Czym jest bankowanie komórek macierzystych?
Bankowanie komórek macierzystych jest specjalistyczną procedurą polegającą na długotrwałym przechowywaniu komórek wyizolowanych z krwi pępowinowej i łożyska lub ze sznura pępowinowego noworodka. Celem tego jest ewentualne wykorzystanie pobranego materiału biologicznego w terapii różnych schorzeń, jeśli zajdzie taka potrzeba w przyszłości.
Komórki macierzyste charakteryzuje się jako pierwotne i niewyspecjalizowane. Nie mają żadnych funkcji, ale posiadają zdolność różnicowania się w komórki określonego typu - na przykład krwi. Cechuje je także wysoka zdolność replikacji, czyli powielania swojej puli. Dlatego właśnie znajdują szereg zastosowań medycznych, szczególnie w hematoonkologii, ale nie tylko.
Dzięki postępom nauki paleta możliwości jest coraz większa. Obecnie lista schorzeń i zaburzeń, w których terapii można wykorzystać tego typu komórki liczy około 80 pozycji. Znajdują się na niej takie problemy zdrowotne, jak między innymi:
- ostre i przewlekłe białaczki,
- szpiczak mnogi,
- ziarnica złośliwa,
- zespoły mielodysplastyczne,
- dziedziczne zaburzenia odporności,
- mózgowe porażenie dziecięce.
Początkowo komórki macierzyste pozyskiwano wyłącznie ze szpiku kostnego lub krwi obwodowej osób dorosłych, później natomiast okazało się, że znajdują się one również w krwi pępowinowej. Z medycznego punktu widzenia źródło to ma wiele zalet i przewag nad pozostałymi. Jeśli natomiast chodzi o aspekty czysto techniczne, pewną wadą jest możliwość pobrania komórek tylko w jednym, bardzo krótkim momencie - tuż po narodzinach dziecka.
Rozwiązaniem tego problemu okazało się bankowanie komórek - materiał biologiczny zamrożony w ciekłym w azocie, w temperaturze dochodzącej do niemal minus 200 stopni, może być przechowywany nawet przez kilkadziesiąt lat i wykorzystany w dowolnym momencie.
Przy okazji warto wyjaśnić drobną nieścisłość pojęciową. Wiele osób mówi potocznie o bankowaniu krwi pępowinowej, jest to jednak skrót myślowy. Po przetransportowaniu próbki krwi do laboratorium, specjaliści pozyskują z niej komórki i to właśnie one są przechowywane.
Czy warto skorzystać z takiej usługi? Bankowanie komórek macierzystych często porównuje się z wykupieniem polisy na życie. Procedura ta pozwala zachować na długie lata materiał biologiczny przydatny w sytuacji zachorowania na jedną z bardzo ciężkich chorób. Ich lista już dziś jest obszerna, a niemal pewne jest, że w perspektywie kolejnych lat i dekad będzie coraz dłuższa.
Z drugiej strony należy uczciwie zaznaczyć, że komórki macierzyste nie są i zapewne nigdy nie będą lekiem na wszystko i dla wszystkich. Wbrew krążącym mitom nie znajdują one zastosowania w terapii wszystkich nowotworów, a jedynie niewielkiej ich części. Wbrew utartym opiniom materiał pobrany z krwi pępowinowej stosunkowo rzadko może być wykorzystany do przeszczepu autologicznego, a więc takiego, w którym biorca jest jednocześnie dawcą. Często zatem w praktyce bankowanie okazuje się polisą nie tyle dla samego dziecka, co członków jego rodziny - matki, ojca czy rodzeństwa.
Opinie lekarzy i naukowców w tej sprawie są zróżnicowane, kontrowersje nie dotyczą jednak samego bankowania, a niektórych przekazów marketingowych, które mogą sugerować większe możliwości wykorzystania komórek, aniżeli istnieją w rzeczywistości, przynajmniej na gruncie obecnej wiedzy naukowej.
Reklama
Jak działa bank krwi pępowinowej?
Bank komórek macierzystych jest placówką biotechnologiczną, która izoluje komórki z pobranych i dostarczonych próbek, następnie przechowuje je w warunkach zapewniających zachowanie właściwości, a w razie potrzeby - udostępnia do transplantacji.
Ponieważ celem jest „zmagazynowanie” materiału maksymalnie dobrej jakości, w pierwszej kolejności odbywa się kwalifikacja medyczna. Procedury w różnych bankach mogą się nieco różnić, ale generalnie niezbędny jest wywiad lekarski z matką (mogą paść pytania o obecny stan zdrowia oraz historię przebytych chorób, osobiście i w rodzinie) oraz ewentualne wykonanie badań.
Przeciwwskazaniem do pobrania krwi i magazynowania znajdujących się w niej komórek są między innymi:
- zakażenie wirusem HIV,
- niektóre choroby przenoszone drogą płciową, takie jak kiła,
- schorzenia i zaburzenia genetyczne u matki lub innych osób z rodziny,
- niektóre schorzenia nowotworowe, które mogą być uwarunkowane genetycznie.
Po przejściu kwalifikacji „bank krwi pępowinowej” wyposaża rodziców w zestaw pobraniowy. W jego skład wchodzi między innymi worek, do którego trafi krew z pępowiny, a także igły do jej aspiracji, jałowe rękawice i podkłady, maska chirurgiczna, żel zapobiegający krzepnięciu krwi i innym jej niekorzystnym przemianom w czasie transportu.
Co ważne, choć szpitale mogą posiadać pewien zapas własnych rezerwowych zestawów do pobierania krwi pępowinowej, generalnie obowiązek ich dostarczenia spoczywa na rodzicach. Ze względu na fakt, że poród może się odbyć niespodziewanie wcześniej, dobrze jest sprzęt do pobrania zabrać ze sobą do domu na około 1 miesiąc przed planowanym terminem.
