Co to jest badanie ogólne moczu?
Badanie ogólne moczu jest jednym z podstawowych i najczęściej wykonywanych badań laboratoryjnych. Wykonuje się je nie tylko w celach diagnostycznych czy przesiewowych, ale również do sprowdzenia postępów procesu leczenia.
Analiza moczu pozwala ocenić funkcjonowanie wielu wewnętrznych narządów, w tym głównie nerek, nadnerczy i dróg moczowych. Badanie moczu jest bezcenne przy diagnozowaniu wielu chorób pozornie z tymi organami niezwiązanych, ponieważ wraz z moczem wydalane są produkty przemiany materii, w tym substancje toksyczne.
Prawidłowy mocz w 96 proc. składa się z wody, w 2,5 proc. z azotowych produktów przemiany materii i 1,5 proc. z soli mineralnych i innych substancji.
Reklama
Wskazania do badania moczu - kto powinien robić badanie moczu?
Badanie ogólne moczu powinno być częścią ogólnych badań profilaktycznych wykonywanych rutynowo raz w roku. Regularne badania moczu powinni wykonywać zwłaszcza pacjenci z nadwagą, znajdujący się w grupie ryzyka wielu chorób cywilizacyjnych.
Lekarz może zlecić badanie także wtedy, gdy podejrzewa u chorego:
- kłębuszkowe lub śródmiąższowe zapalenie nerek,
- kamicę dróg moczowych,
- zakażenie układu moczowego,
- zmiany nowotworowe układu moczowego,
- tzw. choroby układowe, w tym toczeń trzewny, inne choroby tkanki łącznej, skrobiawicę,
- cukrzycę,
- nadciśnienie tętnicze.
Reklama
Przygotowanie i przebieg badania moczu. Jak prawidłowo pobrać mocz?
Choć badanie moczu jest bardzo prostym i nieinwazyjnym badaniem, warto wiedzieć, jak się do niego przygotować, tak żeby wynik nie był zafałszowany. Przed wykonaniem badania trzeba pamiętać, żeby ostawić niektóre przyjmowane leki i nie spozywać niektórych warzyw i owoców, zwłaszcza rabarbaru, porzeczek, jagód i buraków.
Przed pobraniem próbki moczu trzeba także zadbać o to, żeby do próbówki nie dostały się bakterie bytujące w okolicach cewki moczowej.
Jak prawidłowo oddać mocz do badania - instrukcja krok po kroku:
- dokładnie umyć mydłem i wodą okolicę ujścia cewki moczowej,
- do próbki wybrać mocz poranny,
- ze środkowego strumienia pobrać mocz do probówki kupionej w aptece,
- oddać próbkę do laboratorium najlepiej w ciągu 2 godzin od jej pobrania (do kilku godzin można ją przechowywać w lodówce),
- unikać pobierania próbki w trakcie menstruacji lub tuż przed nią.
Próbka moczu do badania powinna być pobrana rano, a uryna powinna pochodzić z tzw. “środkowego strumienia”. Pierwszy strumień moczu pacjent powinien oddać do toalety, a dopiero potem skierować go do probówki.
Ile moczu do badania ogólnego trzeba oddać, ile ml? Zazwyczaj do pojemnika na mocz trzeba oddać bez przerywania między 50 a 100 ml moczu. W niektórych przypadkach wystarczy do badania nawet 20 ml, ale zawsze lepiej oddać więcej uryny, żeby próbki nie trzeba było "przygotowywać" raz jeszcze.
Pojemnik z wypełnionym moczem nalezy odstawić na bok i potem zanieść go do laboratorium.
Reklama
Normy i interpretacja badania moczu - co oznacza jego wynik?
W trakcie analizy moczu ocenianych jest wiele wskaźników, które mogą świadczyć o zaburzeniach funkcjonowania organów wewnętrznych lub rozwoju chorób. Do najważniejszych z nich należą:
- Barwa moczu - u zdrowego człowieka mocz powinien być koloru słomkowego lub bursztynowego. Czerwony odcień moczu może wskazywać na występowanie dużej ilości czerwonych krwinek (tzw. krwiomocz), hemoglobiny, mioglobiny powstałej przy uszkodzeniach mięśni. Czerwony kolor moczu występuje także przy przyjmowaniu niektórych leków i spożywaniu buraków oraz grzybów (maślaków).
- Przejrzystość moczu - prawidłowy mocz powinien być przejrzysty, mętny oznacza występowanie leukocytów i fosforanów lub moczanów.
- Ciężar właściwy moczu - gęstość względna moczu powinna się wahać od 1,005 do 1,030 bądź od 1,025 do 1,035 g/cm3. Zbyt mała gęstość jest sygnałem niewydolności nerek, zbyt duża gęstość występuje przy groźnym odwodnieniu. Zbyt gęsty mocz może być nie tylko po uporczywych wymiotach i biegunkach, ale także ciężkim wysiłku fizycznym i wysokiej gorączce.
- Odczyn pH moczu - prawidłowo powinien być kwaśny, zasadowy występuje w przewlekłych zakażeniach układu moczowego, zaburzeniach czynności cewek nerkowych.
- Leukocyty w moczu - norma przewiduje do 5 w polu widzenia. Wynik powyżej pięciu wskazuje na zakażenie dróg moczowych, zapalenie pęcherza, zapalenie prostaty, zapalenie nerek.
- Erytrocyty w moczu - prawidłowy wynik to do 3 w polu widzenia. Krwiomocz może być m.in. sygnałem nowotworów.
- Wałeczki w moczu - raczej nie powinny występować u zdrowej osoby, gdy jednak zostaną wykryte w badaniu mogą świadczyć o chorobach nerek. Czasem zdarza się, że pojawiają się u zdrowych osób po intensywnym wysiłku fizycznym lub po wysokiej gorączce.
