Co to jest apiterapia? Czy stosuje się ją w Polsce?
Apiterapia, czyli terapia z wykorzystaniem produktów pochodzących od pszczół, np. miodu, pierzgi, itd. nie jest nowym zjawiskiem. To jeden z wymiarów medycyny naturalnej towarzyszącej człowiekowi od wieków po dziś dzień. Konsumenci XXI wieku doceniają znaczenie pszczół i wyrobów pochodzących od tych owadów dla swojego zdrowia.
Sama nazwa apiterapia pochodzi od członu słowa „apis”, czyli pszczoła. Dowody na znaczenie pszczół dla człowieka są widoczne chociażby na wazach i trumnach znajdujących się na grobowcach władców Egiptu. To tam można dostrzec podobizny tych owadów. Nic dziwnego. Pszczoła to przecież symbol godności królewskiej. Asyryjczycy i Egipcjanie mieli zwyczaj grzebania swoich zmarłych w wosku i miodzie, co było prawdopodobnie najwcześniejszym wykorzystaniem jego właściwości bakteriobójczych. Pszczoły były uważane za proroków pogody, a miód stanowił jeden z elementów wykorzystywanych do magii i czarów.
Ponadto, leczenie produktami pszczelimi było znane nie tylko w cywilizacjach starożytnych, Grecji, Rzymie czy Chinach, ale także w Polsce. W naszym kraju przetwory pszczele są częścią naturalnej medycyny ludowej. To źródło cennych substancji odżywczych, które mają pozytywny wpływ na ludzki organizm.
Apiterapia w Polsce nie jest niczym nowym. Zdaniem Natalii Żak i Piotra Przybyłowskiego z Akademii Morskiej w Gdyni, samo pszczelarstwo na ziemiach polskich sięga czasów bartnictwa i wytwarzania słowiańskich miodów pitnych. Produkty pszczele są więc obecne w naszej medycynie od wieków.
Co ciekawe, z jednej strony wiele osób podchodzi do kwestii naturalnych terapii ludowych z pewnym sceptycyzmem, z drugiej jednak strony - od 2013 roku produkty pszczele zostały włączone przez WHO do współczesnej praktyki medycznej jako element profilaktyki przeciwdziałającej rozwojowi chorób.
Jednym z wymiarów apiterapii jest uloterapia, nazywana też api-inhalacją. Nie polega ona na spożywaniu wyrobów pszczelich, a na przebywaniu w otoczeniu tych pracowitych owadów i oddychaniu powietrzem pełnym zapachu miodu i propolisu. Taka sesja co do zasady nie stanowi zagrożenia, ponieważ ule są odpowiednio zabezpieczone.
W terapii niektórych chorób wykorzystuje się również jad pszczeli. Leczenie jadem pszczelim to jedna z odmian apiterapii, nazywana też apitoksynoterapią.
Pomimo że apiterapia jest niekonwencjonalną, lecz uznaną metodą w świecie medycyny, wciąż niewielka grupa pacjentów ma świadomość jej istnienia. Badania przeprowadzone przez specjalistów z Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach wskazują, że jest to jedna z najmniej znanych niekowencjonalnych metod pośród takich jak:
- akupunktura,
- hipnoterapia,
- akupresura,
- fitoterapia,
- urynoterapia.
Ponadto, uczestnicy badania oceniają apiterapię jako mało skuteczną. W skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza najniższą skuteczność, a 5 najwyższą skuteczność, apiterapia otrzymała ocenę 1. Znacznie lepiej jest postrzegana natomiast fitoterapia (ocena - 4 w grupie osób powyżej 65 roku życia), a także homeopatia (ocena - 3 we wskazanej grupie wiekowej).
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Jaki miód i produkty pszczele do apiterapii?
Do apiterapii wykorzystuje się szereg produktów będących efektem pracy pszczół. Nie bez powodu już sama definicja apiterapii wskazuje, że to leczenie miodem i produktami pszczelimi.
