Czym jest biegunka bakteryjna?
Biegunka bakteryjna jest wynikiem zakażenia przewodu pokarmowego przez bakterie, które wywołują stan zapalny jelit, prowadząc do gwałtownych, wodnistych wypróżnień.
W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 biegunka bakteryjna jest klasyfikowana pod ogólnymi kodami dotyczącymi infekcji jelitowych wywołanych przez bakterie:
- A04.9 - Bakteryjne zakażenie jelit, nieokreślone (dotyczy przypadków, gdzie nie można określić konkretnego rodzaju bakterii).
- A04.0 - Zakażenie jelit wywołane przez Clostridioides difficile (często związane z biegunką polekową).
- A02.0 - Dur rzekomy wywołany przez Salmonellę (inne postacie zakażenia Salmonellą mają kody od A02.1 do A02.9, w zależności od specyfiki zakażenia).
- A04.5 - Zakażenie jelit wywołane przez Campylobacter.
Biegunki zakaźne zdarzają się dość często, co nie znaczy, że należy je lekceważyć. Ostra biegunka bakteryjna wymaga konsultacji medycznej, szczególnie jeśli charakteryzuje się nagłym początkiem i intensywnymi bólami brzucha, gorączką i obecnością krwi w stolcu, ponieważ stanowi duże ryzyko dla zdrowia.
Warto wiedzieć, że w niektórych przypadkach biegunka bakteryjna jest skutkiem antybiotykoterapii, która zaburza naturalną florę bakteryjną jelit, prowadząc do rozwoju szkodliwych bakterii, takich jak Clostridioides difficile.
Ostra postać biegunki bakteryjnej oraz biegunka polekowa wymagają szybkiej diagnostyki i leczenia, aby zapobiec powikłaniom, takim jak odwodnienie i poważniejsze infekcje.
Reklama
Przyczyny biegunki bakteryjnej. Czym różni się od wirusowej?
Wielu pacjentów zmagających się z bólem brzucha, wodnistymi stolcami i osłabieniem zastanawia się, od czego mogli dostać tak przykrej infekcji.
Przyczyną biegunki bakteryjnej jest zakażenie przewodu pokarmowego bakteriami wywołującymi stan zapalny w jelitach. Należą do nich przede wszystkim: Salmonella, Escherichia coli (szczepy enteropatogenne), Campylobacter, Shigella oraz Clostridioides difficile, które mogą rozwijać się po antybiotykoterapii.
Zakażenie tymi bakteriami najczęściej następuje przez spożycie skażonej żywności (np. niedogotowanego mięsa, jajek), zanieczyszczonej wody, a także przez bezpośredni kontakt z osobami zakażonymi lub zanieczyszczonymi powierzchniami.
W odróżnieniu od biegunki wirusowej, która jest jedną z najczęstszych dolegliwości jelitowych w krajach rozwiniętych, biegunka bakteryjna występuje najczęściej w krajach rozwijających się, szczególnie w tych o niższym standardzie sanitarnym. Choroba często dotyka osoby podróżujące lub te o obniżonej odporności.
Biegunka bakteryjna a wirusowa
Kwestia biegunka bakteryjna a wirusowa jest kluczowa z dwóch powodów. Po pierwsze - inaczej się je leczy. Po drugie - infekcje bakteryjne wiążą się z wyższym ryzykiem powikłań: od odwodnienia po poważne problemy ogólnoustrojowe. Jak zatem rozróżnić, czy jest to infekcja wirusowa czy bakteryjna?
Różnice między tymi typami dotyczą przebiegu infekcji i stopnia nasilenia objawów. Biegunka bakteryjna zwykle ma bardziej gwałtowny i intensywny przebieg, często towarzyszy jej wysoka gorączka, silne bóle brzucha oraz obecność krwi i śluzu w stolcu.
Z kolei biegunka wirusowa, wywołana przez rotawirusy, norowirusy czy adenowirusy, zwykle przebiega łagodniej, chociaż nudności, wymioty i luźne stolce mogą być uciążliwe - szczególnie dla dzieci i osób starszych. Co ważne, przy infekcji wirusowej praktycznie nie zdarza się krew w stolcu.
