Co to jest bąblowica?
Bąblowica (zwana również echinokokozą, hydatidozą lub chorobą wodunkową) to odzwierzęca choroba pasożytnicza wywoływana przez tasiemce, a dokładniej dwie ich postacie:
- tasiemca jednojamowego (Echinococcus granulosus), którym można zarazić się przede wszystkim od psów,
- tasiemca wielojamowego (Echinococcus multilocularis) występującego u lisów.
Tasiemcem bąblowcowym można zarazić się także od innych zwierząt, np. wilków, jenotów i kotów. Człowiek zaraża się tym pasożytem, kiedy np. nie umyje rąk po zabawie z psem chorującym na bąblowicę i dotykając sierść lub pysk pupila, przeniesie jaja bąblowca do swojego układu pokarmowego. Innym sposobem zarażenia jest zjedzenie nieumytych, zebranych w lesie owoców (jagód, malin, borówek i poziomek), na których znajdowały się odchody żyjących w lesie i chorujących na bąblowicę zwierząt. Na baczności powinny mieć się także grzybiarze, bo na grzybach również mogą znajdować się jaja bąblowca.
Po raz pierwszy w Polsce bąblowicę stwierdzono w 1994 r. u lisów żyjących niedaleko Gdańska. Od tej pory każdego roku odnotowuje się kilkadziesiąt przypadków zachorowania na bąblowicę u ludzi, w tym najwięcej na terenie woj. pomorskiego, woj. warmińsko-mazurskiego oraz woj. podkarpackiego.
Reklama
Tasiemiec bąblowcowy – cykl
Z jaj tasiemca bąblowca zjedzonych przez człowieka wykluwają się larwy tego pasożyta, które przez ścianki jelita cienkiego trafiają do naczyń krwionośnych i wędrują po całym organizmie. Osadzają się jedynie w wybranych narządach, np. wątrobie, płucach, śledzionie i mózgu. Ich dalszy rozwój jest inny, w zależności od tego, z którym rodzajem tasiemca mamy do czynienia – jednojamowym czy wielojamowym:
- bąblowica jednojamowa – larwa tego tasiemca lokuje się głównie w wątrobie i płucach. Wokół niej powstaje torbiel (bąbel), który początkowo jest niewielkich rozmiarów, ale z czasem może mieć nawet 20 – 30 cm średnicy. Każdego roku powiększa się średnio o 1 cm. Zarażony odczuwa jakiekolwiek dolegliwości dopiero wtedy, gdy torbiel jest duży i zaczyna uciskać na narządy.
- bąblowica wielojamowa – w tym przypadku wokół larw osadzającej się głównie w wątrobie nie wytwarza się żaden torbiel (bąbel). Larwa tasiemca rozrasta się systematycznie w danym narządzie, jednocześnie go niszcząc. Następnie z krwią przemieszcza się np. do płuc lub mózgu. Według lekarzy, ten rodzaj bąblowicy jest zdecydowanie bardziej groźny i przypomina zachorowanie na nowotwór z przerzutami.
Reklama
Bąblowica – objawy
Objawy bąblowicy zależą od lokalizacji torbieli bąblowcowej i są bardzo niecharakterystyczne, dlatego tak trudno rozpoznać tę chorobę.
W przypadku, gdy torbiel umiejscowi się w wątrobie, pojawić się mogą:
- bóle w okolicy prawego podżebrza,
- uczucie pełności w nadbrzuszu,
- a nawet żółtaczka.
W przypadku lokalizacji płucnej duże torbiele bąblowcowe mogą dawać takie objawy jak:
- ból w klatce piersiowej,
- duszność.
Jeżeli zaś larwa zlokalizuje się w mózgu, daje objawy podobne do guza mózgu. Mogą więc pojawić się:
- bóle głowy,
- zespół psychoorganiczny (czyli zaburzenia wynikające z uszkodzenia mózgu),
- nudności,
- zaburzenia równowagi,
- zaburzenia widzenia,
- zaburzenia świadomości.