Na ciekawy podział produktów stosowanych w apiterapii wskazują specjaliści z Collegium Medicum UJ na łamach „Przeglądu Lekarskiego”. Wymieniają oni produkty:
- zebrane przez pszczoły - pyłek kwiatowy,
- zebrane i zmienione przez pszczoły - propolis, miód nektarowy czy pierzga,
- wydzielane przez pszczoły - mleczko pszczele, jad pszczeli czy wosk.
Miód to jeden z podstawowych składników wykorzystywanych w apiterapii. O tym, jak bardzo cenny to surowiec, świadczy chociażby fakt, że pszczoła na jedną łyżeczkę tego produktu pracuje całe swoje życie. Potrzeba więc pracy wielu pszczół, by móc cieszyć się słoiczkiem naturalnego miodu. W składzie tego produktu znajdziemy węglowodany, kwasy organiczne, enzymy, elektrolity, witaminy oraz wiele biopierwiastków.
Miód ma działanie wzmacniające organizm i chroniące go przed wpływem toksyn zawartych w zanieczyszczonym powietrzu. To produkt stosowany w profilaktyce i rekonwalescencji wielu chorób m.in. u dzieci czy osób starszych. Pod kontrolą lekarską miód może być też stosowany w niewielkich dawkach przez cukrzyków, choć należy zachować w tym przypadku szczególną ostrożność.
Najlepszy miód to taki, który najbardziej odpowiada na potrzeby konkretnej osoby. Na stronach sprzedawców miodu często pojawia się informacja, że najzdrowszym jest miód lipowy, jednak to jedynie część prawdy, ponieważ rodzaj miodu najlepiej dopasowywać do swoich potrzeb. Chcąc wzmocnić odporność warto sięgać po miody z wczesnych zbiorów, np. po miód:
- rzepakowy wspomagający regenerację wątroby,
- wielokwiatowy do zwalczania kataru siennego.
Z kolei miód gryczany albo miód lipowy to miody pozyskiwane w środku lata i nadające się idealnie do zwalczania objawów przeziębienia. Natomiast miody z późnych zbiorów sprawdzą się w przypadku dolegliwości układu moczowego czy schorzeń nerek.
W apiterapii można zastosować również miód pitny, czyli rodzaj alkoholu powstałego na bazie fermentacji miodu. Taki trunek był znany już wieki temu, a popularność zyskał w średniowieczu. Wspomaga odporność, zwalcza przeziębienie i infekcje. Ze względu jednak na to, że trunek procentowy, lepiej uważać przy jego stosowaniu.
Inne oprócz miodu, produkty pszczele wykorzystywane obecnie w apiterapii to:
- pyłek kwiatowy - to produkt, który jest zbierany przez pszczoły. W jego składzie znajdują się kwasy organiczne, w tym kwas arachidowy i kwas linolowy, a także szereg witamin, mikroelementów oraz aminokwasów. Co ciekawe, w pyłku kwiatowym znajduje się więcej białka niż w mięsie wołowym czy też wieprzowym. Ma zastosowanie w leczeniu schorzeń geriatrycznych, pediatrycznych i metabolicznych;
- pierzga - to substancja stanowiąca połączenie pyłku kwiatowego, miodu i wydzieliny pochodzącej z gruczołów ślinowych pszczół. Taka mieszanina zostaje złożona w komórkach plastra pszczelego, gdzie przechodzi proces fermentacji mlekowej w warunkach beztlenowych. Dochodzi do tego w środowisku gniazda pszczelego. Wówczas rozpadowi ulegają białka pyłku, które przechodzą w formę peptydów. Podnosi się poziom cukrów prostych. Powstają też duże ilości kwasu mlekowego, chroniącego przed zepsuciem pierzgi. Wysoka temperatura i wilgoć, które panują wewnątrz ula, przyczyniają się do wielu przemian, prowadzących do powstania pierzgi. Pierzgę uznaje się za najzdrowszy produkt pszczeli. Nic dziwnego. W jej składzie znajdują się: żelazo, selen, kobalt, magnez, cynk, witamina A, witaminy z grupy B, witamina K, witamina D, witamina E, a także potas, fosfor, wapń i siarka;
