Jakie hormony produkuje tarczyca?
Hormony tarczycy i hormon TSH, który jest wydzielany przez przysadkę mózgową i wpływa na pracę gruczołu tarczowego, odgrywają bardzo ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu ludzkiego organizmu. Mają wpływ na metabolizm człowieka, rozwój i funkcjonowanie układu nerwowego, gospodarkę wapniowo-fosforową, pracę mięśni i rozwój tkanek.
Gdy podejrzewamy, że praca tarczycy jest zaburzona powinno się sprawdzić poziom hormonów tarczycy we krwi:
- wolnej trijodotyroniny (fT3),
- wolnej tyroksyny (fT4)
- stężenia hormonu tyreotropowego (TSH);
Wszystkie te elementy są ze sobą powiązane, dlatego ważne są nie tylko poszczególne wyniki, ale także zależności między nimi.
Reklama
Co to jest fT4?
Tyroksyna jest jednym z hormonów produkowanych przez tarczycę, a kontrolowana przez podwzgórze i przysadkę mózgową. Wolną tyroksynę (bez białek) oznacza się skrótem fT4.
Hormony tarczycy, w których składzie znajduje się właśnie tyroksyna, a także trijodotyronina (fT3) i tyreotropina (TSH), oddziałują na ogólne funkcjonowanie gruczołu tarczowego. Ich funkcjonowanie ma jednak dużo większy zasięg.
Dzięki tyroksynie lepiej jest wchłaniana glukoza z układu pokarmowego, poza tym szybciej przebiega proces rozpadu tłuszczów do glicerolu i kwasów tłuszczowych. Tyroksyna wpływa też korzystnie na dotlenienie komórek oraz pobudzenie i regulację laktacji.
To jednak nie wszystko, ponieważ T4 warunkuje również prawidłowy rozwój systemu nerwowego oraz sprawuje pieczę nad poprawnym funkcjonowaniem układu kostnego, mięśniowego oraz gospodarki wapniowo-fosforanowej.
Pośrednio tyroksyna sprawia, że układ płciowy i gruczoły płciowe działają bez zarzutu, co z kolei decyduje o powodzeniu zajścia w ciążę, zdrowym przebiegu ciąży i szczęśliwym urodzeniu dziecka.
Reklama
Wskazania do badania poziomu fT4
Wskazaniem do wykonania badania poziomu fT3, są w pierwszej kolejności są odbiegające od normy wyniki badania TSH, a także:
- podejrzenie chorób tarczycy (nadczynności i niedoczynności),
- monitorowaniu leczenia chorób tarczycy,
- podejrzenie raka tarczycy,
- monitorowanie stanu pacjenta z wolem tarczycowym,
- diagnozowaniu niepłodności;
Dodatkowo w Polsce u każdego noworodka, do 5. dnia życia pobiera się krew w celu przesiewowego wykrycia wrodzonej niedoczynności tarczycy. Z próbki pobranej z pięty noworodka oznaczane jest stężenie TSH i fT4.
Reklama
Na czym polega i jak się przygotować do badania FT4?
Jak już stwierdzono powyżej, oznaczenie wskaźnika fT4, ma miejsce kiedy zachodzi podejrzenie zaburzeń w pracy tarczycy lub po stwierdzeniu nieprawidłowych wyników tyreotropiny.
Jednak nie wykonuje się tego badania w oderwaniu od innych tarczycowych parametrów. Wynik ma sens pod względem oceny medycznej stanu zdrowia danego pacjenta, jeśli będzie stanowił analizę także innych hormonów tarczycowych, czyli poza fT4, też fT3 i TSH.
Podwyższone fT4 może mieć bowiem miejsce w przypadku gdy wynik TSH, a także fT3 nie stanowią laboratoryjnej normy. Nie zawsze jednak zbyt wysokie fT4 będzie korelowało z automatycznym złym wynikiem TSH.
Dlatego warto wykonywać badanie hormonów tarczycy w sposób całościowy, by porównać wyniki poszczególnych hormonów, a następnie prawidłowo zdiagnozować stan zdrowia i zlecić właściwe leczenie.