- Kryształy w moczu - mogą występować u osób zdrowych. U chorych z kamicą pozwalają określić, czy złogi są zbudowane z fosforanów czy moczanów.
W moczu nie powinny za to występować białka, bo mogą świadczyć o nowotworach, chorobach nerek, dróg moczowych, schorzeniach układu krążenia i krwi.
U zdrowego człowieka w moczu nie ma również glukozy. Wyjątkiem są tu kobiety ciężarne, bo wyniki moczu w ciąży odbiegają od normy i niewielkie ilości glukozy są dopuszczalne w moczu przyszłej mamy. Podobnie zresztą, jak ciała ketonowe, które u innych zdrowych pacjentów nie powinny się pojawiać. Ich obecność towarzyszy cukrzycy, anoreksji, głodówkom.
U zdrowej osoby nie występują również barwniki żółciowe, które są sygnałem chorób dróg żółciowych i wątroby.
W trakcie badania ogólnego moczu nie określa się występowania bakterii, bo bardziej wiarygodne w tej kwestii są wyniki posiewu moczu. Pamiętajmy, że złe wyniki moczu zawsze powinny być oceniane przez lekarza zlecającego badania.
Źródło: Opracowanie własne
Reklama
Badanie ogólne moczu a ciężar właściwy i leukocyty
Ciężar właściwy to jeden z najbardziej istotnych parametrów mierzonych w czasie badania ogólnego moczu. Bada się go głównie po to, aby sprawdzić, jak nerki radzą sobie z zagęszczaniem moczu. Pozwala to ocenić pracę nerek oraz uprawdopodobnić podejrzenie cukrzycy.
Niski ciężar właściwy moczu może świadczyć o tym, że osoba badana przesadziła z ilością spożywanych płynów, a poważniejsza diagnoza może wskazywać na niewłaściwą pracę nerek, prowadzącą do niewydolności wspomnianego narządu. Ciężar właściwy moczu poniżej normy wskazuje też niekiedy na kłębkowe lub śródmiąższowe zapalenie nerek, a także - cukrzycę.
Z kolei podwyższony ciężar właściwy moczu jest jednym z objawów odwodnienia, spowodowanym przykładowo przyjmowaniem zbyt małej ilości płynów bądź biegunką czy wymiotami. Ciężar właściwy moczy powyżej normy może również świadczyć o zwężeniu tętnic nerkowych, a także niewłaściwej pracy serca.
Leukocyty, czyli białe krwinki występują w moczu w sposób fizjologiczny i nie powinny nikogo niepokoić, chyba że ich ilość przekroczy dopuszczalne normy. Wówczas białe krwinki w moczu wywołują leukocyturię, która ma związek z wieloma schorzeniami układu moczowego.
Poziom leukocytów oznacza się w badaniu ogólnym moczu, oceniając ilość białych krwinek w próbce pod mikroskopem. Norma przewiduje do 3-5 mln leukocytów na dobę. Wynik powyżej pięciu może wskazywać na stan zapalny, zakażenie dróg moczowych, zapalenie pęcherza, kamicę nerkową, zapalenie prostaty, zapalenie nerek, czy inną poważną dolegliwość.
Reklama
Badanie ogólne moczu a posiew moczu
Posiew moczu to badanie wykonywane w celu potwierdzenia zakażenia dróg moczowych oraz określenia wrażliwości na antybiotyki drobnoustrojów je wywołujących. Podczas wykonywania badania ogólnego moczu nie określa się występowania bakterii, bo bardziej wiarygodne w tej kwestii są wyniki wspomnianego posiewu moczu.
Wskazaniem do wykonania posiewu moczu są objawy wskazujące na zakażenia dróg moczowych. To m.in.:
- trudności w oddawaniu moczu,
- uczucie bolesnego parcia na mocz,
- częste oddawanie moczu,
- krwiomocz,
- gorączka,
- dreszcze,
- biegunki,
- nudności.
Posiew moczu wykonywany jest nawet przy braku wymienionych wyżej objawów u osób na stałe cewnikowanych oraz u kobiet w ciąży, u których podejrzewa się zakażenie dróg moczowych.
Wynik badania wskazuje na konkretną bakterię odpowiedzialną za rozwój zakażenia oraz antybiogram, który umożliwia dobór właściwego leczenia przeciwbakteryjnego.
Reklama
Badanie ogólne moczu w ciąży
Badanie ogólne moczu to jedno z podstawowych badań, które wykonuje się podczas ciąży. Lekarz zaleca wykonywanie badania zazwyczaj co miesiąc, ponieważ zmiany wskaźników pojawiające się w moczu mogą świadczyć o wielu schorzeniach, które w ciąży mogą okazać się wyjątkowo groźne.
W badaniu moczu u ciężarnej ocenia się przede wszystkim pracę nerek i sprawdza, czy nie rozwija się zakażenie układu moczowego. W moczu nie powinny występować: bakterie, ketony, białko, bilirubina.
Badanie moczu pozwala wykryć poważne choroby u ciężarnej, np. gestozę (zatrucie) ciążową czy cukrzycę.
Cena badania ogólnego moczu
Badanie ogólne moczu warto wykonywać reguralnie, zwłaszcza, że badanie jest stosunkowo niedrogie. Cena ogólnego badania moczu to koszt kilku lub kilkunastu złotych, zazwyczaj cena wynosi od 7 do 15 zł. Ile się czeka na wynik badania moczu? Zazwyczaj wyniki badania są dostępne w kolejnym dniu, ale mogą być też dostępne online w tym samym dniu, kilka godzin po badaniu.
