Co to jest i jak działa aparat słuchowy?
Aparat słuchowy jest zaawansowanym urządzeniem przeznaczonym dla osób niedosłyszących, umożliwiającym pełnowartościowy kontakt z otoczeniem.
Przetwarza on dźwięki w taki sposób, aby wzmocniony sygnał był dobrze słyszany przez pacjenta, a odbierane komunikaty werbalne stały się w pełni zrozumiałe.
W budowie aparatu słuchowego (na przewodnictwo powietrzne) wyróżnia się trzy zasadnicze elementy, jakimi są:
- mikrofon zbierający i przetwarzający dźwięki,
- wzmacniacz potęgujący sygnał,
- słuchawka doprowadzająca dźwięk w pobliże błony bębenkowej.
Urządzenia tego typu są dostosowane do indywidualnych wad słuchu danego użytkownika. Mogą być noszone w sposób ciągły, aczkolwiek nie są montowane na stałe. W razie potrzeby można je zdejmować.
Dostępne współcześnie na rynku modele działają elektronicznie i są silnie zminiaturyzowane, co zdecydowanie zwiększa wygodę ich użytkowania.
Historia aparatu słuchowego jest długa. Za jego protoplastę uznaje się… dłoń zwiniętą w tubę. Później były różnego rodzaju trąbki zbierające i kanalizujące dźwięk, wykonane z muszli, zwierzęcych rogów, mosiądzu.
Prawdziwy przełom nastąpił jednak pod koniec XIX wieku. Pierwszym opatentowanym aparatem było elektryczne urządzenie wykorzystujące zjawisko kostnego przenoszenia dźwięków, wymyślone przez F. D. Clarke’a i M. G. Fostera w 1890 roku.
Dziś częściej jednak powiada się, iż pierwszy aparat słuchowy wynalazł nowojorski konstruktor Miller Reese Hutchinson, a było to około roku 1900. Jego urządzenie jako pierwsze trafiło do masowej produkcji.
Sprzęty wprowadzane w owych czasach na rynek znacznie różniły się od współczesnych. Przede wszystkim były bardzo duże, ważyły kilka kilogramów i można je było nosić w… walizce.
Pierwsze urządzenia kieszonkowe pojawiły się dopiero około roku 1950. Kolejnym kamieniem milowym było wdrożenie przetworników cyfrowych, co nastąpiło w połowie lat dziewięćdziesiątych.
Reklama
Rodzaje aparatów słuchowych. Jaki wybrać?
Nowoczesne aparaty słuchowe w większości są urządzeniami funkcjonującymi na zasadzie przewodnictwa powietrznego. Ze względu na budowę i sposób działania, dzielą się na zauszne, wewnątrzuszne oraz wewnątrzkanałowe.
Najczęściej stosowana systematyka wyróżnia następujące typy urządzeń:
- Aparaty słuchowe na przewodnictwo powietrzne:
- Zewnątrzuszne
- BTE (Behind-The-Ear) - większość kluczowych elementów znajduje się w obudowie umieszczanej za uchem. Do kanału słuchowego sygnał jest stąd transmitowany tzw. dźwiękowodem.
- RITE (Receiver-In-The-Ear) - nieco mniejsze, ze słuchawką w uchu.
- Wewnątrzuszne
- ITE (In-The-Ear) - są umieszczane wewnątrz ucha, choć ich elementy są widoczne z zewnątrz.
- Wewnątrzkanałowe
- ITC (In-The-Canal) – mocowane wewnątrz przewodu słuchowego.
- CIC (Completely-In-Canal) – całkowicie niewidoczne, wysoce zminiaturyzowane.
- Zewnątrzuszne
- Aparaty słuchowe na przewodnictwo kostne
- Okularowe (montowane w oprawkach okularów).
- BAHA – kotwiczone w kości.
Który z nich wybrać dla siebie? Wiele osób podejmuje decyzję ze względu na estetykę (wielkość, kolor, sposób mocowania) lub cenę. Należy jednak pamiętać, że decydujące znaczenie mają przede wszystkim względy merytoryczne, w tym rodzaj i natężenie wady słuchu.
Przykładowo, zaletą aparatów zausznych jest wysoka wydajność w przetwarzaniu dźwięku, dzięki czemu nadają się one także dla osób z głębokim niedosłuchem. Zapewniają one też dobrą wentylację uszu, a przy tym są relatywnie tanie.