Samo pobranie krwi pępowinowej odbywa się w szpitalu, a czynność tę fizycznie wykonuje lekarz lub położna. Co ważne, należy się upewnić, czy dany szpital ma podpisaną umowę z konkretnym bankiem komórek macierzystym. Jeśli nie ma - nie wykona usługi.
Po pobraniu zaplombowany i oznaczony worek z krwią jest transportowany do banku. Tu materiał przechodzi badanie, podczas którego sprawdzana jest między innymi ilość i żywotność komórek, wykonywane są też testy mikrobiologiczne pod kątem ewentualnej zawartości bakterii i grzybów. Oprócz tego bada się również próbkę krwi pobranej w czasie porodu od matki - ma to na celu wykrycie ewentualnych zakażeń wirusami HIV, kiły, cytomegalii czy wirusowego zapalenia wątroby typu B.
Kolejnym etapem jest oczyszczenie krwi ze zbędnych składników i wypreparowanie komórek macierzystych, które będą przechowywane w banku. Trafiają one do specjalnej kasety, a następnie podlegają głębokiemu zamrożeniu. Pojemnik jest oznaczony unikalnym kodem, tym samym, który rodzice otrzymują po podpisaniu umowy z daną placówką - uniemożliwia to pomylenie próbek w przyszłości.
W sytuacji, gdy zgromadzone komórki okażą się niezbędne do leczenia wybranej choroby, lekarz decydujący o konieczności wykorzystania ich w terapii kontaktuje się z bankiem i ustala wszelkie szczegóły przekazania materiału.
Reklama
Jak wygląda cennik bankowania krwi pępowinowej?
Utarło się sądzić, że cena bankowania krwi pępowinowej jest wysoka, w związku z czym jest to propozycja wyłącznie dla osób zamożniejszych. W rzeczywistości bez trudu z oferty mogą skorzystać osoby o zupełnie przeciętnych dochodach. Tym bardziej, że działające w Polsce banki często stosują różne promocje, a płatności rozłożone są w czasie.
Typowy cennik banku komórek macierzystych obejmuje takie elementy, jak:
- opłata początkowa - może ona wynosić w przybliżeniu od ok. 2 do 4 tysięcy złotych, przy czym niekiedy istnieje możliwość uiszczenia jej w ratach;
- stała opłata abonamentowa - koszt, z którym należy się liczyć, to około 600-800 złotych w skali roku lub 50-70 złotych miesięcznie.
Reasumując: bankowanie komórek macierzystych wiąże się z wydatkiem przynajmniej kilku tysięcy złotych, przy czym finalny koszt zależy w największej mierze od tego, jak długo będą one przechowywane. To zaś zwykle trudno jest oszacować na wstępie.
Reklama
Czym jest publiczny bank krwi pępowinowej?
Podane wyżej stawki dotyczą banków prywatnych. Warto jednak wiedzieć, że w Polsce funkcjonują także publiczne banki komórek macierzystych, będące instytucjami państwowymi. Działają one na mniejszą skalę niż komercyjne, ale główna różnica dotyczy istoty świadczonych „usług”.
Są one darmowe, co jest niewątpliwym ich plusem. Minusem dla większości osób pragnących zabezpieczyć przede wszystkim własną rodzinę, jest konieczność zrzeczenia się praw do oddanej próbki. W praktyce oznacza to, że w przyszłości zostanie ona najprawdopodobniej wykorzystana przez zupełnie obcą osobę.
Nie oznacza to jednak, że oddanie krwi pępowinowej do banku publicznego jest działaniem nieracjonalnym. Wręcz przeciwnie. Jest to piękny i nic nie kosztujący gest wykonany dla dobra ogółu, dzięki któremu w przyszłości może zostać uratowane czyjeś życie.
Reklama
Jaki wybrać bank krwi pępowinowej?
Jaki bank komórek macierzystych wybrać? Pierwszy dylemat dotyczy rodzaju placówki - prywatna czy publiczna. W tym przypadku znaczenie mają przede wszystkim indywidualne zamiary, a więc określenie, czy celem ma być ochrona najbliższych, czy też działanie na rzecz szerszej społeczności.
Wybierając bank prywatny należy zwrócić uwagę na takie aspekty, jak:
- Kwestie formalne - placówka powinna posiadać zezwolenie na działalność wydane przez Ministra Zdrowia, a dodatkowym atutem są wszelkie certyfikaty poświadczające jakość wykonywanych usług;
- Skala działania, która wprost przekłada się na doświadczenie w takich aspektach, jak preparowanie, przechowywanie i udostępnianie komórek macierzystych;
- Ilość udokumentowanych przeszczepień z użyciem materiału zgromadzonego w danym banku, de facto będąca jednym z kluczowych wyznaczników kompetencji i doświadczenia placówki;
- Zaplecze techniczne - dobrze jest postawić na bank, który dysponuje rozbudowanymi i dobrze wyposażonymi laboratoriami;
- Stabilność - bank powinien posiadać wieloletnie plany działania, co wskazywać będzie na to, iż jest w stanie utrzymać się na rynku w długiej perspektywie, bez ryzyka zaburzeń w procesie przechowywania próbek;
- Transparentność - oferta powinna być przejrzysta i w pełni zrozumiała dla klienta, a wszelkie czynności muszą znajdować pokrycie w podpisanych dokumentach;
Realny koszt świadczonych usług - ponieważ ceny często są rozbijane na wiele części składowych, warto jest dokładnie przeliczyć ogólną sumę nakładów, które trzeba ponieść w związku z bankowaniem.
