Reklama
Czym jest bakteryjne zapalenie skóry i co je wywołuje?
Bakteryjne zapalenie skóry to infekcja bakteryjna, która rozwija się w wyniku zajęcia tego największego ludzkiego narządu przez bakterie.
Jednocześnie należy pamiętać, że na skórze występują bakterie, które u osoby zdrowej nie powinny stanowić zagrożenia. To naturalny element mikrobioty skórnej - zidentyfikowano około 40 rodzajów bakterii tu występujących. Dominuje Staphylococcus epidermidis, który jest bakterią Gram-dodatnią. Na skórze znaleźć można też bakterie beztlenowe takie jak: Propionibacterium acnes oraz Staphylococcus aureus.
Aby doszło do rozwoju zakażenia musi być spełniony przynajmniej jeden z warunków:
- występowanie obniżenia odporności, np. w przebiegu chorób współistniejących, cukrzycy, nowotworów,
- przerwanie ciągłości naskórka,
- zaburzenie funkcji skóry,
- kontakt z niebezpiecznymi bakteriami.
Omawiany tu problem zdrowotny nie stanowi odrębnej jednostki chorobowej, ale występuje w przebiegu wielu chorób, dlatego nie występuje bezpośrednio pod tym pojęciem w klasyfikacji ICD-10, ale dotyczy chorób wymienionych w kategorii: Choroby skóry i tkanki podskórnej (L00-L99), gdzie wskazano m.in. na:
- liszajec,
- gronkowcowy zespół oparzeniowy,
- inne miejscowe zapalenia skóry i tkanki podskórnej.
Czy dolegliwość jest zaraźliwa? Istnieje takie ryzyko, jednak osoby zdrowe z reguły są odporne na działanie takich patogenów. Mikrobiota powinna poradzić sobie z czynnikami chorobotwórczymi.
Gdzie najczęściej występuje bakteryjne zapalenie skóry?
Do rozwoju dolegliwości może dojść w każdym miejscu skóry, jednak najbardziej narażone są te części ciała, które na co dzień są wystawione na działanie bakterii, m.in.:
- ręce,
- nogi,
- twarz,
- głowa.
Znaczenie ma też grubość tkanki skórnej - cieńsze warstwy np. usta mogą być bardziej podatne na bakterie. Należy też uważać na te miejsca, które są narażone na wzmożone pocenie, np. pachwiny czy owłosiona skóra głowy, ponieważ pot stanowi pożywkę do rozwoju bakterii.
Reklama
Rodzaje bakteryjnych zapaleń skóry
Bakterie przyczyniają się do rozwoju różnych typów zapaleń skóry. Wymienić tu można m.in. takie jak:
- wyprysk pieniążkowaty - choć jego przyczyny nie są w pełni znane, wskazuje się, że za część przypadków odpowiada nadwrażliwość na alergeny bakteryjne, w tym paciorkowce. Zmiany skórne osiągają kilka centymetrów, są wyraźnie odgraniczone od otoczenia i mają postać grudek i pęcherzyków;
- bakteryjne zapalenie mieszków włosowych - zakażenie ma postać drobnych grudek i jest wywołane zwykle przez gronkowiec złocisty, ale też np. przez pałeczkę ropy błękitnej. Szczególną odmianą zakażenia jest figówka gronkowcowa, która zazwyczaj dotyka owłosionej skóry twarzy i głowy mężczyzn. Nadkażeniom bakteryjnym sprzyja golenie oraz uszkodzenia mechaniczne;
- atopowe bakteryjne zapalenie skóry - atopowe zapalenie skóry charakteryzuje się występowaniem drobnych, czerwonych grudek oraz pęcherzyków, które z czasem zmieniają się w suchą skórę, z tendencją np. do pękania. Takie zmiany są narażone na zakażenia bakteryjne;
- róża - jest to stan zapalny skóry i tkanek położonych głębiej. Wywołują go paciorkowce. Zazwyczaj rozpoznaje się go na twarzy i nogach;
- promienica - to infekcja bakteryjna, która charakteryzuje się stanem zapalnym w obrębie żuchwy. Wywołują ją promienice, będące bakteriami beztlenowymi;
- karbunkuł - to inaczej czyrak gromadny, który ma postać połączonych ze sobą i skupionych w jednym miejscu czyraków. Wywołuje go gronkowiec złocisty. Wykwit dotyczy zazwyczaj owłosionych części ciała oraz twarzy;
- niesztowica - w przypadku bakteryjnych zapaleń skóry jej przyczyną jest mieszane zakażenie bakteriami Staphylococcus aureus i Streptococcus pyogenes. To choroba kóz, która może przenosić się na ludzi. Objawia się poprzez bolesne pęcherze z wydzieliną, gorączką;
- łupież rumieniowy - wywołany przez maczugowce, objawiający się ogniskami rumieniowymi w okolicach fałdów skórnych;
- czyrak - dotyczy zwykle mieszków włosowych i jest efektem zakażenia skóry przez gronkowca złocistego. W ich obrębie pojawiają się stany zapalne oraz ropne nacieki. Pod spodem ujawnia się czop martwiczy.