Niewątpliwą ich wadą jest niska estetyka, gdyż nawet te najmniejsze są dobrze widoczne z zewnątrz. W związku z budową i sposobem mocowania często okazują się niewygodne dla osób noszących okulary.
Na odwrót wygląda sytuacja w przypadków urządzeń wewnątrzusznych. Nie wpływają one istotnie na wygląd, są wygodne, mogą być używane w czasie uprawiania sportu. Zapewniają też bardziej naturalny dźwięk, wykorzystując właściwości małżowiny ucha.
Są jednak przeznaczone przede wszystkim dla osób z wadami lekkimi i średnimi. Wyższa jest też ich cena, a czas działania na baterii jest krótszy.
Z kolei aparaty na przewodnictwo kostne są rekomendowane dla osób, w przypadku których nie są możliwe inne rozwiązania, na przykład ze względu na wady wrodzone czy ubytki pooperacyjne ucha zewnętrznego.
Urządzenia te zamieniają odbierane dźwięki na wibracje, które poprzez kości czaszki są przekazywane do ośrodka słuchu.
Reklama
Aparat słuchowy dla seniora. Czy można dostać go za darmo?
Seniorzy często pytają, jaki aparat słuchowy dla starszej osoby będzie najbardziej odpowiedni. Tak jak zostało powiedziane wcześniej, ogromne znaczenie mają tu kwestie czysto audiologiczne, czyli wielkość i charakter wady.
W tej materii najwięcej ma do powiedzenia protetyk słuchu, który dobiera urządzenie pod kątem merytorycznym. Niewątpliwie jednak dla wielu osób starszych znaczenie ma cena. Stąd pytania o możliwość zdobycia aparatu słuchowego dla seniora za darmo.
Teoretycznie jest to mało realne, refundacja urządzeń przez NFZ dla osób dorosłych jest bowiem tylko częściowa (szczegóły poniżej).
Nie ma też firm ani instytucji rozdających te urządzenia gratis (aczkolwiek w wielu miejscach jest praktykowane bezpłatne testowanie aparatów słuchowych).
Co jednak ważne, w przypadku niektórych osób możliwe jest otrzymanie dodatkowego wsparcia z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Połączenie kwot z NFZ i PFRON zazwyczaj okazuje się wystarczające, by finalna cena wyniosła równe zero złotych.
Na pieniądze z PFRON mogą liczyć wyłącznie osoby z orzeczoną niepełnosprawnością.
Reklama
Aparat słuchowy dla dziecka. Na co zwrócić uwagę?
Niedosłuch u dzieci nie tylko utrudnia codzienne funkcjonowanie adekwatne do wieku, ale też znacznie zaburza rozwój. Właściwe słyszenie ma wpływ na naukę mowy, przyswajanie nowych informacji czy kształtowanie kompetencji społecznych.
Dlatego stwierdzając nieprawidłowości należy działać jak najszybciej. Kiedy najwcześniej? Aparat słuchowy dla dziecka można dobrać w każdym wieku. Są urządzenia, które doskonale sprawdzą się już u niemowlaka, jeśli tylko jest taka potrzeba.
Decyzję odnośnie konkretnego typu i modelu aparatu dobrze jest podjąć po konsultacji z protetykiem słuchu. W przypadku maluchów przydane mogą się też okazać dodatkowe akcesoria.
Często używane są na przykład specjalne klipsy, zwane też zawieszkami. Mają one silikonową końcówkę nakładana na aparat i linkę łączącą z zaciskami, które zwykle zaczepia się na ubraniu. Zapewnia to ochronę urządzenia przed fizycznym uszkodzeniem oraz zgubieniem.
Także i w tym przypadku możliwe jest obniżenie ceny zakupu. NFZ oferuje dofinansowanie do aparatów słuchowych dla dzieci i to na warunkach korzystniejszych, aniżeli w przypadku osób dorosłych (szczegóły poniżej).
Reklama
Baterie do aparatów słuchowych
Aparaty wymagają zasilania bateryjnego, alternatywnie można też używać ładowanych akumulatorów.
W zależności od urządzenia baterie różnią się wielkością i pojemnością, a co za tym idzie wydajnością i maksymalnym czasem użytkowania. Informacje, jakie konkretnie ogniwo pasuje do danego sprzętu, znajdują się w dołączonych instrukcjach obsługi.
Baterie do aparatów słuchowych mają postać „guzików”. W przypadku urządzeń zausznych zwykle stosuje się ogniwa typu 13 lub 312, a wewnątrzusznych - 10 lub 312. Do aparatów o dużej mocy używane są bardzo pojemne baterie 675.
