Czym są bazofile?
Układ odpornościowy człowieka to skomplikowany system, którego zadaniem jest ochrona organizmu przed drobnoustrojami, toksynami i wszelkimi innymi czynnikami o szkodliwym dla niego działaniu.
Pełną sprawność układ ten osiąga dopiero we wczesnej dorosłości człowieka, podczas gdy wcześniej tzw. odporność nabyta (swoista) latami kształtuje się na skutek przechodzenia różnych infekcji i chorób.
System immunologiczny składa się z różnego rodzaju komórek, a jednym z nich są tzw. bazofile (in. bazocyty), zwane także granulocytami zasadochłonnymi.
Co to są bazofile we krwi? Są one rodzajem krwinek białych, stanowią więc jeden ze składników krwi (1% wszystkich leukocytów).
Wyglądem granulocyty te przypominają komórki tuczne. Mają kulistą budowę, wielkość około 10 μm średnicy i wydłużone jądro o segmentowanej anatomii.
Bazofile powstają w szpiku kostnym z komórek macierzystych, a po opuszczeniu szpiku długość ich życia wynosi kilkadziesiąt godzin.
Reklama
Funkcje bazofili. Za co odpowiadają?
Za co odpowiadają bazofile w organizmie człowieka? Ich funkcje są różnorakie, a działanie wielowymiarowe. Jako komórki układu odpornościowego chronią organizm, głównie przed atakującymi go bakteriami i wirusami.
Przede wszystkim jednak - co zostało odkryte i zbadane stosunkowo niedawno - odgrywają bardzo ważna rolę w diagnostyce chorób alergicznych (posiadają specjalne receptory, do których są w stanie przyłączyć się immunoglobuliny E), stanów zapalnych i chorób tkanki łącznej.
Bazofile uwalniają też substancję, która wykazują właściwości przeciwzakrzepowe, czyli heparynę. Reguluje ona procesy krzepnięcia, zapobiegając powstawaniu w naczyniach skrzepów blokujących swobodny przepływ krwi.
Heparyna nie jest jedyną substancję, w której produkcji biorą udział bazofile. Oprócz niej należy jeszcze wymienić serotoninę (tzw. hormon szczęścia) i histaminę rozszerzającą naczynia i ułatwiającą przepływ krwi.
Zarówno podwyższony, jak i obniżony poziom bazofili sygnalizuje, że z organizmem dzieje się coś niepokojącego.
Reklama
Badanie poziomu bazofili
Co to są bazofile w badaniach? Czy ich poziom określa się w moczu, czy we krwi?
Poziom bazofili sprawdza się w trakcie badania krwi. Pacjentowi pobiera się krew z żyły łokciowej (jak do zwykłej morfologii) i wykonuje rozmaz w warunkach laboratoryjnych, pod mikroskopem.
Ich poziom określa się ilościowo lub procentowo. Osobie wykonującej rozmaz wyniki znane są właściwie od razu, jednak pacjent z reguły czekać na nie dzień lub nawet kilka dni, co zależy od tego, jak długo pobrana próbka „podróżuje” do laboratorium, a wyniki z powrotem do przychodni.
Bazofile kontroluje się wspólnie z pozostałymi leukocytami i nie zawsze są one wyszczególnione w morfologii. Ich brak w wynikach świadczy o tym, że lekarz nie zlecił określenia ich poziomu.
Wskazaniem do wykonania badania są głównie:
- różnego rodzaju reakcje alergiczne,
- przewlekłe stany zapalne,
- pasożyty i wywołane nimi infekcje (przede wszystkim jelit),
- podejrzenie choroby mieloproliferacyjnej,
- symptomy białaczki.
Interpretacji wyników morfologii i wyszczególnionych bazofili (bez względu na to, czy są one podwyższone, obniżone, czy w normie) powinien zawsze dokonywać lekarz, który skierował pacjenta na badanie.
Ponieważ wahania ich poziomu mogą być spowodowane bardzo różnymi czynnikami, pełna diagnostyka obejmuje zwykle cały komplet badań oraz szczegółowy wywiad z pacjentem.
Tylko podstawie tych elementów oraz własnej wiedzy i doświadczenia specjalista może wykluczyć bądź potwierdzić obecność podejrzewanej choroby.
Reklama
Jakie są normy bazofili?
Istnieją różne metody określania poziomu bazofili we krwi i dlatego różne też mogą być normy.
Warto wiedzieć, że przy wszelkich badaniach laboratoryjnych zakres referencyjny może nieznacznie różnić się pomiędzy laboratoriami, dlatego zawsze trzeba sprawdzić go w otrzymanych wynikać i dopiero przyrównać do niego wynik badania.