- wosk pszczeli - jest produkowany i wydzielany przez gruczoły woskowe pszczoły miodnej. Gruczoły te znajdują się na odwłoku od strony „brzucha”. Najpierw wosk ma formę przezroczystej, bezbarwnej cieczy. Dopiero w kontakcie z atmosferą tworzy się półstała, biaława substancja w formie łuski woskowej. Takie łuski są potrzebne do wybudowania przez pszczoły gniazd. Wosk pszczeli był przez ludzi wykorzystywany już w czasach starożytnych, m.in. do wyrobu świec, mumifikacji zwłok, ale też do budowania łodzi czy jako substancja wiążąca w farbach. W średniowiecznej Europie stanowił jednostkę płatniczą i stosowano go do opłacania podatków. Od wieków wykorzystuje się go jako element specyfików poprawiających urodę, z uwagi na to, że działa wygładzająco i wiąże wodę. To składnik wielu maści stosowanych w przypadku trudno gojących się ran czy też dolegliwości reumatycznych;
- mleczko pszczele - to wydzielina gruczołów gardzielowych pszczół karmicielek. Ze względu na zawartość enzymów i hormonów pobudza metabolizm komórkowy organizmu. W jego składzie znajduje się ponad 200 substancji, w tym: białka, węglowodany, lipidy, związki mineralne, witaminy, nukleotydy, kwasy organiczne i kwasy nukleinowe. Jak wskazuje Bogdan Kędzia na łamach „Postępów Fitoterapii” z ponad 30 udokumentowanych właściwości mleczka pszczelego na uwagę zasługują te stymulujące odnowę komórek i tkanek, podwyższające odporność fizyczną, działające przeciwzapalnie, przeciwcukrzycowo czy też przeciwnowotworowo;
- propolis (kit pszczeli) - produkt przetworzony przez pszczoły. Określany też kitem pszczelim, gdyż stanowi materiał budulcowy służący do naprawy uszkodzeń ula. Ze względu na swój skład chemiczny ma on przede wszystkim działanie bakteriobójcze, dlatego jest niezwykle skuteczny w leczeniu ropnych i grzybiczych zmian skórnych. Wykorzystywany jest także do leczenia stanów zapalnych jamy ustnej, gardła i dziąseł;
- zasklep miodowy - to produkt potrzebny pszczołom do zasklepiania komórek plastra. Jest wytwarzany z pierzgi, wosku, propolisu i miodu. Substancje zawarte w zasklepie miodowym mają silne właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Wpływają gojenie się ran, wzmocnienie odporności i działają przeciwalergicznie;
- jad pszczeli - to wydzielina gruczołów jadowych pszczoły miodnej. Jej skład jest bardzo urozmaicony. Znajdziemy w nim: biopierwiastki, fosfolipidy, feromony, cukry, fosfolipidy czy aminokwasy. Jad pszczeli wykorzystuje się m.in. w terapii reumatyzmu oraz boreliozy. Przypisuje się mu również działanie antynowotworowe. Terapia jadem pszczelim od wieków była stosowana przez rdzenną ludność obu Ameryk. W 1847 r. ta metoda trafiła do amerykańskiej farmakopei za sprawą członkini plemienia Narragansett, która zaproponowała takie leczenie w przypadku chłopca cierpiącego na wyniszczającą chorobę. Dziś jad pszczeli pozyskuje się poprzez delikatne działanie prądu elektrycznego, z którym pszczoły mają kontakt, wchodząc do ula i dotykając siateczki. To pobudza je do wydzielania jadu. Obecnie można zakupić np. jad pszczeli w kremie do łagodzenia dolegliwości reumatycznych. Taki produkt jest w pełni bezpieczny.
Źródło: Opracowanie własne
Reklama
Czym jest domek do uloterapii?
