Przyczyny bezsenności u dzieci
Średnia długość snu jest ściśle określona w poszczególnych przedziałach wiekowych. Zdrowe noworodki przesypiają w ciągu doby ponad 15 godzin w 2-4 odcinkach czasowych. Z czasem długość czuwania się wydłuża.
Po ukończeniu roku, sen powinien trwać nieprzerwalnie w ciągu nocy. Dzieci po 3 roku życia często nie odczuwają potrzeby drzemki w ciągu dnia.
Rzeczywista ocena długości i jakości dnu jest trudna, dlatego należy bardzo uważnie obserwować dziecko. Warto być czujnym na pojawiające się u niego zaburzenia snu, ponieważ wpływają one na zachowanie malucha, a także na jego zmęczenie w ciągu dnia.
Rodzic, który zauważa u dziecka takie symptomy, powinien z nim przede wszystkim porozmawiać, ponieważ to pomoże ustalić, czy problem faktycznie istnieje. Następnie należy spróbować ustalić jego przyczyny. Kiedy szybko uda się je wyeliminować, być może nie będzie konieczne podejmowanie leczenia.
Do najczęstszych przyczyn bezsenności u dzieci należą:
- traumatyczne przeżycia,
- przewlekły stres (np. związany z nauką),
- lęki wieku dziecięcego,
- problemy społeczne (np. wykluczenie z grupy rówieśniczej),
- zaburzenia rytmu dobowego,
- niewłaściwa dieta (w tym spożywanie wieczorem napojów zawierających kofeinę),
- przyjmowanie niektórych leków,
- dolegliwości bólowe,
- niedrożność górnych dróg oddechowych wywołana alergią lub infekcją,
- bezdech senny,
- choroby neurologiczne, np. padaczka,
- choroby psychiatryczne, np. depresja,
- kolka,
- ząbkowanie.
Wśród dzieci, u których rozpoznano określone zaburzenia psychiczne, problemy ze snem pojawiają się znacznie częściej.
U dzieci ze spektrum autyzmu występują niemalże 2 razy częściej (źródło: Johnson C. Sleep problems in children…), a aż 73% dzieci z zaburzeniami depresyjnymi skarży się na bezsenność (źródło: Liu X, Buysse D, Gentzler AL i in. Insomnia and hypersomnia associated with depressive phenomenology …).W takich przypadkach bardzo ważna jest właściwa diagnoza i leczenie.
Reklama
Objawy bezsenności u dzieci
Bezsenność u dziecka to dolegliwość, za której szybkie rozpoznanie w głównej mierze odpowiedzialni są rodzice. Jest to oczywiste, gdy chodzi o zaburzenia snu niemowląt i dzieci w pierwszych latach życia, kiedy ich zdolności komunikacyjne nie są jeszcze w pełni rozwinięte.
Należy jednak zdać sobie sprawę, że dzieci w wieku szkolnym, a także nastoletnim, które borykają się z tym problemem nie zawsze mówią o nim wprost. Niektóre z nich nie mają jeszcze wystarczająco dużej świadomości, by wiedzieć, że sytuacja odbiega od normy.
Niektóre dzieci przyzwyczajają się do zaburzenia rytmu dobowego, a jeszcze inne po prostu wstydzą się o tym mówić (dzieje się tak na przykład, kiedy przyczyną bezsenności jest lęk przed ciemnością, zasypianiem w samotności itp.).
Objawy bezsenności dziecka, które powinny zaniepokoić rodzica to przede wszystkim:
- zwiększona senność w ciągu dnia,
- mniejsza aktywność w ciągu dnia,
- pogorszenie nastroju,
- pojawienie się problemów z koncentracją,
- pogorszenie wyników w nauce,
- spadek koncentracji i pogorszenie pamięci,
- niechęć do aktywności fizycznej,
- obniżenie nastroju w porach wieczornych.
Reklama
Skąd się bierze u dzieci lęk przed zasypianiem?
Lęk przed zasypianiem to problem pojawiający się zarówno u dzieci jak i osób dorosłych, przez psychiatrów nazywany somnifobią. Zaburzenie to powodować może permanentne zmęczenie, senność w ciągu dnia, drażliwość oraz depresję.
