru żelaza istotnym elementem jest utrata krwi. Nierzadko taka anemia pojawia się u kobiet, które obficie miesiączkują, u osób z częstymi krwawieniami z nosa, płuc, nerek,
- kwasu foliowego – przyczyną jest niedostarczanie kwasu foliowego w diecie, np. poprzez świeże warzywa, problemy z wchłanianiem, alkoholizm, stosowanie niektórych leków czy zwiększone zapotrzebowanie w okresie ciąży i karmienia piersią,
- witaminy B12 – wynika ze zbyt małej ilości tej witaminy w diecie, np. w przypadku diety wegetariańskiej, problem dotyczy również osób nadużywających alkoholu, a także osób w podeszłym wieku. Niedobór witaminy B12 może być wywołany niedoborem czynnika wewnętrznego Castle’a,
- witaminy B6, C,
- pierwiastków śladowych takich jak miedź, mangan, selen, cynk,
- białek i aminokwasów.
Zupełnie inną grupę przyczyn wskazuje się w przypadku niedokrwistości aplastycznych. Wówczas anemia jest spowodowana nieprawidłową pracą szpiku oraz spadkiem liczby składników krwi.
Z kolei przyczyną wystąpienia anemii syderoblastycznej są zaburzenia w metabolizmie żelaza oraz budowie hemu. Powodem wystąpienia niedokrwistości mogą być czynniki wrodzone, np. w przypadku anemii sierpowatokrwinkowej jest to nieprawidłowa budowa hemoglobiny.
Reklama
Objawy anemii
Istnieje szereg wspólnych dla wszystkich rodzajów anemii objawów, pojawiających się niezależnie od przyczyny. Jakie są typowe objawy anemii? Należą do nich:
- łatwa męczliwość oraz osłabienie,
- problemy z koncentracją oraz uwagą,
- powtarzające się bóle i zawroty głowy,
- kołatanie serca nawet przy niewielkim wysiłku,
- pojawienie się bladości skóry i błon śluzowych.
Przewlekła niedokrwistość może prowadzić do zaburzeń hormonalnych i spadku libido.
Nie należy także zapomnieć o swoistych objawach występujących przy różnych typach anemii.
Niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza charakteryzuje się spaczonym apetytem, np. na kredę czy glinę, ból, pieczenie i wygładzenie powierzchni języka, pęknięcia kącików ust, wypadanie włosów i ich łamliwość.
O niedokrwistości megaloblastycznej mogą świadczyć problemy z poruszaniem.
Z kolei niedokrwistości z powodu niedoboru witaminy B12 towarzyszy utrata czucia smaku i apetytu, zaburzenia neurologiczne, np. drętwienie rąk oraz stóp, uczucie przechodzenia prądu wzdłuż kręgosłupa przy pochylaniu głowy do przodu, a także pieczenie języka.
Zażółcenie skóry oraz powiększenie wątroby i śledziony to wygląd typowy dla anemii hemolitycznej.
Niedokrwistość, która wynika z chorób hematologicznych, idzie w parze z objawami niedoboru innych elementów morfotycznych krwi, np. zaburzeniami odporności, które wynikają z niedoborów białych krwinek.
Odmienne zaburzenia powoduje anemia sierpowata, której objawy zwykle są spowodowane zdarzeniami okluzyjno-naczyniowymi. Prowadzą one do niedokrwienia tkanek, co w efekcie organizm sygnalizuje poprzez bóle w klatce piersiowej, rękach, stopach i stawach oraz uszkodzenia narządów: śledziony, wątroby, mózgu, płuc, nerek czy stawów.
Reklama
Badania na anemię
Aby wykryć niedokrwistość wystarczy morfologia krwi obwodowej. Takie badanie na anemię umożliwia ilościową i jakościową ocenę elementów morfotycznych krwi.
Jakie wyniki mogą świadczyć o anemii? Niepokojący powinien być dla nas spadek parametrów hemoglobiny. Jej norma dla kobiet mieści się w granicach 12-16 g/dl, a dla mężczyzn w granicach 14-18 g/dl.
O anemii można mówić wówczas, gdy u kobiet wartość hemoglobiny spadnie poniżej 10-11 g/dl, a u mężczyzn poniżej 14 g/dl.
Norma dla erytrocytów to 4,2-5,4 mln/ul dla kobiet i 4,7-6,2 mln/ul dla mężczyzn. Norma hematokrytu to 37-47% dla kobiet oraz 42-52% dla mężczyzn.
Trzeba pamiętać, iż normy mogą nieznacznie różnić się między poszczególnymi laboratoriami. Każdy wynik będzie zawierał normy, a ich spadek lub wzrost zostanie oznaczony odpowiednimi strzałkami, które będą skierowane w dół lub w górę.
Jakie inne badania będą pomocne w wykryciu anemii? W zależności od objawów lekarz oprócz oznaczenia parametrów krwi, może nakazać także oznaczenie:
- żelaza w surowicy, jako, że właśnie niedobór tego pierwiastka bardzo często jest przyczyną niedokrwistości,
- poziomu witamin,
- parametrów wątrobowych i nerkowych.