Formą apiterapii jest uloterapia, a więc przebywanie w małej, zamkniętej przestrzeni w towarzystwie pszczół, które jednak nie mają bezpośredniego kontaktu z człowiekiem. Domek do uloterapii przypomina przydomową saunę i jest tak zbudowany, by pszczoły nie stanowiły zagrożenia i nie użądliły ludzi, którzy korzystają z apiterapii. Zwykle po zewnętrznej stronie domku znajdują się szuflady z ulami.
W dolnej części domku oraz wewnątrz montuje się specjalnie zabezpieczone ule, dzięki czemu użytkownik dzieli domek z pszczołami. Żadna pszczoła nie powinna przedostać się dalej, ponieważ znajduje się za siatką. W powietrzu unosi się wiele substancji lotnych, których nie sposób znaleźć w miodzie, np. części lotne feromonów pszczół czy frakcje wonne olejków eterycznych.
Jak zbudować domek do apiterapii? Niektórzy pszczelarze tworzą domki tymczasowe wsparte na ulach, inni natomiast decydują się na zamontowanie po zewnętrznych ich stronach stronach szuflad z tymi owadami. Są też tacy, którzy łączą obydwa te rozwiązania. Aby domek był w pełni bezpieczny, najlepiej skorzystać w tym zakresie ze wsparcia specjalistów.
Cena domku do apiterapii to koszt wahający się od kilku do około 14-20 tys. złotych. Oczywiście, można go obniżyć, budując go samodzielnie. Obecnie wybudowanie domku do apiterapii można zlecić firmom zajmującym się tego rodzaju realizacjami.
Przebywanie w domkach do apiterapii może być elementem profilaktyki lub leczenia wielu chorób, np.:
- stawów,
- układu oddechowego,
- chorób serca.
a także bezsenności.
To także sposób na wzmocnienie ogólnej odporności organizmu i wyciszenie się. Korzystanie z uloterapii to również szansa na zmniejszenie przewlekłego zmęczenia. Mikrowibracje i biopole wytwarzane przez pszczoły działają korzystnie na ludzką psychikę i kondycję fizyczną. Do tego dochodzi zapach propolisu i miodu, a także szum tysięcy pszczół. W takim wydaniu apiterapia oddziałuje na praktycznie wszystkie zmysły. Pełnię komfortu zapewniają takie domki, które są wyposażone w leżaki umożliwiające położenie się.
Reklama
Na co pomaga apiterapia?
Lista dolegliwości, w których leczeniu mają zastosowanie produkty pszczele, jest naprawdę bardzo długa. Warto tu jednak wspomnieć, że apiterapia ma również działanie profilaktyczne. Zapobiega miażdżycy, infekcjom, przeziębieniu czy bólowi.
Wciąż trwają badania nad wykorzystywaniem apiterapii w leczeniu nowotworów. Chociażby prof. Borawska z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku wraz ze swoim zespołem badawczym analizowała wpływ produktów pszczelich, w tym propolisu i pierzgi, na glejaka mózgu. Wyniki były w tym przypadku bardzo obiecujące.
Zatem na co pomaga apiterapia? Produkty pszczele:
- mają właściwości antybiotyczne. Potrafią zwalczać bakterie, które odpowiadają za wiele infekcji w organizmie;
- ułatwiają leczenie schorzeń reumatycznych - w taki sposób działa m.in. jad pszczeli, który pozytywnie wpływa na stawy;
- wykazują właściwości przeciwzapalne - praktycznie wszystkie produkty pochodzące od pszczół zmniejszają stany zapalne, reagują na różne zakażenia organizmu;
- przyspieszają gojenie ran;
- wygładzają skórę i mają korzystny wpływ na stan błon śluzowych;
- obniżają ciśnienie tętnicze krwi;
- mogą być elementem profilaktyki przeciwcukrzycowej, np. pyłek pszczeli to źródło inozytolu uwrażliwiającego tkanki na działanie insuliny;
- działają przeciwbólowo - warto tu wskazać, że na to pomaga jad pszczeli;
- mają pozytywny wpływ na układ pokarmowy, oddechowy i moczowy;
- łagodzą dolegliwości związane z żylakami odbytu;
- mogą mieć w przyszłości zastosowanie w leczeniu boreliozy i nowotworów.