Reklama
Jakie są objawy biegunki bakteryjnej?
Wielu pacjentów dopytuje lekarzy pierwszego kontaktu, jak rozpoznać biegunkę bakteryjną.
Objawy bywają zróżnicowane, ale które można zaliczyć do najczęstszych?
- Częste, wodniste stolce, które mogą zawierać śluz, krew lub ropę, co jest charakterystyczne dla infekcji bakteryjnej.
- Intensywne, napadowe skurcze w dolnej części brzucha. Co istotne - ból może zarówno szybko mijać, jak i utrzymywać się przez dłuższy czas.
- Wysoka gorączka (powyżej 38,5°C) jest pierwszym objawem, wskazującym na poważniejszy przebieg infekcji.
- Chociaż częstsze w biegunce wirusowej, nudności i wymioty mogą również wystąpić w przypadku infekcji bakteryjnej, zwłaszcza jeśli bakterie produkują toksyny.
- Ze względu na dużą utratę płynów z powodu częstych wypróżnień, odwodnienie może wystąpić bardzo szybko, szczególnie u dzieci, osób starszych i pacjentów z osłabionym układem odpornościowym. Aby w porę reagować, warto znać charakterystyczne symptomy odwodnienia: suchość w ustach, zawroty głowy, zmniejszona ilość oddawanego moczu i osłabienie.
Jeśli objawy są nasilone, trwają dłużej niż kilka dni, lub występuje odwodnienie, konieczna jest konsultacja lekarska i ewentualne badania diagnostyczne w celu potwierdzenia infekcji bakteryjnej i zastosowania odpowiedniego leczenia.
Reklama
Ile trwa biegunka bakteryjna i czy jest zaraźliwa?
Kwestia: ile trwa biegunka bakteryjna jest kluczowa, ponieważ chora osoba może zarażać przez cały okres trwania objawów, a nawet przez pewien czas po ich ustąpieniu.
Biegunka bakteryjna zwykle trwa od 3 do 7 dni, ale czas ten może się różnić w zależności od rodzaju bakterii, która wywołała infekcję, ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz skuteczności podjętego leczenia.
Przy łagodniejszych infekcjach biegunka może ustąpić szybciej, ale znane są przypadki, gdy trwała nawet do dwóch tygodni. Dodatkowo warto mieć świadomość, że w sporadycznych przypadkach bakterie mogą przetrwać w stolcu nawet przez kilka tygodni po ustąpieniu objawów (co oczywiście zwiększa ryzyko przeniesienia infekcji).
Biegunka bakteryjna jest bardzo zaraźliwa, dlatego dopóki nie ustąpią objawy i lekarz nie potwierdzi powrotu do zdrowia, bardzo ważne jest przestrzeganie zasad higieny, a zatem częste mycie rąk (szczególnie po skorzystaniu z toalety) oraz unikanie bliskiego kontaktu z dziećmi, seniorami czy osobami z osłabionym układem odpornościowym.
Choroba może się rozprzestrzeniać poprzez bezpośredni kontakt z zakażoną osobą (np. poprzez dotykanie skażonych rąk lub przedmiotów, a następnie przeniesienie bakterii do ust) czy spożywanie jedzenia lub picie wody zanieczyszczonej bakteriami. Ponadto trzeba pamiętać, że bakterie mogą przetrwać na powierzchniach, takich jak klamki, toalety czy blaty.
Reklama
Leczenie biegunki bakteryjnej. Czy przejdzie sama?
Biegunki bakteryjnej nie wolno lekceważyć, licząc na to, że przejdzie sama.
Pacjentom dopytującym, co stosować we własnym zakresie, wyjaśniamy, że podstawą leczenia jest odpowiednie uzupełnienie płynów, aby zapobiec odwodnieniu. Pomocne są doustne roztwory nawadniające (ORS), które zawierają elektrolity i glukozę.
Warto skonsultować się z lekarzem, zwłaszcza jeśli objawy są ciężkie, utrzymują się dłużej niż kilka dni, występuje wysoka gorączka lub krew w stolcu. Lekarz oceni stan pacjenta i zdecyduje o konieczności dalszych badań i leczenia. W razie potrzeby zleci posiew kału w celu identyfikacji konkretnej bakterii wywołującej infekcję, takiej jak Shigella, Campylobacter, Clostridioides difficile czy Escherichia coli. Antybiotyki muszą być dobrane na podstawie wyników posiewu i antybiogramu, tak aby były skuteczne przeciwko konkretnemu patogenowi.