Próbkę materiału do badania pobiera się z krwi pochodzącej z żyły łokciowej. Badanie najczęściej przeprowadza się w godzinach porannych, na czczo.
Reklama
Cena badania ft4
Ile kosztuje badanie ft4? Pierwszą możliwością jest przeprowadzenia badania na koszt NFZ, wówczas wymagane jest skierowania od lekarza rodzinnego. Wtedy badanie jest oczywiście darmowe, gdyż jest na liście refundowanych.
Poziom można też zbadać prywatnie w dowolnym punkcie laboratoryjnym. Znane sieci laboratoriów medycznych oferują sprawdzenie nie tylko samego poziomu ft4 tarczycy, ale także w pakiecie z innymi hormonami tarczycy, jest to tzw. pakiet tarczycowy. Cena diagnostyki ft4 wynosi od 20 do 35 zł.
Reklama
Jak jest norma fT4?
Lekarz może zlecić zbadanie stężenia tyroksyny całkowitej, która wiąże się z białkami (T4) lub jej frakcji wolnej (fT4). Podobna sytuacja jest z trójjodotyroniną (T3 to wartość całkowita, fT3 to frakcja wolna).
Normy dla tych hormonów tarczycy w zależności od frakcji wynoszą:
| Norma dla fT4 | 11,8-24,6 pmol/l (dla T4: 58-154 nmol/l) |
| Norma dla fT3 | 4,0-7,8 pmol/l (dla T3: 1,3-3,1 nmol/l) |
Normy poziomu fT4, podobnie, jak normy innych badań laboratoryjnych, mogą się różnić w zależności od tego na jakich odczynnikach pracują laboratoria. By poprawnie zinterpretować wyniki zaleca się konsultacje z lekarzem.
Reklama
Stosunek fT3 do fT4
Aby właściwie zinterpretować wyniki badań, należy procentowo obliczyć poziom tyroksyny (fT4) i trójjodotyroniny (fT3). fT4 jest postacią nieaktywną hormonu, podczas gdy fT3 jest aktywną, więc aby tarczyca działała poprawnie musi dojść do konwersji z fT4 do fT3.
Po otrzymanych wynikach badań można obliczyć samemu stosunek fT4 do fT3 za pomocą kalkulatora dostępnego w internecie. Ich procentowa wartość powinna być do siebie zbliżona i większa niż 50%.
Jeśli we krwi będzie więcej fT4 niż fT3 doprowadzi to do tycia i oznacza problem z konwersją.
Wzór do obliczenia procentowej wartości wygląda następująco:
(wynik badania minus dolna granica normy) : (górna granica normy minus dolna granica normu) x 100 = wartość procentowa
Co oznacza podwyższone fT4?
Co może oznaczać podwyższone fT4? Wysokie stężenie tego hormonu gruczołu tarczowego może świadczyć o pojawieniu się choroby Gravesa-Basedowa, albo też występowaniu wola tarczycowego charakteryzującego się guzkami, czy też choroby Hashimoto we wczesnym stadium.
Podwyższone fT3 i fT4 może też wskazywać na poporodowe zapalenie tarczycy lub na tyreotoksykozę ciążową. Należy jednak mieć świadomość, że wzrost tych hormonów w czasie ciąży (zwłaszcza w drugim i trzecim trymestrze) zazwyczaj nie stanowi anomalii.
Dodatkowo kiedy fT4 lub fT3 jest wysokie, a tsh niskie wskazuje to na pierwotną nadczynność gruczołu tarczycowego.
Co więcej może się tak dziać u pacjenta leczącego się na niedoczynność tarczycy, który przyjmuje np. tyroksynę albo amiodaron. Wówczas należy zweryfikować dawki oraz/lub rodzaj aplikowanego preparatu.
Kiedy jeszcze rośnie fT4? Podwyższone wskaźniki tego hormonu mogą mieć miejsce w przypadku przyjmowania niektórych leków (przede wszystkim mowa tutaj o hormonalnych środkach antykoncepcyjnych, preparatach zawierających estrogeny, lekach przeciwpadaczkowych, dużej ilości aspiryny oraz materiale stosowanym do obrazowych badań kontrastowych).