Powyżej znajdziesz ogólne stwierdzenia związane z korzyściami płynącymi z apiterapii. Warto też przyjrzeć się, na co pomagają poszczególne produkty uzyskiwane od pszczół. Oto właściwości apiterapii w zależności od zastosowanego produktu pszczelego:
- miód - dzięki hormonowi acetylocholinie wspiera pracę układu nerwowego oraz serca, reguluje problemy ze snem, działa przeciwbólowo na chore zatoki, chroni przed rozwojem anemii, wspiera walkę ze zgagą i niestrawnością, jest polecany przy przeziębieniach;
- propolis (kit pszczeli) - znajduje zastosowanie w leczeniu opryszczki, zapalenia oskrzeli, zatok, gardła i dziąseł. Można wykorzystać go do łagodzenia dolegliwości wywołanych przez paradontozę. Wykorzystuje się go do zwalczania zatrucia Salmonellą. Propolis to środek na zmniejszenie objawów grypy, a nawet astmę;
- mleczko pszczele - znajduje zastosowanie w przebiegu miażdżycy tętnic. To składnik łagodzący objawy menopauzy, reumatoidalnego zapalenia stawów. Niektórzy pokładają w nim nadzieję w zwalczaniu przerzutów nowotworowych. Niewielkie dawki mleczka pszczelego są wykorzystywane u pacjentów w stanie krytycznym po operacjach, gdy nie można u nich zastosować sztucznego odżywiania. Stosuje się je przy osłabieniu odporności, chorobach układu oddechowego czy też przy krwawieniu z żołądka;
- pyłek kwiatowy - polecany jest na brak apetytu, poprawia nastrój, wspomaga pamięć, wspiera libido i męską płodność, zapobiega biegunkom oraz zaparciom, obniża poziom tzw. złego cholesterolu. Wspiera produkcję hemoglobiny oraz budowę masy mięśniowej. To sposób na odbudowę wątroby;
- wosk pszczeli - stosowany wewnętrznie łagodzi stany zapalne jamy ustnej, zaparcia, nieżyty żołądka i katar sienny. Natomiast nakładany zewnętrznie ma działanie łagodzące choroby skóry, w tym trądzik i zakażenia skórne, zmniejsza objawy chorób zwyrodnieniowych stawów, wspiera walkę z odciskami. To także komponent wielu kosmetyków, w tym maseczek. Wykorzystuje się go również do usuwania zbędnego owłosienia;
- jad pszczeli - to sposób na wzmocnienie układu krwionośnego, mięśniowego i nerwowego. Wykorzystuje się go do walki z brodawkami, półpaścem i anemią. Z uwagi na to, że hamuje nadmierne podziały komórkowe, może zapobiegać powstawaniu guzów.
Mało znanym, ale wykorzystywanym produktem w apiterapii jest też osyp pszczół. Martwe pszczoły osypane po zimie do dennicy ula wysusza się w temperaturze nie większej niż 45 st. Celsjusza i wykorzystuje do tworzenia odwarów. Taki odwar znajduje zastosowanie w leczeniu zapalenia gruczołu piersiowego, występującego np. u matek karmiących. O takich leczniczych właściwościach osypu pszczół pisali m.in. naukowcy B. Kędzia i E. Hołderna-Kędzia.
Produkty pszczelarskie dają więc mnóstwo możliwości zastosowania i mogą być sposobem na poprawę zdrowia i urody.
Reklama
Jak wygląda kurs apiterapii?
Apiterapia to technika wykorzystująca produkty pszczelarskie do poprawy stany zdrowia fizycznego i psychicznego konkretnej osoby. Obecnie w wielu szkołach wyższych można skorzystać z oferty studiów podyplomowych z apiterapii. Apiterapia nie musi stanowić osobnego kursu, ale może być też jednym z zagadnień poruszanych np. na studiach z zakresu biologii czy medycyny niekonwencjonalnej albo naturalnej.