Wszystkie one mają budowę powietrzno-cynkową. Do prawidłowego ich działania niezbędny jest dopływ powietrza, co umożliwia budowa aparatów. Zanim zostaną użyte, nowe ogniwa są zabezpieczone przed działaniem powietrza za pomocą specjalnych folii, które zrywa się bezpośrednio przez umieszczeniem w urządzeniu.
W tym momencie się one uaktywniają. Będą działać od kilku do kilkunastu dni, w zależności od mocy aparatu i wielkości samego ogniwa.
Gdzie kupić baterie do aparatu słuchowego? Są one dostępne w marketach i sklepach z elektroniką, a także punktach sprzedających urządzenia dla osób niesłyszących. Oferowane są w zestawach o różnej wielkości, od kilku do kilkudziesięciu sztuk. Cena jednostkowa zwykle wynosi poniżej 1 zł za sztukę.
Alternatywą takiego rozwiązania są aparaty słuchowe z akumulatorem. Niewątpliwie są one wygodniejsze, nie trzeba bowiem stale wymieniać ogniw.
Zapas energii uzupełniany jest w nich za pomocą ładowarki, podobnie jak w przypadku telefonu komórkowego. Dla wygody można to robić w nocy, kiedy sprzęt nie jest użytkowany.
Reklama
Osuszacze, wężyki i inne akcesoria do aparatów słuchowych
Oprócz baterii, osoby korzystające z aparatów słuchowych używają też innych akcesoriów. Niektóre z nich wspierają codzienną eksploatację (np. czyszczenie), inne zapewniają łączność z różnymi urządzeniami, inne jeszcze są częściami zamiennymi. Są to między innymi:
- Wkładki silikonowe i nasadki - wykonywane na wymiar pod konkretne ucho. Łączą aparat z kanałem słuchowym.
- Wężyk do aparatu słuchowego, czyli dźwiękowód – rurka łącząca aparat z wkładką uszną.
- Osuszacz do aparatów słuchowych – jak sama nazwa wskazuje, służy do osuszania urządzenia oraz dedykowanych do niego wkładek.
- Filtry - przeznaczone głównie do urządzeń wewnątrzusznych, zabezpieczające przed woskowiną.
Oprócz tego dostępne są jeszcze takie akcesoria do czyszczenia, jak wyciorki, szczoteczki, gruszki. Do trzymania aparatu w czystym i suchym miejscu służą pojemniki i etui.
Są też dostępne różne adaptery, dzięki którym możliwe jest przesyłanie dźwięku do urządzenia bezpośrednio z telewizora czy telefonu.
Reklama
Naprawa, regulacja i czyszczenie aparatu słuchowego
Czyszczenie aparatu słuchowego jest prostą czynnością, która jest wymagana po to, by zapewnić urządzeniu maksymalnie długą żywotność i prawidłowe działanie. Na co dzień wystarczy przecieranie suchą, miękką ściereczką lub dedykowaną, lekko zwilżaną szmatką.
W przypadku aparatów wewnątrzusznych należy też pamiętać o zmianie filtrów, a dodatkowo także o usuwaniu woskowiny za pomocą szczoteczek. Do czyszczenia nie używa się wody ani żadnych preparatów czyszczących.
Generalnie należy pamiętać o tym, by chronić sprzęt przed przedostaniem się płynów do wewnątrz. Nie powinien też być poddany działaniu środków pielęgnujących i stylizujących – szamponów, mydeł, lakierów do włosów etc. Jeśli aparat jest po czyszczeniu lekko wilgotny, zaleca się jego osuszenie.
Jeżeli chodzi o naprawę aparatów słuchowych, nie powinno się jej podejmować na własną rękę, nie tylko ze względu na możliwość dalszych uszkodzeń, ale też utratę gwarancji. Zdecydowanie lepiej jest oddać urządzenie do punktu, w którym zostało kupione lub też do autoryzowanego serwisu albo bezpośrednio do producenta.
Zaleca się, by samodzielnie wykonywać tylko kilka podstawowych czynności, takich jak wymiana baterii (lub naładowanie akumulatora), oczyszczenie aparatu i wymiana filtra.
Podobnie rzecz wygląda odnośnie regulacji aparatu słuchowego. Zdecydowanie najlepiej jest powierzyć tę czynność doświadczonemu protetykowi.