Zasadniczą różnicą pomiędzy bąblowicą jednokomorową a wielokomorową jest fakt, że w przypadku pierwszej organizm wytwarza wokół cysty torebkę łącznotkankową, co powoduje, że torbiel, rosnąc, jedynie „modeluje” i uciska sąsiednie narządy. Dla odmiany torbiel w bąblowicy wielokomorowej nie posiada takiej torebki. Dlatego też charakteryzuje się inwazyjnym, naciekającym otoczenie wzrostem, a nawet posiada zdolność dawania przerzutów drogą krwi i limfy (najczęściej do płuc i mózgu), co sprawia, że przebieg bąblowicy wielokomorowej łudząco przypomina nowotwór!
Bąblowica wielokomorowa należy do najniebezpieczniejszych chorób, jakimi człowiek może zarazić się od zwierzęcia. Na dodatek przez wiele lat nie daje żadnych objawów i w skutek bardzo późnego rozpoznania aż w 70% przypadków kończy się zgonem.
Bąblowica jednokomorowa występuje praktycznie na całym świecie. Największe ryzyko zakażenia istnieje w krajach południowej części Ameryki Południowej, środkowej Azji, północnej i wschodniej Afryki. W Polsce bąblowica jednokomorowa spotykana jest rzadko. Rocznie notuje się ok. 40 nowych zachorowań. Podobnie do bąblowicy jednokomorowej również bąblowica wielokomorowa w Polsce występuje bardzo rzadko. Najwięcej przypadków tej groźnej choroby odnotowywano w Ameryce Południowej, na Syberii i w Japonii. W Europie, oprócz Polski, bąblowica wielokomorowa spotykana jest jeszcze w Szwajcarii, Francji, Belgii, Austrii, a także u naszych sąsiadów – w Niemczech, Czechach i na Słowacji.
Reklama
Tasiemiec bąblowcowy (bąblowiec)
Dorosłe tasiemce bąblowcowe bytują głównie w jelicie psów (w przypadku bąblowca jednokomorowego) oraz lisów (w przypadku tasiemca wielokomorowego). Człowiek zaraża się, połykając jajeczka, które wydalane są z kałem zakażonych zwierząt. Jajeczka te mogą znajdować się na owocach leśnych (jagodach, poziomkach, malinach), w wodzie czy glebie zanieczyszczonej odchodami chorych zwierząt. Zarazić też można się przez bezpośredni kontakt z zakażonymi zwierzętami, np. gdy po zabawie z psem zjemy coś nieumytymi rękami.
W organizmie człowieka z połkniętych jaj wykluwają się larwy, które wraz z krwią wędrują do różnych narządów. Najczęściej umiejscawiają się w wątrobie, nierzadko też w płucach oraz w mózgu, ale mogą zawędrować do niemal każdego narządu. W miejscu lokalizacji wokół larwy wytwarza się cysta wypełniona płynem. Wokół cysty organizm wytwarza łącznotkankową otoczkę. Sama cysta rośnie bardzo powoli i długo nie daje żadnych objawów. Dopiero po wielu latach choroby, gdy osiągnie znaczne rozmiary (nawet do 20 cm!), zaczyna ujawniać swoją obecność.
Reklama
Bąblowica – jak wykryć?
Pierwszym badaniem, jakie wykonuje lekarz w celu wykrycia bąblowicy jest szczegółowy wywiad z pacjentem w temacie zgłaszanych przez chorego dolegliwości.
W przypadku podejrzenia obecności w organizmie tasiemca bąblowcowego w pierwszej kolejności zaleca się badania obrazowe:
- USG,
- tomografię komputerową,
- rezonans magnetyczny.
Torbiele bąblowca są często przypadkowo wykrywane podczas wyżej wymienionych badań.