Podczas nauki uczestnik dowiaduje się o tym, jak produkty pszczele wpływają na organizm człowieka oraz jak je stosować, by przyniosły najlepszy efekt.
Wiele kursów apiterapii to szkolenia trwające rok, ale też np. tylko kilka miesięcy. Oferta takich zajęć jest rozbudowana i każdy może dostosować je do swoich potrzeb. Wiele instytucji wydaje certyfikaty ukończenia kursów, jednak obecnie w Polsce formalnie nie istnieje zawód apiterapeuty, toteż, aby prowadzić apiterapię, póki co, nie trzeba żadnych uprawnień w tym zakresie.
Reklama
Czy apiterapia ma jakieś wady? Jakie są opinie na jej temat?
Choć o apiterapii mówi się zwykle w kontekście jej zalet, warto pamiętać, że nie jest to rozwiązanie dla każdego. Z apiterapii powinny zrezygnować osoby, które mają nadwrażliwość lub alergię na miód lub inne produkty pszczele. Taka alergia zazwyczaj pojawia się u osób uczulonych na pyłki roślin i jad owadów.
To również nie najlepszy sposób na wzmocnienie organizmu w przypadku cukrzyków. Pacjenci z cukrzycą powinni indywidualnie omówić kwestię stosowania takich substancji z lekarzem, z uwagi na ryzyko nadmiernego wzrostu cukru we krwi po spożyciu miodu.
Z kolei z innej formy apiterapii, niezwiązanej z przyjmowaniem produktów pszczelich, ale z przebywaniem w towarzystwie pszczół, czyli z uloterapii powinny zrezygnować osoby z:
- zaawansowaną miażdżycą,
- nowotworami złośliwymi,
- zapaleniem żył głębokich,
- kamicą nerkową,
- nadreaktywnością pęcherza.
Ponadto, korzystanie z jadu pszczelego musi odbywać się pod nadzorem lekarza, ponieważ substancja działa niezwykle silnie i może u osób uczulonych wywołać nawet wstrząs anafilaktyczny.
Co do zasady, apiterapia u osób, których nie dotyka alergia na miód i na produkty pszczele, jest bezpieczna i naturalna.
Reklama
Ile wynosi cena za apiterapię?
To, ile zapłacisz za apiterapię, przede wszystkim zależy od jej formy. W przypadku uloterapii, czyli inhalacji w domkach do apiterapii cena za godzinę waha się od 30 zł do 60 zł. W takim domku możesz spędzić od 10 minut do nawet kilku godzin, co również ma wpływ na kształtowanie się ostatecznego kosztu na rachunku.
Nieco inaczej wygląda cennik apiterapii z wykorzystaniem produktów pochodzących od pszczół. Tu na cenę wpływ mają koszty narzucone bezpośrednio przez pasiekę, sklep czy aptekę, gdzie nabywasz miody, propolis czy pyłek.
Z reguły za półlitrowy słoiczek prawdziwego miodu zapłacisz kilkadziesiąt złotych. W określeniu ostatecznej ceny istotny jest też rodzaj miodu. Mniej zapłacisz za miody ogólnodostępne i bardziej popularne, np. miód wielokwiatowy. Natomiast najwięcej za takie rarytasy jak np. miód wrzosowy czy miód spadziowy.
Z kolei 1 kg propolisu kosztuje około 30-40 zł. Za naturalny jad pszczeli w kremie zapłacisz kilkadziesiąt złotych. Zawsze jednak lepiej ten produkt stosować pod kontrolą lekarza. Bez trudu kupisz też w różnych miejscach, np. przez Internet, wosk pszczeli. Cena za ten produkt to około 105 zł za 1 kg.
Znacznie więcej musisz natomiast zapłacić za mleczko pszczele. Z uwagi na to, że taki surowiec wymaga odpowiedniego zabezpieczenia i warunków przechowywania, opakowanie 50 g to koszt około 100 zł.
Apiterapia to sposób na to, by poprawić swoją kondycję psychofizyczną. Rola pszczół, a także produktów, jakie od nich otrzymujemy, jest więc w naszym życiu nie do przecenienia.
