Jakie są przyczyny bezsenności w ciąży?
Problemy ze snem w ciąży najczęściej występują w I oraz III trymestrze. Zaburzenie to ma charakter powszechny – badanie z udziałem pacjentek Kliniki Perinatologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi wykazało, że na zaburzenia snu cierpi 90,5 proc. ankietowanych (Michał Skoczylas i inni, Zaburzenia snu u kobiet w ciąży).
W pierwszych tygodniach po zapłodnieniu, brak snu w ciąży najczęściej ma podłoże endokrynne – jest efektem hormonalnej burzy, która przetacza się przez organizm ciężarnej. Natomiast pod koniec ciąży, decydującego znaczenia nabierają czynniki mechaniczne, związane ze zmianami anatomicznymi.
Istotne znaczenie mają też mechanizmy psychologiczne (silne emocje związane z zajściem w ciążę, a potem – zbliżającym się porodem). Wspomnieć trzeba również o niedoborach składników mineralnych oraz witamin.
Reklama
Bezsenność na początku ciąży
Bezsenność na początku ciąży jest naturalna, podobnie jak inne zaburzenia, w tym nadmierna senność. W związku z rewolucją hormonalną, zachodzą wówczas liczne procesy mające bezpośrednie przełożenie na jakość snu.
Kluczowe znaczenie mają:
- Zaburzenie metabolizmu glukozy – zbyt duże stężenie tego cukru we krwi utrudnia zasypianie
- Silne oddziaływanie hormonów płciowych estrogenu i progesteronu, które syntezowane są w zwiększonej ilości, i które wpływają na zmianę długości poszczególnych faz snu (REM i NREM). Może to prowadzić do rozregulowania organizmu.
Bezsenność w 1 trymestrze ciąży, a także w kolejnych jej okresach, powodowana może być też narastającymi niedoborami. W szczególności wspomnieć należy o deficytach magnezu, potasu, wapnia i witamin z grupy B, które powodują bolesne skurcze łydek.
Z kolei częsty w tym okresie brak żelaza powoduje tak zwany „zespół niespokojnych nóg”. Nie bez znaczenia są również występujące w czasie ciąży nudności i wymioty, które w określonych sytuacjach utrudniają zasypianie lub przerywają ciągłość snu.
Reklama
Bezsenność przed porodem
Zjawiskiem normalnym i powszechnym jest też bezsenność w 3 trymestrze ciąży. W tym przypadku zdecydowanie mniejszą wagę mają wahania hormonalne, a większą inne czynniki, zwłaszcza mechaniczne.
- Ucisk powiększającej się z każdym dniem macicy na sąsiadujące z nią narządy powoduje dolegliwości bólowe w obrębie jamy brzusznej. Natomiast nacisk na naczynia krwionośne odprowadzające krew z kończyn może powodować w ciąży obrzęk nóg. Wszystko to powoduje znaczny dyskomfort i utrudnia spokojny sen.
- Nacisk macicy na pęcherz dodatkowo zwiększa parcie na mocz, co skutkuje większą ilością mikcji w czasie nocnego odpoczynku – w oczywisty sposób zaburza to ciągłość snu
- Działanie estrogenów i progesteronu, ucisk macicy na żołądek oraz niewłaściwa dieta są przyczyną zgagi – dojmujące uczucie palenia w przełyku także utrudnia zasypianie.
- Zmiany anatomiczne, zwiększenie gabarytów i masy ciała mogą uniemożliwiać wygodne ułożenie się, znalezienie właściwej pozycji na materacu.
Bezsenność i strach przed porodem często są rezultatem narastające stresu w ciąży, związanego między innymi z obawą o zdrowie własne i dziecka. Nadmiar emocji powoduje zwiększone wydzielanie takich substancji jak kortyzol (hormon stresu), adrenalina i noradrenalina (hormony walki i ucieczki), czy cytokiny prozapalne Il-1, Il6, TNF-alfa. Wszystkie one mogą powodować zaburzenia snu.
Reklama
Leki na bezsenność w ciąży
Bezsenność jest zaburzeniem, które należy leczyć. Dostępne są metody farmakologiczne, psychoterapeutyczne, profilaktyczne. Czy jednak można brać tabletki na sen w ciąży?
Generalnie nie jest to wskazane – lekarz może zalecić ich stosowanie wyłącznie wtedy, gdy przewidywane korzyści są większe, niż potencjalne ryzyko. Dzieje się tak m.in. w sytuacjach, gdy uporczywa bezsenność zaburza funkcjonowanie organizmu, a problemu tego nie daje się rozwiązać innymi środkami. Dotyczy to leków zawierających hydroksyzynę oraz tzw. niebenzodiazepinowych środków nasennych (substancje czynne: zaleplon, zolpidem, zopiklon). Całkowicie zabronione natomiast jest stosowanie benzodiazepiny i jej pochodnych.
Należy pamiętać, że leki na bezsenność w ciąży przenikają do łożyska i mogą mieć wpływ na rozwijający się w nim płód. Nie ma wprawdzie bezpośrednich dowodów na ich szkodliwość, nie wykazano jednak także bezpieczeństwa ich stosowania.
Reklama
Sposoby na bezsenność w ciąży
Co na sen w ciąży zamiast leków? Istnieje cała paleta środków o charakterze profilaktycznym, które z dużą dozą prawdopodobieństwa stanowić będą skuteczne antidotum.
Należą do nich:
- Właściwie odżywianie. Ważne jest unikanie cukrów prostych oraz niezdrowych przekąsek i fastfoodów, należy też pamiętać o regularnym odżywianiu się, 5 razy na dobę w niewielkich porcjach. Nie powinno się podjadać ani jeść przed snem. Wszystko to razem pozwala lepiej kontrolować poziom glukozy we krwi, zapobiegać napadom zgagi, a także utrzymywać właściwą masę ciała. Unikać należy też napojów pobudzających – coli, kawy i mocnej herbaty.
- Relaks, wypoczynek, odcięcie od źródeł stresu. To jeden z powodów, dla których lekarze zalecają wcześniejsze przerwanie pracy zawodowej. Komfort psychiczny powinien szybko przełożyć się na lepsze spanie w ciąży.
- Higiena snu. Należy dbać o to, by sypialnia była dobrze wywietrzona, a temperatura w pomieszczeniu nie przekraczała 22 stopni Celsjusza. Łóżko powinno być dokładnie pościelone, materac duży i wygodny, poduszka ciążowa zapewniająca najwygodniejszą pozycję.
Jeśli przyczyną zaburzeń snu są niedobory żelaza, potasu czy witamin B, lekarz może zlecić ich suplementację. Niefarmakologicznym rozwiązaniem w wielu sytuacjach jest skorzystanie z usług psychoterapeuty. Warto się zwrócić o tego typu pomoc, gdy problem ze snem w ciąży ma podłoże emocjonalne, stresogenne. Psycholog pomoże się uporać z lękami dotyczącymi przebiegu ciąży, porodu czy późniejszego macierzyństwa.