U dzieci trudne jest do zdiagnozowania, ponieważ może być mylone ze zwyczajnym odwlekaniem snu będącym częstą praktyką maluchów. Jego podłoże bywa różne, niektóre z przyczyn to:
- silny stres,
- nawracające złe sny,
- nocne moczenie.
Problemy ze snem u niemowląt, u dzieci w wieku przedszkolnym, a także dzieci w wieku lat 10 i starszych mają rozmaite przyczyny, a co za tym idzie - bardzo różne mogą być metody walki z tą dolegliwością. Nie można jednak bagatelizować jej objawów.
Już po wystąpieniu pierwszych symptomów należy zastanowić się, jakie jest podłoże i podjąć walkę z problemem – najpierw domowymi sposobami na sen, a jeśli te zawiodą - udać się do specjalisty.
Sen jest niezwykle istotny w życiu każdego człowieka, ponieważ pozwala normalnie funkcjonować w ciągu dnia. Zdrowy i pozbawiony zaburzeń stanowi warunek konieczny do zachowania sprawności fizycznej i intelektualnej.
U dzieci jednak ma znaczenie szczególne i właściwie - obok zdrowej diety - kluczowe dla prawidłowego rozwoju. To nie jest mit, że w czasie snu dzieci najbardziej rosną.
Hormon wzrostu w największych ilościach produkowany jest przez przysadkę mózgową właśnie w nocy. Zdrowy sen wspomaga też zapamiętywanie informacji zgromadzonych przez mózg w ciągu dnia, dlatego niezbędny jest też do efektywnej nauki.
To wszystko powody, dla których problemy ze snem u dzieci trzeba próbować jak najszybciej rozwiązywać, nie czekając, aż doprowadzą do zaburzeń funkcjonowania organizmu w ciągu dnia wywołanych ciągłym przemęczeniem.
Reklama
Bezsenność u nastolatków
Wielu rodziców nie wie, że ich dziecko zmaga się z bezsennością ani jak należy ją leczyć. Tymczasem zaburzenia snu są niezwykle częstym zjawiskiem. Szacuje się, że nawet 40% dzieci (źródło: Owens J. Epidemiology of sleep disorders during childhood…) może się z nimi zmagać.
Zespół opóźnionej fazy snu i czuwania (DSWPD, ang. delayed sleep - wake phase disorder) jest najczęściej występującą postacią zaburzeń rytmu okołodobowego. Szczególnie często jest obserwowany u młodzieży. Według badań AASM (American Academy of Sleep Medicine) z 2014 r. występuje u 7–16% nastolatków.
Osoby w tym wieku najczęściej odczuwają senność po północy, gdyż ciągle opóźniają godzinę położenia się spać. Często także nie mogą się przez to wyspać czy zasnąć.
Bezsenność w tym wieku wynika z wielu czynników, jednak głównymi są:
- zaburzenia psychiczne, np. lęki czy depresja,
- zmiany hormonalne,
- nadmiar obowiązków,
- brak czasu dla siebie (nie ma możliwości wyciszenia się przed snem),
- niewłaściwa dieta (za dużo fast foodów i napojów zawierających kofeinę, np. Coca cola),
- stres.
Rodzice, których dzieci są nastolatkami, często nie rozumieją ich problemów. Nastolatek nie musi być leniwy, może po prostu cierpieć z powodu bezsenności. Dziecko potrzebuje pomocy w poznaniu i zrozumieniu przyczyny zaburzeń związanych ze snem.
Reklama
Co na bezsenność dla dziecka?
Niekiedy trudno jest jednoznacznie określić przyczynę bezsenności u dziecka lub ją skutecznie wyeliminować. Czasem też samo zniwelowanie przyczyn nie wystarczy, bo problem jest już silnie zakorzeniony w psychice małego pacjenta.
Bywają sytuacje, kiedy konieczne jest podawanie leków, należy jednak pamiętać, że dzieciom nie powinno się podawać żadnych leków nasennych czy uspokajających (w tym leków ziołowych i homeopatycznych) bez konsultacji z lekarzem.
Preparaty takie zawsze mają mniejszy lub większy wpływ na ośrodkowy układ nerwowy, dlatego przed ich podaniem trzeba zachować szczególną ostrożność.