- zanokcica - dolegliwość dotyka wałów paznokciowych. Wokół paznokcia pojawia się czerwony obrzęk. Dotyczy zazwyczaj osób po manicure, ale może też być konsekwencją obgryzania skórek;
- różyca - w jej przebiegu pojawia się bolesny naciek zapalny - skóra jest obrzęknięta, a zmiany błyszczące. Stoją za nią patogenne szczepy włoskowca różycy.
Reklama
Bakteryjne zapalenie skóry u dzieci
U najmłodszych stany zapalne wywołane przez bakterie rozpoznaje się rzadziej niż u dorosłych.
Znaczenie ma tu zapewne m.in. podejście rodziców dbających o higienę potomka. Nie oznacza to jednak, że dzieci są całkowicie bezpieczne od działania wszelkiego rodzaju patogenów - przy pierwszym kontakcie z bakteriami chorobotwórczymi organizm działa natychmiastowo, przez co reakcja jest bardzo silna.
Jakiekolwiek podejrzenie zakażenia bakteryjnego wymaga szybkiej reakcji i kontaktu z lekarzem, ponieważ niedojrzały układ odpornościowy może zupełnie inaczej radzić sobie ze stanami zapalnymi niż system immunologiczny dorosłych.
Według G. J. Morana najczęstszą przyczyną chorób bakteryjnych skóry u dzieci jest zakażenie gronkowcem złocistym. Powszechne problemy to m.in.:
- ropnie,
- czyraki,
- zapalenia mieszków włosowych,
- liszajec,
- wyprzenia.
Zmiany - podobnie jak u osób dorosłych - mogą dotknąć różnych części ciała, m.in. kończyn górnych i dolnych, twarzy, odbytu, owłosionej skóry głowy.
Reklama
Objawy bakteryjnego zapalenia skóry
Choć każdy rodzaj bakteryjnego zapalenia skóry manifestuje się nieco inaczej, warto zwrócić uwagę na wspólne elementy.
Klasyczne objawy to m.in.:
- zmiany na skórze - mogą mieć postać wyraźnie odgraniczoną, np. w formie pęcherzy, grudek lub zlewać się ze skórą i występować w formie nacieków;
- nieprzyjemne doznania związane z czuciem - ból, świąd, mrowienie to typowe dolegliwości, które ujawniają się w przebiegu zapaleń skórnych;
- symptomy ogólnoustrojowe - w przebiegu części zapaleń bakteryjnych skóry mogą pojawić się dolegliwości dotyczące całego ciała, m.in. złe samopoczucie, gorączka, biegunka, wymioty;
- rozprzestrzenianie się zmian skórnych - nieleczone zmiany mają tendencję do dalszego rozsiewania się.
Należy pamiętać, że w zależności od typu zakażenia czas leczenia jest bardzo różny - w niektórych przypadkach zmiany znikają już po kilku dniach, ale niekiedy, jak np. przy figówce, leczenie trwa lata.
Reklama
Diagnostyka bakteryjnego zapalenia skóry
Chcąc ustalić przyczynę zmian skórnych, dermatolog lub inny lekarz w pierwszej kolejności musi dokładnie obejrzeć skórę. Następnie może zlecić wykonanie badań mikrobiologicznych pod kątem rozpoznania co jest przyczyną zakażenia - czy są to infekcje bakteryjne, wirusowe czy grzybicze.
W diagnostyce znaczenie ma nie tylko wygląd skóry, ale też dodatkowe objawy czy lokalizacja zmian. Po obejrzeniu i zebraniu wymazu, specjalista może zaproponować wykonanie badań krwi.
