Na czym polega badanie poziomu witaminy D?
Badanie poziomu witaminy D jest test testem laboratoryjnym, wykonywanym z próbki krwi żylnej. Analizie poddaje się metabolity tej substancji, czyli produkty przemian chemicznych, zachodzących w różnych narządach ciała.
Najczęściej oznaczany jest poziom tak zwanego kalcydiolu. Jest to 25-monohydroksylowana forma witaminy D - stąd inna często spotykana nazwa: 25(OH)D. Kalcydiol powstaje w wątrobie i jest główną postacią witaminy D w krwiobiegu, dlatego jego stężenie jest uważane za wiarygodny wskaźnik w podstawowym badaniu pod kątem niedoboru.
Tym bardziej, że substancja ta ma długi, nawet kilkutygodniowy okres półtrwania.
Rzadziej bada się wytwarzany w nerkach kalcytriol (forma 1,25-dihydroksylowana - 1,25(OH)2D). Jest to bardzo aktywna postać witaminy D, a przy tym nietrwała - znika z organizmu już po kilku godzinach.
Parametr ten swoją przydatność wykazuje przy bardziej zaawansowanej diagnostyce, na przykład pod kątem krzywicy u dzieci, czy u pacjentów z gruźlicą, której towarzyszy tzw. hiperkalcemia (nadmiar wapnia we krwi)
Co trzeba wiedzieć przed wizytą w laboratorium? Jak zbadać poziom witaminy D? Czy trzeba być na czczo? Ile kosztuje diagnostyka? Czy badanie można zrobić na NFZ?
Reklama
Kiedy wykonać badanie poziomu witaminy D?
Istnieje wiele wskazań do wykonania badania na poziom witaminy D. Najbardziej podstawowym jest niedobór. Występuje on u znacznej części populacji świata, wykazuje się jednak znaczne zróżnicowanie ze względu na ilość promieniowania słonecznego, któremu podlega organizm (największe ilości tej substancji są syntezowane w skórze pod wpływem słońca).
Znaczenie ma też dieta - źródłem witaminy są tłuste ryby morskie oraz nabiał. Z jednego z ogólnoświatowych badań wynika, że w Polsce niedobór występuje aż u 57 proc. mieszkańców (L. Napiórkowska, E. Franek), aczkolwiek spotkać się można z opiniami, że zjawisko to występuje w jeszcze większej skali.
W Europie problem w najmniejszym stopniu dotyka mieszkańców Skandynawii (prawdopodobnie dzięki wysokiemu udziałowi ryb w diecie, a także długiemu, choć niezbyt intensywnemu nasłonecznieniu w okresie letnim). Najgorzej sytuacja zaś wygląda w Hiszpani i Włoszech (uboga w witaminę dieta oraz unikanie słońca w ciepłe dni).
Oczywiście, przed sięgnięciem po preparat, warto jest zbadać stężenie tej substancji we krwi.
Oprócz tego typu profilaktyki, zaleca się badanie poziomu witaminy D w diagnostyce konkretnych problemów zdrowotnych, powodowanych przez jej niedobór lub niedoborem się objawiających, takich jak między innymi:
- krzywica u dzieci,
- osteoporoza u dorosłych,
- przewlekłe choroby nerek,
- zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej,
- zaburzenia metaboliczne,
- schorzenia autoimmunologiczne.
Reklama
Czy badanie poziomu witaminy D robi się na czczo?
Oznaczenie poziomu witaminy D3, w odróżnieniu od wielu innych testów laboratoryjnych, nie wymaga od pacjenta większego przygotowania, aczkolwiek przed skorzystaniem z usług danej placówki należy się upewnić, jakie standardy są w niej preferowane.
Część z nich dopuszcza pobranie krwi o dowolnej porze dnia, także po spożyciu posiłku. Inne oczekują, aby pacjent stawił się rano i na czczo, czyli po upływie przynajmniej 12 godzin od ostatniego wieczornego posiłku. Podobne rozbieżności dotyczą suplementacji witaminą D.
Niektóre laboratoria nie wskazują konieczności jej przerywania, inne rekomendują zaprzestanie stosowania preparatów witaminowych na kilka dni przed pobraniem krwi.