Skutki uboczne stosowania aparatu słuchowego i przeciwwskazania
Choć aparaty słuchowe poprawiają jakość komunikacji ze światem zewnętrznym, możliwe są też niepożądane skutki uboczne ich stosowania. Dzieje się tak przede wszystkim w sytuacji, gdy urządzenia są źle dobrane lub zestrojone, tudzież szwankują.
W tym kontekście odpowiedź na pytanie, czy aparaty słuchowe pogarszają słuch warunkowana jest prawidłowością ich działania. W większości przypadków przeświadczenie pacjenta o tym, że gorzej słyszy, jest jedynie subiektywnym złudzeniem.
Jednak w sytuacji, gdy wzmocniony sygnał dźwiękowy jest zbyt silny w stosunku do potrzeb danego pacjenta, faktyczne w dłuższej perspektywie może to mieć negatywne konsekwencje.
Do tego istnieją zagrożenia związane z niewłaściwym dopasowaniem wkładki. Może ona powodować otarcia, a nawet doprowadzić do stanu zapalnego w obrębie ucha środkowego.
Jeśli chodzi o przeciwskazania, w większości dotyczą aparatów wewnątrzusznych. Nie powinny one być używane, jeśli:
- ubytek słuchu przekracza 70 decybeli,
- występuje wyciek z ucha,
- pacjent nie jest sprawny manualnie.
Refundacja aparatu słuchowego. Jak otrzymać dofinansowanie?
Refundacja aparatu słuchowego przez NFZ przysługuje na następujących warunkach:
- Do 26 roku życia: raz na 3 lata w sytuacji, gdy ubytek słychu przekracza 30 dD. Limit cenowy wynosi 3000 zł na każde ucho i dotyczy aparatów każdego typu, zarówno na przewodnictwo powietrzne (zewnątrz- i wewnątrzuszne), jak też kostne.
Udział własny pacjenta wynosi 0 procent, co znaczy, że aparaty mieszczące się w limicie de facto można nabyć za darmo.
- Powyżej 26 roku życia: refundacja przysługuje co 5 lat przy ubytku przekraczającym 40 dB. W przypadku aparatów na przewodnictwo powietrzne limit cenowy wynosi 1500 zł, jednak przewidziany jest 30-procentowy udział własny.
Oznacza to, że realnie pacjent może otrzymać 1050 zł. Pełna kwota do granic limitu wypłacana jest jedynie inwalidom wojennym. Jeśli chodzi o urządzenia na przewodnictwo kostne, limit wynosi 3000 zł, ale przy 30-procentowym wkładzie własnym, realnie zatem można dostać 2100 zł.
Jeśli aparat jest droższy, pozostałą należność pacjent pokrywa z własnej kieszeni. Jeżeli jednak posiada orzeczenie o niepełnosprawności, może złożyć wniosek o dodatkową dotację do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie lub Miejskiego (Gminnego) Ośrodka Pomocy Społecznej, które rozdysponowują pieniądze przyznawane przez PFRON.
Cena aparatu słuchowego. Gdzie kupić?
Ceny aparatów słuchowych są bardzo zróżnicowane, zwykle jednak jest to wydatek rzędu kilku tysięcy złotych za jedno urządzenie. Koszty nabycia konkretnych modeli zależą nie tylko od renomy ich producenta, ale przede wszystkim zaawansowania technologicznego.
Firmy zwykle oferują bowiem urządzenia z różnych „półek”. W najtańszym segmencie można znaleźć sprzęt kosztujący w granicach 1500-3000 zł. Przedział średni to koszt w graniach 3-5 tys. zł, zaś premium – nawet do 10 tys. zł.
Na finalną decyzję o wyborze konkretnego aparatu duży wpływ mają realne potrzeby i możliwości użytkownika. Często jest to zasobność portfela, ale znaczenie ma też wielkość wady słuchu oraz styl życia (w tym zwłaszcza aktywność społeczna – im większa, tym lepsze urządzenie jest potrzebne).
Nowoczesne aparaty słuchowe są więc relatywnie drogie, jednak ich cenę można wydatnie zmniejszyć korzystając z refundacji. Możliwe są też zakupy w korzystnych systemach ratalnych.
Warunkiem prawidłowego działania jest właściwy dobór sprzętu. Urządzenia można kupić w zwykłych sklepach medycznych, ale najlepiej jest to zrobić w centrach słuchu czy innych tego typu placówkach, gdzie możliwe jest przeprowadzanie badań oraz dobór aparatu z pomocą protetyka.