Podwyższony poziom białych krwinek świadczy o stanie zapalnym wywołanym przez bakterie. Na bakteryjne podłoże choroby wskazuje również podniesione stężenie białka C-reaktywnego.
Reklama
Leczenie i domowe sposoby na bakteryjne zapalenie skóry
Metoda oraz czas trwania terapii zależą przede wszystkim od rodzaju zakażenia i typu choroby.
Część infekcji nie wymaga radykalnych środków, z uwagi na tendencję do samoograniczania i znikania bez konieczności interwencji lekarskiej. Wówczas można opierać się na tzw. domowych sposobach leczenia działających zwykle miejscowo na skórę.
Natomiast długo utrzymujące się zmiany albo zajmujące dużą przestrzeń skóry czy wywołujące niepokojące objawy wymagają bardziej radykalnych środków, w tym antybiotykoterapii w różnych formach, m.in. ogólnoustrojowej, jak i miejscowej.
Leczenie
Jak leczyć wspomniane tu problemy skórne? W pierwszej kolejności można wypróbować środki dostępne bez recepty w aptece, np. maści.
Skuteczne w walce z zakażeniem gronkowcem mogą okazać się m.in. bacytracyna cynkowa, siarczan neomycyny i siarczan polimyksyny B. Preparaty z takimi składnikami nie wymagają recepty.
Jeżeli to nie przyniesie rezultatu, wówczas najlepiej postawić na wizytę u lekarza. Specjalista zdecyduje, czy leczenie będzie miało formę miejscową czy ogólnoustrojową i przepisze antybiotyk albo sterydy.
Antybiotyk dobierany jest na podstawie rozległości zmian. Te mniejsze można zwalczyć aplikując miejscowo kremy, żele, maści zawierające retapamulinę albo mupirocynę. Z kolei te bardziej wymagające ogniska chorobowe wymagają zwykle zastosowania środków doustnych, np. tabletek lub kapsułek, w których składzie znajduje się np.:
- klindamycyna,
- amoksycylina,
- kwas klawulanowy.
W niektórych przypadkach - zamiast nakładania specyfików na skórę czy doustnego przyjmowania leków - stosuje się substancje lecznicze domięśniowo albo dożylnie. Dotyczy to jednak skrajnych sytuacji, gdy lek musi zadziałać szybko, a zmiany są przewlekłe i/lub wywołują poważne objawy ogólne. Nierzadko też wymagany staje się np. drenaż ropni w celu usunięcia zawartości.
Ponadto, jeżeli choroba wywołuje ból lub duży dyskomfort, lekarz może przepisać środki przeciwbólowe lub łagodzące świąd.
Domowe sposoby
Jeżeli choroba ma poważny przebieg metody domowe powinny raczej stanowić wsparcie terapii, a nie ją zastępować. Ulgę mogą przynieść roztwory na bazie rumianku albo aloesu. Wystarczy przemyć nimi skórę, by złagodzić stan zapalny.
Aby zmniejszyć stan zapalny można też zastosować kąpiele z dodatkiem jodyny albo fioletu gencjany. Są to jednak sposoby, które wymagają dużej systematyczności i długotrwałego stosowania, by przyniosły rezultat.
Znacznie szybciej działają preparaty apteczne, zarówno te bez recepty, jak i na receptę.
Reklama
Profilaktyka bakteryjnego zapalenia skóry
Podstawą jest dbałość o higienę, w tym regularne mycie rąk. W ten sposób można pozbyć się części bakterii znajdujących się na dłoniach. Istotne znaczenie ma też wzmacnianie odporności.
Układ immunologiczny może mieć trudności z poradzeniem sobie ze stanami zapalnymi w przypadku, gdy jest osłabiony, np. w wyniku:
- nieodpowiedniej diety,
- regularnego stosowania używek, np. alkoholu czy papierosów,
- chorób przewlekłych,
- otyłości i nadwagi,
- nadpotliwości.
Nierzadko bakterie przenikają również poprzez rany i zadrapania - taka uszkodzona skóra stanowi bramę, przez którą wnikają drobnoustroje.
Chcąc więc zadbać o swój stan zdrowia i zminimalizować ryzyko nieprzyjemnych dolegliwości, należy pamiętać o tym, by:
- dbać o ogólną higienę,
- wzmacniać odporność, m.in. poprzez dietę bogatą w antyoksydanty, przyprawy, np. kurkumę, cynamon, ryby, warzywa, owoce,
- sprawnie opatrywać wszelkie rany.