Reklama
Badanie poziomu witaminy D u dzieci i niemowląt
W przypadku dzieci zalecane dawki witaminy D są wprawdzie nominalnie mniejsze, niż u dorosłych, ale już w przeliczeniu na każdy kilogram masy ciała – kilkukrotnie większe.
Szczególnie w pierwszym okresie życia witamina ta jest potrzebna w dużych ilościach dla prawidłowego rozwoju, podczas gdy jej synteza przez skórę jest znikoma, śladowa jest też podaż w pokarmie.
Z drugiej strony właśnie u niemowlaków najczęściej istnieje nadwrażliwość na witaminę D, która może skutkować zatruciem organizmu w przypadku nadmiernej suplementacji. Dlatego tak ważne jest, by wykonywać badania monitorujące poziom witaminy D u niemowląt i nieco starszych dzieci.
Powinny one mieć charakter profilaktyczny (raz na rok), czasem jednak istnieją też konkretne wskazania medyczne, takie jak podejrzenie zaburzeń mineralizacji kości.
Reklama
Ile kosztuje badanie poziomu witaminy D?
Diagnostyka pod kątem ewentualnego niedoboru lub nadpodaży witaminy D jest stosunkowo kosztowna - ceny testów laboratoryjnych zaczynają się od 70 złotych, zdarza się, że zapłacić trzeba więcej, nawet ponad 100 zł. Dlatego wiele osób pyta, czy badanie poziomu witaminy D jest refundowane?
Odpowiedź jest twierdząca - NFZ może pokryć koszty, pod warunkiem jednak, że pacjent posiada skierowanie od lekarza specjalisty w zakresie endokrynologii lub zaburzeń metabolicznych. W praktyce znacznie ogranicza to dostępność darmowej usługi.
Czy lekarz rodzinny może dać skierowanie na poziom witaminy D3? Nie. Choć resort zdrowia analizował taką możliwość, pomysł nie zyskał akceptacji. Powodem tego jest... powszechność niedoboru. Bezpłatne badanie, zdaniem urzędników, służyłoby potwierdzaniu faktu, który jest znany i oczywisty.
Byłoby zatem nieracjonalne z ekonomicznego punktu widzenia.
Reklama
Domowy test na poziom witaminy D
Warto wskazać, że oprócz profesjonalnej diagnostyki, dostępne są też dla pacjentów domowe testy na witaminę D.
Krew do analizy pobiera się samodzielnie z palca, za pomocą załączonego do zestawu nakłuwacza. W zestawie, oprócz lancetu, znajdują się też kaseta testowa, pipeta, próbka, środek do odkażania. Badany jest metabolit 25(OH)D.
Wynik powinien pojawić się po kilkunastu minutach.
Korzystanie z domowych testów zaleca się do profilaktycznej kontroli niedoborów oraz wyników suplementacji, a także w stanach ogólnego zmęczenia, wahań nastrojów, obniżonej odporności etc. Mogą też być wykorzystywane przez osoby z nadwagą i cukrzycą.
Badanie zawartości witaminy D w ten sposób może być tańsze, niż analiza laboratoryjna, ale nie w każdym przypadku. Ceny dostępnych w aptekach zestawów zaczynają się już od około 25 złotych, ale są też takie, których koszt nabycia przekracza 150 zł.
Reklama
Wyniki badań poziomu witaminy D3
Ile czeka się na wynik witaminy D w laboratorium? Przeciętnie około 3 dni. Współcześnie w wielu ośrodkach dostęp do danych można uzyskać online.
Jeśli chodzi o pożądane parametry, ogólne normy stężenia 25(OH) D w surowicy są następujące (dane: L. Napiórkowska1, E. Franek):
- deficyt: 0–10 ng/ml lub 0–25 nmol/l,
- niedobór: 10–20 lub 25–50,
- hipowitaminoza: d 20–30 lub 50–75,
- stężenie zalecane: 30–80 lub 75–200,
- stężenie toksyczne: powyżej 100 lub 250.
Warto pamiętać, że różne laboratoria mogą przyjmować nieco odmienne kryteria, dlatego do oceny wyników niezbędny jest załączony opis. Co ważne - interpretacji powinien dokonywać lekarz, zwłaszcza w sytuacji, gdy uzyskane dane są niejednoznaczne (np. na granicy niedoboru i wartości prawidłowych) lub w sytuacji występowania niepokojących objawów.