Leczenie biegunki bakteryjnej obejmuje też stosowanie probiotyków przyczyniających się do skrócenia czasu trwania biegunki i wspierających odbudowę zdrowia jelit, szczególnie po zakończeniu antybiotykoterapii.
W odróżnieniu od biegunki wirusowej, w przypadku infekcji bakteryjnej należy unikać leków przeciwbiegunkowych, zwłaszcza gdy pojawiła się krew w stolcu lub wysoka gorączka. Preparaty te spowalniają ruchy jelit, co może prowadzić do zatrzymania toksyn w organizmie i nasilenia infekcji. Także niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen, są niewskazane, ponieważ mogą podrażniać przewód pokarmowy i nasilać objawy.
Dieta przy biegunce bakteryjnej
Kluczową rolę przy biegunce bakteryjnej odgrywa lekkostrawna dieta, która wspiera regenerację przewodu pokarmowego. Co jeść przy biegunce bakteryjnej oraz jakich produktów unikać, aby nie podrażniać jelit?
Przede wszystkim warto włączyć do jadłospisu:
- banany - bogate w potas, który pomaga uzupełniać elektrolity utracone w wyniku biegunki.
- lekkostrawny i niskobłonnikowy biały ryż, który pomaga w absorpcji płynów i może zmniejszyć częstotliwość wypróżnień.
- łatwe do strawienia tosty z białego pieczywa, które dostarczają energii bez obciążania układu pokarmowego.
- lekkostrawny mus jabłkowy, który zawiera pektyny, pomocne w zagęszczaniu stolca.
- dostarczające energii gotowane ziemniaki, które należy jeść bez dodatku tłuszczu.
- gotowane marchewki - bogate w składniki odżywcze i pomocne w regeneracji jelit.
- chude mięso (jak na przykład gotowany kurczak bez skóry) - dostarcza białka niezbędnego do regeneracji organizmu, ale trzeba pamiętać, że należy je zjeść bez dodatku tłuszczu i przypraw.
Produkty, których należy unikać to z kolei:
- nabiał, ponieważ może nasilać objawy biegunki, zwłaszcza jeśli po infekcji występuje wtórna nietolerancja laktozy;
- tłuste i smażone potrawy, które podrażniają jelita i często prowadzą do nasilenia biegunki;
- owoce i warzywa o wysokiej zawartości błonnika - ponieważ mogą dodatkowo podrażniać przewód pokarmowy i nasilać biegunkę;
- napoje gazowane, które podrażniają żołądek;
- kawa i alkohol, które mogą działać moczopędnie i przyczyniać się do odwodnienia.
Jak już wspominaliśmy, podczas choroby organizm i tak traci dużą ilość płynów, co często prowadzi do zaburzeń równowagi elektrolitowej. Zaleca się zatem picie dużej ilości płynów - przede wszystkim wody, ale również naparów ziołowych (takich jak mięta czy rumianek), bulionów i roztworów elektrolitów, które można kupić w aptekach (są one najlepszym sposobem na uzupełnienie sodu, potasu i chlorków, które tracimy w wyniku biegunki).
Reklama
Jak odbudować mikrobiom jelitowy po biegunce bakteryjnej i jak jej zapobiegać?
Wielu pacjentów po biegunce bakteryjnej dopytuje lekarzy, jak odbudować mikrobiom jelitowy. Słusznie - kluczowym elementem rekonwalescencji jest wspieranie organizmu w przywróceniu prawidłowej flory bakteryjnej jelit oraz zapobieganiu nawrotom infekcji. W tym kontekście szczególnie ważną rolę odgrywają probiotyki oraz przestrzeganie zasad higieny.
