Kiedy warto zrobić badania na pasożyty?
Choroby pasożytnicze, mimo rosnącej świadomości społeczeństwa, to ciągle aktualny problem. Wiązane są najczęściej z brakiem odpowiedniej higieny, np.: rąk, jednak wiele osób zapomina, że wystarczą niedomyte owoce i warzywa, by narazić się na możliwość zakażenia.
Badanie na pasożyty warto wykonać, kiedy dokuczają nam dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Jakich objawów można się spodziewać?
- brak apetytu lub nadmierny apetyt,
- utrata masy ciała,
- bóle brzucha,
- nudności i wymioty,
- biegunki.
Pacjenci cierpiący na robaczycę skarżą się także na objawy ogólnoustrojowe, takie jak osłabienie, nadpobudliwość, nerwowość, zaburzenia koncentracji i snu.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Jakie badania na pasożyty wykonać?
Współczesna diagnostyka oferuje wiele możliwości wykrywania zakażenia robaczycami. W zależności od podejrzewanej diagnozy, objawów i wywiadu pacjenta lekarz może wskazać konkretne badanie na obecność pasożytów, które należy wykonać.
Laboratoria medyczne dysponują różnymi testami na pasożyty. Są to:
- bezpośrednie badanie kału,
- badania serologiczne z krwi,
- wymaz z odbytu,
- badania molekularne.
Sprawdź, jakie są wskazania do wykonania każdego z nich.
Badanie kału na pasożyty
Badanie kału na pasożyty to najczęściej stosowany model diagnozowania zarażeń. Jest nieinwazyjny i stosunkowo tani, dzięki czemu atrakcyjny dla pacjenta. Badanie polega na ocenie próbki kału makroskopowo i mikroskopowo.
Ocena makroskopowa polega na zbadaniu konsystencji, koloru, obecności krwi i śluzu, a także obecności dorosłych form pasożytów. Ocena mikroskopowa to analiza próbki różnymi metodami pod mikroskopem. Wykonuje się odpowiednie preparaty i barwienia, by wykryć w kale cysty pierwotniaków i jaja pasożytów.
Jakie są najczęściej stosowane metody w badaniu mikroskopowym kału?
- preparat bezpośredni w soli fizjologicznej lub barwiony płynem Lugola – polega na pobraniu próbki kału i wymieszaniu go z solą fizjologiczną z dodatkiem lub bez płynu Lugola. Tak przygotowany materiał przenosi się na szkiełko podstawowe, nakrywa szkiełkiem nakrywkowym i ogląda w mikroskopie świetlnym;
- preparat z dekantacji w wodzie destylowanej – próbkę kału miesza się w probówce z niewielką ilością wody destylowanej, a następnie dolewa do pełna kolejnej porcji wody. Po upływie 30 minut zlewa się wodę znad osadu i czynność powtarza, aż woda nad osadem pozostanie czysta. Osad pobiera się na szkiełko podstawowe, nakrywa szkiełkiem nakrywkowym i ocenia pod mikroskopem;
- preparat z flotacji według Fulleborna – próbkę kału miesza się z nasyconym roztworem chlorku sodu, a następnie dopełnia probówkę po brzegi, a na jej wierzchu układa się szkiełko nakrywkowe. Po 30 minutach szkiełko jest zdejmowane, układane na szkiełku podstawowym i tak uzyskany preparat oglądany jest pod mikroskopem;
- preparat z flotacji według Fausta – metoda ta polega na wymieszaniu próbki z wodą i przetarciu przez gazę. Tak uzyskany materiał jest poddawany następnie cyklowi wirowań, podbarwiony płynem Lugola i oceniany pod mikroskopem;
- preparat wykonany metodą Kato-Miura – w tej metodzie próbka kału jest rozgniatana specjalnie przygotowanym celofanem na szkiełku podstawowym i oglądana pod mikroskopem.
Nieco innym typem diagnostyki parazytologicznej, ale także opierającym się na badaniu z próbki kału jest badanie serologiczne, polegające na wykrywaniu antygenów poszczególnych pasożytów w kale. Ten typ badania jest wykorzystywany np. w diagnostyce giardiozy, czyli zarażeniem pierwotniakiem Giardia lamblia.
Ile kału do badania na pasożyty? W badaniu w kierunku pasożytów kluczowe jest, by pobrać przynajmniej trzy próbki kału w odstępach 3-4 dniowych, by zwiększyć szanse wykrycia jaj i cyst, których wydalanie zależy od cyklu życiowego parazyta. Jak pobrać taką próbkę? Należy oddać stolec do czystego nocnika lub basenu i pobrać grudkę wielkości orzecha włoskiego i dostarczyć do laboratorium w specjalnym, medycznym, jałowym pojemniku, który można zakupić w każdej aptece.