W przypadku, gdy lekarz podejrzewa, że anemia wynika ze zbyt dużej utraty krwi, rozpocznie poszukiwania źródeł krwawienia poprzez USG jamy brzusznej, gastroskopię, kolonoskopię czy badanie ginekologiczne.
Do lekarza należy zgłosić się, gdy zaczniemy odczuwać objawy charakterystyczne dla anemii. Warto również profilaktycznie raz na jakiś czas, np. raz na rok, robić sobie badania morfologii krwi. Wówczas będzie łatwiej wykryć anemię i inne zaburzenia we wczesnej fazie.
Reklama
Leczenie anemii
Należy pamiętać, że sposób wychodzenia z anemii i zaproponowane metody leczenia zależą przede wszystkim od jej przyczyny.
Jak leczyć anemię? W przypadku niedokrwistości niedoborowych, np. anemii z niedoboru żelaza, kwasu foliowego albo witaminy B12, terapia opiera się na uzupełnieniu braków dietą albo lekami.
Przetoczenie krwi przy anemii jest konieczne wtedy, kiedy ma się do czynienia z niedokrwistością, której źródłem są ostre krwotoki. Takie leczenie polega najpierw na zatamowaniu krwotoku, wypełnieniu łożyska naczyniowego odpowiednimi płynami, a następnie przetoczeniu krwinek czerwonych.
Co natomiast jest dobre na anemię hemolityczną? W tym przypadku stosuje się przetoczenie krwinek czerwonych, gdy spadną poniżej normy. Niekiedy niezbędne jest też usunięcie śledziony, przyjęcie sterydów oraz leków immunosupresyjnych.
Jeżeli anemia jest wywołana chorobą przewlekłą, np. białaczką, to najważniejsze jest leczenie choroby podstawowej.
Do każdego typu niedokrwistości lekarz dopasowuje indywidualnie leczenie, dlatego zamiast szukać dobrego leku na anemię bez recepty, należy przede wszystkim słuchać wytycznych lekarza.
Reklama
Co jeść przy anemii?
Jeżeli anemia wynika z niedoboru żelaza, należy sięgnąć po produkty bogate w ten pierwiastek. Trzeba tu jednak zaznaczyć, że duża zawartość żelaza w produkcie nie od razu oznacza, że to dobre źródło tego składnika.
Istotna jest również przyswajalność żelaza, która jest zależna od obecności czynników, które będą wspomagać wchłanianie, tj. duże ilości witaminy C oraz kwasy organiczne, kwas cytrynowy, jabłkowy, mlekowy (w kiszonkach), a także substancji hamujących wchłanianie.
Do tej drugiej grupy zalicza się: fityniany, które odnajdziemy w otrębach i nasionach strączkowych, błonnik, duże ilości wapnia czy niektóre polifenole, np. te, dostępne w kawie, herbacie czy szpinaku.
Co więcej, wyróżniamy dwa typy żelaza. Jednym z nich jest żelazo hemowe, pochodzenia zwierzęcego, lepiej przyswajalne. Poziom jego przyswajalności to około 15-40 proc. Drugim rodzajem jest żelazo niehemowe z roślin o przyswajalności na poziomie 1-23 proc.
Aby uzupełnić braki żelaza warto wybierać produkty mięsne takie jak: wołowina, cielęcina, kaczka, a także podroby mięsne.
Dieta przy anemii powinna być bogata w ryby, np. sardynki. Nie można pominąć też produktów zbożowych, nasion, orzechów, pieczywa na zakwasie, kapusty kiszonej, ogórków kiszonych.
Do posiłków należy dodawać produkty zawierające dużo witaminy C, np. paprykę czerwoną i zieloną, kalafior, kalarepę, brukselkę, kiwi, cytrynę, pomarańczę, porzeczki, truskawki czy poziomki.
Czego nie jeść przy anemii? Ze względu na obecność polifenoli, które hamują przyswajanie żelaza należy unikać kawy, zwłaszcza z dodatkiem mleka, herbaty do posiłków i pomiędzy nimi.
Zamiast tego warto przyrządzać sobie soki na anemię, np. z marchwi, buraków czerwonych, brokułów, gruszek, winogrona albo natki pietruszki.
Czego jeszcze unikać przy anemii? Trzeba także uważać na podawanie produktów z dużą ilością wapnia razem z pokarmami z dodatkiem żelaza, a więc nie spożywać produktów nabiałowych razem z posiłkiem bogatym w żelazo.
Czy anemia jest groźna?
Przewlekła anemia może powodować różnorodne skutki. Do czego prowadzi nieleczona anemia? Konsekwencje w zależności od organizmu są różnorodne, może to być chroniczne zmęczenie czy ból głowy, ale też np. niewydolność serca.
Czy anemia jest śmiertelna? Śmierć jest jednym z powikłań nieleczonej anemii. Występuje jednak stosunkowo rzadko.
Warto dbać o siebie i prowadzić odpowiednie leczenie oraz zdrowy styl życia.