Istnieją jednak domowe, bezpieczne sposoby, które mogą okazać się skuteczne. Inne sposoby jednak sprawdzą się u małych dzieci i niemowląt, a inne u dzieci w wieku szkolnym. Leczenie bezsenności można zacząć można od terapii poznawczo-behawioralnej.
Jeśli chodzi o najmłodszych, warto spróbować takich metod jak:
- ograniczenie drzemek w ciągu dnia - może to być ich skrócenie lub ograniczenie ilości,
- narzucenie rytmu dobowego - nauczenie dziecka różnic między dniem i nocą poprzez np. niewyciszanie otoczenia, kiedy dziecko śpi w dzień, egzekwowanie stałych pór chodzenia spać i wstawania,
- wyciszenie wieczorem i w nocy - gaszenie światła i eliminowanie hałasu w pokoju, w którym dziecko śpi, wprowadzenie rytuału przed snem,
- zwiększenie aktywności fizycznej w ciągu dnia (dotlenienie organizmu) - dziecko, które fizycznie bardziej zmęczy się w dzień, szybciej zaśnie wieczorem; szczególnie zalecana jest aktywność na świeżym powietrzu, podczas której organizm zostaje odpowiednio dotleniony, co też przyczynia się do osiągnięcia zdrowego snu,
- odpowiednia dieta - unikanie w porze kolacji posiłków ciężkostrawnych, które mogą spowodować wzdęcia, ból brzucha i skurcze układu pokarmowego.
Kiedy zaburzenia snu pojawiają się u dzieci w wieku szkolnym, skuteczne może okazać się:
- zintensyfikowanie aktywności fizycznej,
- zniwelowanie stresu - pomoc w nauce, zmniejszenie presji związanej z nauką, ograniczenie obowiązków dodatkowych (ich nadmiar może prowadzić do braku czasu na wypełnianie obowiązków szkolnych i wywołanego tym stresu),
- narzucenie rytmu dnia - warto określić pewne ramy czasowe w ciągu doby, na przykład wyraźnie rozdzielić czas na obowiązki i czas na odpoczynek, przy czym należy pamiętać o tym, kiedy organizm dziecka jest w stanie najwyższej aktywności fizyczno-intelektualnej, a kiedy aktywność ta spada.
Czasami wystarczy wzmocnienie pozytywne, czyli dawanie naklejek. Co rano dziecko dostaje punkt i po uzbieraniu wystarczająco wielu, może wymienić je na nagrodę. Warto wtedy dziecko chwalić, nawet jeśli wołało rodzica w nocy, ale spało w swoim łóżku całą noc.
Pomocna może być kołdra obciążeniowa, która przyciska ciało do materaca, jednocześnie otulając je i wywołując poczucie bezpieczeństwa.
Jeśli naturalne, behawioralne metody nie działają, konieczna może być farmakoterapia.
Reklama
Jakie są skutki bezsenności u dzieci?
Dzieci i nastolatki potrzebują odpowiedniej ilości snu, by rozwijały się poprawnie. Zaburzenia snu u niemowlaków wywołują trudną do opanowania płaczliwość, drażliwość i możliwość zaburzenia wzrostu.
Zmęczenie, a zwłaszcza bezsenność, może bowiem znacząco wpłynąć na zachowanie dziecka.
Podobne skutki będą widoczne u przedszkolaków. Dodatkowo pojawią się w tym okresie problemy z koncentracją i uczeniem się. Bezsenność wywoływać może wybuchowość lub prowadzić do nieśmiałości, przez co dziecko nie będzie rozwijało się społecznie.
Mózg młodzieży wciąż się rozwija, dlatego zaburzenia snu również prowadzić będą do problemów z koncentracją i uczeniem się. Brak snu powoduje także huśtawki nastroju i trudności z zapamiętywaniem. Spadek wydajności przekłada się na pogorszenie wyników w nauce, które zarówno dla dziecka, jak i rodzica, mogą być ważne.
Zlekceważony problem, nawet jeśli nie wynika z zaburzeń psychicznych, prowadzić będzie do ich rozwoju. Dojść może do depresji, nerwicy oraz stanów lękowych.