Podstawowe metody diagnostyczne to w tym przypadku:
- Oznaczenie ilościowe, które określa ilość bazofili w jednym milimetrze sześciennym krwi. Za normę z reguły przyjmuje się wynik od 100 do 300 komórek.
- Oznaczenie w procentach, które określa, jaki procent wszystkich leukocytów stanowią bazofile. Komórki te powinny stanowić od 0 do 1% białych krwinek.
Norma bazofili u dzieci jest właściwie taka sama, jak u pacjentów dorosłych. Wiek nie ma wpływu na stężenie tych granulocytów, dlatego zakres referencyjny dla najmłodszych jest podobny do tego dla dorosłych oraz osób starszych.
Reklama
Co oznaczają podwyższone bazofile?
O za wysokich bazofilach mówi się przeważnie, gdy ich stężenie przekracza ilość 300 komórek na milimetr sześcienny krwi lub 1% wszystkich krwinek białych.
Stan, w których poziom bazofili jest powyżej normy, nazywa się bazofilią.
W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych bazofilia oznaczona jest symbolem D75.8 w grupie „Inne określone choroby krwi i narządów krwiotwórczych”. W nowszej wersji Klasyfikacji, czyli ICD-11, bazofilia ma symbol MA16.11 i usytuowana jest w grupie „Podwyższonej liczby białych krwinek”.
Kiedy ogólna liczba leukocytów jest podwyższona, dotyczy to nie tylko bazofili, ale także innych ich rodzajów, np. eozynofilii czy monocytów. Same wysokie bazofile najczęściej pojawiają się w przebiegu alergii, co zostało odkryte stosunkowo niedawno i wprowadziło nowe metody diagnostyki chorób o podłożu alergicznym.
Kiedy - oprócz alergii pokarmowej i wziewnej -może występować zwiększona ilość tych granulocytów? Przede wszystkim przy:
- różnego rodzaju infekcjach,
- niedoczynności tarczycy (również tej o podłożu autoimmunologicznym),
- innych chorobach autoimmunologicznych (np. RZS),
- przy białaczce (ostra białaczka szpikowa oraz inne postacie tej choroby objawiają się znaczącym wzrostem stężenia białych krwinek przy spadku poziomu erytrocytów),
- ziarnicy złośliwej (in. nowotwór / chłoniak Hodgkina),
- nadpłytkowości samoistnej,
- czerwienicy prawdziwej (tzw. nadkrwistości).
Objawy bazofilii
Czy granulocyty zasadochłonne powyżej normy zawsze dają o sobie znać? Jest wiele przyczyn bazofilii, dlatego i jej objawy mogą być bardzo różne, w zależności od podłoża.
Najczęstszą przyczyną jest alergia, podczas której bazofile aktywowane są w procesie degranulacji przez immunoglobinę E. Kiedy podłożem wzrostu stężenia tych leukocytów jest reakcja uczuleniowa, symptomy będą charakterystyczne właśnie dla niej (pokrzywka, swędzenie, obrzęk, katar, kaszel, w skrajnych przypadkach - wstrząs anafilaktyczny).
Kiedy ponad normę są nie tylko bazofile, ale wszystkie krwinki białe, a stan towarzyszy poważnej chorobie, np. białaczce, do objawów należeć będą:
- osłabienie,
- apatia,
- spadek odporności,
- nawracające stany podgorączkowe,
- spadek masy ciała itd.
Zarówno objawy bazofilii, jak i jej leczenie zależą więc przede wszystkim od przyczyny stanu podwyższonych granulocytów.
Reklama
Czy niskie bazofile są niebezpieczne?
Stan, w którym bazofile są za niskie, nazywa się bazopenią. Co on oznacza? Niski poziom tych granulocytów obserwuje się bardzo rzadko. Przede wszystkim występuje u pacjentów po chemio- lub radioterapii, choć bazofile poniżej normy stwierdza się niekiedy także w innych przypadkach:
- na skutek przewlekłego stresu,
- przy rozległych stanach zapalnych, np. zapaleniu płuc,
- w niektórych infekcjach (np. covid - chorobie wywoływanej przez koronawirusa),
- gorączce reumatoidalnej o ostrym charakterze,
- przy uzależnieniu od kokainy,
- po przyjmowaniu niektórych leków (tzw. bazopenia polekowa).
Obniżone bazofile występują po stosowaniu takich leków jak:
- antydepresanty,
- sterydy,
- antybiotyki,
- środki hormonalne,
- leki przeciwpadaczkowe.
Sam wynik mówiący, że bazofile są poniżej normy niewiele mówi o ogólnym stanie zdrowia pacjenta. Dopiero zestawiony z innymi wynikami i wywiadem na temat występujących objawów jest podstawą do postawienia odpowiedniej diagnozy.
Rzadko lekarz zleca więc samo określenie poziomu bazofili. Zwykle ich poziom bada się wraz z poziomem innych leukocytów (w tym najliczniejszych - neutrofili) oraz całą morfologią MPV.