Kolejnym etapem diagnozowania bąblowicy są badania serologiczne krwi, które mają za zadanie wykrycie przeciwciał w klasie IgG, skierowanym przeciwko antygenom tasiemca.
Pełen obraz i ostateczne rozpoznanie czy mamy do czynienia z bąblowicą dają wyniki badania histopatologicznego torbieli albo tkanek pobranych podczas zabiegu operacyjnego bądź biopsja torbieli. Potwierdzeniem bytowania tasiemca jest stwierdzenie obecności haczyków, protoskoleksów lub fragmentów pęcherza pasożyta.
Reklama
Bąblowica – leczenie
Współczesna medycyna zna kilka sposobów na pozbycie się tasiemca bąblowcowego z organizmu. Ich wybór zależy m.in. od tego, z którym rodzajem bąblowicy mamy do czynienia:
- bąblowica jednojamowa – całkowitą gwarancją na pozbycie się pasożyta jest jego wycięcie z organu, w którym się ulokował. Wiąże się to często z operacyjnym wycięciem fragmentu tego narządu (np. wątroby), a w niektórych przypadkach nawet z jego przeszczepem. W przypadku, kiedy nie można wykonać operacji, tasiemca zwalcza się poprzez co najmniej kilkukrotne nakłuwanie torbieli i wpuszczaniu do ich wnętrza preparatu zabijającego pasożyta.
- bąblowica wielojamowa – w tym przypadku pokonanie tasiemca polega na operacyjnym usunięciu go ze wszystkich zaatakowanych organów. Następnie pacjenta czeka chemioterapia. Na ogół osoby zarażone bąblowcem wielojamowym, by zapobiec nawrotom choroby, muszą przyjmować lekarstwa do końca życia. Obowiązkowo powinni pozostawać także pod stałą kontrolą lekarzy, bo zdarza się, że larwy tego pasożyta ukrywają się w organizmie człowieka na tyle dobrze, iż początkowo niewidoczne, dają o sobie znać dopiero w badaniach po latach.
Reklama
Bąblowica – profilaktyka
By uchronić się przed zakażeniem bąblowcem jednokomorowym, należy przede wszystkim przestrzegać podstawowych zasad higieny. Pamiętać trzeba o dokładnym myciu rąk po zabawie z pupilem. Nie można też zapominać o regularnym odrobaczaniu naszych czworonożnych towarzyszy.
Profilaktyka zakażenia bąblowcem wielokomorowym polega przede wszystkim na unikaniu jedzenia owoców leśnych, np. jagód zwłaszcza „prosto z krzaczka”. Pamiętać też trzeba o dokładnym myciu rąk po powrocie z lasu. Myć też należy wszystkie zakupione czy zebrane owoce i warzywa, gdyż zawsze istnieje ryzyko, że mogą być one zanieczyszczone glebą zawierającą jajeczka pasożyta. Największe znaczenie w zapobieganiu bąblowicy wielokomorowej u ludzi ma jednak odrobaczanie lisów za pomocą specjalnych przynęt rozrzucanych w lesie zawierających lek przeciwpasożytniczy.
By uniknąć zachorowania na groźną chorobę, jaką jest bąblowica, należy przestrzegać kilku prostych zasad dotyczących higieny. Należą do nich:
- nie wolno jeść owoców zebranych w lesie bezpośrednio z krzaczka. Przed spożyciem np. jagód trzeba je koniecznie umyć dokładnie wodą.
- umyć bardzo dokładnie przed zjedzeniem trzeba również grzyby, a grzybiarze powracający z lasu nie powinni zapominać o dokładnym umyciu dłoni, zanim wezmą cokolwiek do ust.
- po zabawie z psem lub kotem (przede wszystkimi tymi bezpańskimi) trzeba także bardzo dokładnie umyć dłonie.
- domowe zwierzęta (psy i koty) powinny być regularnie odrobaczywiane.