Objawy wysokiego poziomu fT4
Podwyższony hormon tarczycy, którym jest fT4, można „wyczytać” z zachowania i różnych objawów, które temu stanowi towarzyszą u danej osoby. U człowieka, którego hormon fT4 pracuje zbyt intensywnie, można zaobserwować takie symptomy jak m.in.:
- nadmierny apetyt, nie idący w parze z tyciem (wręcz przeciwnie, taka osoba pomimo spożywania większych porcji jedzenia, chudnie),
- pobudzenie,
- kołatanie serca,
- częste wypróżnianie,
- bezsenność,
- nerwowość,
- stany lękowe i depresyjne,
- większa męczliwość mięśni,
- zaburzenia menstruacyjne;
Poza tym niekiedy u pacjentów pojawia się wytrzeszcz oczu. Jeśli ktoś zauważy u siebie wszystkie lub większość zaprezentowanych oznak, powinien udać się na wizytę lekarską do lekarza specjalisty (najlepiej do endokrynologa).
Ponadto wskazaniem do przeprowadzenia oznaczenia fT4 oraz pozostałych hormonów tarczycowych jest występowanie u pacjenta wola (czyli przerośniętego gruczołu tarczowego), a także problemów związanych z zajściem w ciążę (czyli niepłodnością).
Co oznacza za niskie ft4?
FT4 poniżej normy to sygnał, że mamy do czynienia z niedoczynnością tarczycy, najczęściej wynikającą z tzw. choroby Hashimoto, źle leczonej choroby Gravesa-Basedowa, operacji usunięcia tarczycy, niedoczynność podwzgórza lub przysadki.
Niskie fT4 lub fT3 przy wysokim tsh wskazuje na pierwotną niedoczynność tarczycy.
Objawia się ona charakterystycznymi symptomami, takimi jak:
- spowolniony metabolizm,
- zaparcia,
- tycie,
- osłabienie,
- senność,
- marznięcie,
- zaburzenia w cyklu miesiączkowym;
Wyniki mogą być także fałszywie dodatnie i fałszywie ujemne. Fałszywie zawyżona wartość Ft4 bywa przy stosowaniu leków (środek używany do kontrastu, amiodaron, metadon) oraz heroiny.
Wynik fałszywie zaniżony dają: heparyna, diazepan, androgeny, karbamazepina, betablokery.
FT4 w ciąży
Ciąża to szczególny czas, kiedy zwiększa się metabolizm tarczycy - o 10 procent około 16. tygodnia ciąży i aż o 30 procent w trzecim trymestrze. Przyjmuje się, że około 0,1-0,4 proc. ciężarnych ma nadczynność tarczycy, a 2,5 proc. kobiet ciężarnych niedoczynność.
Niedoczynność zwiększa ryzyko powikłań ciążowych i negatywnie wpływa na rozwój, szczególnie intelektualny dziecka.
W związku ze zmianami, jakie zachodzą w ciele ciężarnej i z powodu podwyższonego poziomu białek wiążących hormony stężenie hormonów fT4 i fT3 może być jednak naturalnie wyższe niż u innych pacjentów.
Niektóre laboratoria wprowadzają dla ciężarnych oddzielne normy, gdzie granica stężenia jest wyższa niż w innych przypadkach.
FT4 u dzieci
Zazwyczja u noworodków wynokuje się badanie tsh, by sprawdzić, czy nie przejawia pierwotnej niedoczynności lub nadczynności tarczycy. Zbadać można wtey również fT4 i fT3. Jeśli dziecko dopiero w późniejszym etapie wykazuje przejawy dysfunkcji tarczycy, konieczny jest kontakt z lekarzem, który skieruje na badania.
Należy pamiętać, że zależnie od wieku, norma się zmienia:
- noworodek: 11,0-32,0 pmol/l,
- 6 dzień-3 mies.: 11,5-28,3 pmol/l,
- 3-12 mies.: 11,9-25,6 pmol/l,
- 1-6 lat: 12,3-22,8 pmol/l,
- 6-11 lat: 12,5-21,5 pmol/l,
- 11-20 lat: 12,6-21,0 pmol/l;