Dieta po biegunce bakteryjnej powinna uwzględniać produkty bogate w probiotyki: jogurt naturalny (który zawiera żywe kultury bakterii, takie jak Lactobacillus i Bifidobacterium), kefir, ogórki małosolne i kiszone, kapustę kiszoną oraz inne warzywa fermentowane, które wspomagają zdrowie jelit. Można również włączyć do jadłospisu modne probiotyki o azjatyckim rodowodzie: miso, czyli japońską pastę z fermentowanej soi oraz kombuchę, czyli fermentowany napój z herbaty.
Aby przeciwdziałać zakażeniom w przyszłości, należy przestrzegać odpowiednich standardów higieny.
Zaleca się:
- mycie rąk wodą z mydłem przez co najmniej 20 sekund przed posiłkami, po skorzystaniu z toalety oraz po kontakcie z surowymi produktami spożywczymi czy odpadami;
- dokładne mycie owoców i warzyw przed spożyciem;
- unikanie spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa, jaj i owoców morza;
- picie tylko przegotowanej lub butelkowanej wody, zwłaszcza w krajach o niższym standardzie sanitarnym oraz unikanie lodu z niepewnych źródeł;
- regularne czyszczenie blatów kuchennych, zwłaszcza tych, które mają kontakt z surowym mięsem, aby zapobiec przenoszeniu bakterii na inne produkty spożywcze;
- unikanie przetrzymywania jedzenia w temperaturze pokojowej, aby zapobiec namnażaniu się bakterii.
Odpowiednia dieta bogata w naturalne probiotyki oraz dbałość o higienę osobistą i żywności to kluczowe elementy profilaktyki biegunki bakteryjnej.
Reklama
Biegunka bakteryjna u dzieci
Biegunka bakteryjna u dzieci, a szczególnie u niemowlaków stanowi większe zagrożenie niż u dorosłych z powodu ryzyka szybkiego odwodnienia i powikłań.
Szczególnie Campylobacter jest częstą przyczyną biegunki u dzieci, zazwyczaj na skutek spożycia niedogotowanego mięsa drobiowego lub niepasteryzowanego mleka. Objawy obejmują biegunkę, ból brzucha i gorączkę.
Z kolei zakażenie Salmonellą (najczęściej po spożyciu skażonego mięsa, jaj, mleka lub wody) może prowadzić do intensywnych bólów brzucha, gorączki i biegunki z krwią. Podobne objawy może wywołać Shigella - będąca główną przyczyną czerwonki bakteryjnej u dzieci. Jeszcze groźniejsze jest zakażenie niektórymi szczepami E. coli, które wiążą się z ryzykiem powikłań, takimi jak zespół hemolityczno-mocznicowy (HUS).
Każdy rodzic powinien mieć świadomość, że dzieci mają mniejsze rezerwy płynów w organizmie, co oznacza, że tracą płyny szybciej niż dorośli. Nawet krótkotrwała biegunka może prowadzić do poważnego odwodnienia, które wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.
Leczenie biegunki bakteryjnej u dzieci koncentruje się na nawodnieniu doustnymi roztworami nawadniającymi (ORS), które pomagają uzupełniać utracone płyny i elektrolity. W cięższych przypadkach odwodnienia konieczne może być podanie płynów dożylnie w warunkach szpitalnych.
W pierwszych dniach biegunki zaleca się stosowanie lekkostrawnej diety, aby nie obciążać dodatkowo układu pokarmowego. Stopniowo wprowadzane są łatwo przyswajalne pokarmy, takie jak banany, ryż, tosty i gotowane ziemniaki.
Antybiotyki są stosowane tylko wtedy, gdy zakażenie zostało potwierdzone bakteriologicznie, a infekcja jest ciężka. Niewłaściwe stosowanie antybiotyków może prowadzić do oporności bakterii i nasilenia objawów.
Zaleca się natomiast wspieranie odbudowy zdrowej flory jelitowej za pomocą probiotyków, co przyspiesza proces zdrowienia i zmniejsza ryzyko nawrotu biegunki.
W czasie leczenia ważne jest uważne monitorowanie dziecka pod kątem oznak odwodnienia, takich jak suchość w ustach, brak łez podczas płaczu, zmniejszona ilość oddawanego moczu czy apatia. W przypadku jakichkolwiek niepokojących objawów, konieczna jest szybka konsultacja z lekarzem.