Wyniki poniżej normy należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem celem ustalenia przyczyny bazopenii.
Objawy bazopenii
Obniżony, czy wręcz zerowy poziom bazofili to stan, który niekiedy przebiega całkiem bezobjawowo. Sam w sobie nie jest groźny dla organizmu, jednak czasem towarzyszy poważnym schorzeniom, bezwzględnie wymagającym leczenia
Zdarza się jednak, że brak bazofili daje objawy, a są to przede wszystkim:
- wysoka gorączka,
- ból gardła,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- dreszcze,
- zmiany ropne w obrębie gardła i migdałków.
Przy niektórych chorobach, w przebiegu których stężenie bazofili jest zbyt niskie, mogą wystąpić nawet:
- wstrząs septyczny,
- zapalenie płuc,
- zakażenie dróg moczowych,
- owrzodzenie jamy ustnej.
Bez względu na to, co oznacza niski poziom bazofili i jak się objawia, obniżony wynik trzeba zawsze skonsultować z lekarzem.
Reklama
Jak leczyć niedobór bazofili?
Jak podwyższyć bazofile, kiedy okaże się, że wyniki badań krwi wskazują na ich obniżony poziom? Wyniki świadczące o nieprawidłowościach (zarówno bazofile podwyższone jak i niskie) są z reguły podstawą do dalszej diagnostyki.
Trudno mówić o leczeniu za niskich bazofili. Jeśli jednak ich stężenie w rozmazie krwi jest obniżone, nie można takiego stanu lekceważyć. Postępowanie polega przede wszystkim na ustaleniu przyczyn bazopenii i ich eliminowaniu.
Nie tylko granulocyty zasadochłonne, ale też inne elementy składowe określane w badaniach krwi zwiększają lub zmniejszają swoje stężenie na skutek rozmaitych chorób czy innych nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu.
Wyleczenie choroby lub zniwelowanie dysfunkcji w większości przypadków przywraca jednak równowagę. Usunięcie przyczyn bazopenii w reguły prowadzi więc do wyrównania poziomu tych granulocytów.
Zamiast pytania jak zwiększyć bazofile, warto postawić pytanie, jak poprawić ogólne wyniki krwi. Tu duże znaczenie może mieć codzienna dieta i prowadzony tryb życia, w znacznym stopniu wpływający na kondycję organizmu, (o ile nie rozwija się w nim choroba pogarszająca stan zdrowia).
Kiedy zbadać bazofile w ciąży?
Czy bazofile poniżej normy w ciąży są powodem do niepokoju? Ciąża to czas, kiedy w organizmie kobiety zachodzi wiele zmian, nie tylko hormonalnych. Niektóre procesy ulegają znacznym wahaniom, a wyniki badań różnią się od wyników innych pacjentów.
Związek między bazofilami a ciążą może polegać na tym, że w tym szczególnym okresie często pogarsza się morfologia krwi i rozmaite jej elementy składowe są za niskie.
W ciąży morfologię krwi wykonuje się nawet co miesiąc, by stale monitorować stan zdrowia matki i odpowiednio szybko reagować na wszelkie nieprawidłowości. Bazofile są jednym z podstawowych wówczas wykonywanych testów, a wynik (bez względu na to, czy jest on obniżony, podwyższony czy prawidłowy) powinien zobaczyć lekarz prowadzący ciążę.
Niskie bazofile (również wynik równy 0) zwykle w ciąży nie są stanem alarmującym, jednak o wszystkich wynikach i niepokojących objawach trzeba bezwzględnie poinformować specjalistę.
Badanie poziomu bazofili u dziecka
Czy poziom bazofili można zbadać u dziecka? Jak najbardziej, nawet u niemowlaka. Wymaz z krwi najmłodszych pacjentów wykonuje się takimi samymi metodami, jak z krwi pacjentów dorosłych, a poziom jej poszczególnych składników również można określić ilościowo i procentowo.
Podwyższone bazofile u małych dzieci i niemowląt przeważnie wskazują na obecność alergii. Odporność dziecka nie jest jeszcze w pełni wykształcona, a zatem młody organizm jest też mniej odporny na działanie czynników uczulających.
Zarówno wysokie, jak i obniżone bazofile u dziecka trzeba zawsze skonsultować z pediatrą lub lekarzem rodzinnym.
Bardziej niepokojący jest stan, w którym nie tylko bazofili jest za dużo, ale podwyższone są także limfocyty i inne krwinki białe. Wysokie stężenie leukocytów może wskazywać nawet na obecność białaczki, która jest jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów u dzieci.
Wszelkie wyniki badań i niepokojące symptomy należy więc natychmiast zgłaszać lekarzowi.