Do rutynowego badania parazytologicznego nie obowiązuje specjalne przygotowanie. Istotne jest, by badanie wykonać przed rozpoczęciem leczenia. Niekiedy lekarz może zadecydować o pobraniu próbki po podaniu środka przeczyszczającego, poinstruuje wtedy dokładnie pacjenta jak postępować z materiałem. Na wynik badania na pasożyty czeka się zazwyczaj kilka dni.
Badanie krwi na pasożyty
Badanie krwi na pasożyty to badanie serologiczne, polegające na oznaczaniu swoistych przeciwciał przeciwko antygenom pasożytów, które organizm ludzki wytwarza po kontakcie z nimi. Badania te mają dużo mniejsze zastosowanie, ponieważ pomimo wykrycia konkretnych przeciwciał istnieją duże trudności w interpretacji wyników.
Sama obecność przeciwciał bardzo często nie jest wystarczającym dowodem obecności pasożytów w układzie pokarmowym, ponieważ utrzymują się one we krwi przez wiele miesięcy, a nawet lat. Nie jest możliwe dokładne określenie czy przeciwciała wykryte w surowicy krwi dotyczą aktualnego, czy może przeszłego zakażenia i czy zasadne jest wprowadzenie farmakoterapii.
Uważa się, że badania serologiczne z krwi największe zastosowanie mają w diagnostyce:
- bąblowicy,
- toksoplazmozy,
- włośnicy,
- toksokarozy,
- czerwonki pełzakowatej.
Na wynik badania zazwyczaj czeka się kilka dni roboczych.
Wymaz z odbytu
Wymaz z odbytu to złoty standard w diagnostyce owsicy. Materiał pobiera się rano tuż po przebudzeniu i w tym celu używa się specjalnego przylepca celofanowego, taśmy celulozowej lub zwykłej, przezroczystej taśmy samoprzylepnej. Taśmę nalepia się na skórę okolicy odbytu i następnie przenosi ją szkiełko podstawowe, które będzie oceniane pod mikroskopem przez wykwalifikowany personel laboratorium medycznego.
Co istotne, pobranie materiału musi nastąpić rano, przed wykonaniem jakiejkolwiek toalety czy higieny intymnej, co ma związek z cyklem życiowym tych nicieni. Samice w porze nocnej wypełzają w okolice odbytu i składają wtedy jaja, których znalezienie jest sednem badania wymazu z odbytu.
Badanie należy powtórzyć minimum trzykrotnie w odstępie kilku dni, a na wynik czeka się kilka dni roboczych.
Badania molekularne na pasożyty
Badania molekularne na pasożyty cechują się dużą swoistością i czułością. Są wykonywane rzadko, jednak ich wynik może być kluczowy w przypadku niskiej intensywności zarażenia, której nie da się wykryć innymi, klasycznymi metodami.
Badanie molekularne może być także przydatne w różnicowaniu podobnych do siebie gatunków.
Badania te opierają się na reakcji PCR (ang. polymerase chain reaction), która polega na wykryciu i namnożeniu konkretnego materiału genetycznego, w tym przypadku materiału genetycznego pasożytów.
Techniki biologii molekularnej pozwalają zidentyfikować nawet niewielkie ilości DNA lub RNA, dzięki czemu są coraz chętniej włączane do procesu diagnostycznego zarażeń pasożytniczych.
Reklama
Badania na pasożyty u dzieci
Dzieci to grupa społeczna szczególnie narażona na zakażenia pasożytnicze. Związane jest to z niedostateczną higieną rąk po toalecie, a także z przebywaniem w placówkach wychowawczych, które są doskonałym miejscem do rozprzestrzeniania się robaków układu pokarmowego.
Najczęstszą parazytozą jest owsica, inaczej nazywana enterobiozą, którą wywołuje nicień Enterobius vermicularis. Szacuje się, że problem ten dotyczy około 10% dzieci w wieku 5-14 lat.
Badanie na pasożyty u dzieci nie różni się od tego, które zalecane są dorosłym. W przypadku podejrzenia owsicy wykonuje się wymaz z odbytu przy użyciu przylepca celofanowego, natomiast przy podejrzeniu innej parazytozy zaleca się badanie kału metodą mikroskopową.
Reklama
Gdzie wykonać badania na pasożyty i jaki jest ich koszt?
Badanie kału w kierunku pasożytów jest dostępne w wielu laboratoriach. Lekarz POZ, czyli podstawowej opieki zdrowotnej, może wystawić skierowanie na badanie kału w kierunku pasożytów i jest wtedy ono w pełni refundowane. Jeśli pacjent zdecyduje się na wykonanie badania na własną rękę to będzie musiał się liczyć z kosztami rzędu 30-50 zł za jedno oznaczenie.
Badania serologiczne z krwi są droższe i ceny wynoszą od 60 zł za badanie przeciwciał w kierunku jednego rodzaju pasożyta.
