Kciuk jest określany przez ortopedów i fizjoterapeutów jako najważniejszy palec ludzkiej ręki. Stanowi bowiem filar, bez którego prawidłowe funkcjonowanie ręki nie byłoby możliwe. Jednakże, pełniąc funkcję filaru, jest stale narażony jest działanie różnych sił, co prowadzi do przeciążeń, dolegliwości bólowych etc.
Za ruchy kciuka odpowiada przede wszystkim staw nadgarstkowo-śródręczny o unikatowej budowie anatomicznej. Staw ten składa się z:
- kości śródręcza,
- kości czworobocznej większej,
- pięciu więzadeł (trzech wewnątrztorebkowych AOL, POL,DRL i dwóch zwnątrztorebkowych UCL,IML),
- torebki stawowej.
Taka budowa sprawia, że kciuk porusza się w trzech płaszczyznach: odwodzenie – przywodzenie, zgięcie – prostowanie, opozycja – obwodzenie.
Prawidłowa budowa stawu nadgarstkowo-śródręcznego oraz właściwa struktura chrząstki stawowej gwarantują człowiekowi sprawne i bezbolesne wykonywanie wielu czynności dnia codziennego. Jeśli jednak dojdzie do patologicznych zmian w budowie stawu lub strukturze chrząstki, wykonywanie rutynowych czynności będzie znacznie utrudnione, a dodatkowo może pojawić się dokuczliwy ból.
Przyczyny bólu kciuka
Jedną z najczęściej wymienianych przyczyn bólu kciuka są zmiany zwyrodnieniowe stawu nadgarstkowo-śródręcznego, które powstają wraz z wiekiem. Wskazuje się, że zmiany zwyrodnieniowe stawu kciuka stanowią 10 proc. wszystkim zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawów człowieka [Soczka, Czarnecki].
Choroba zwyrodnieniowa prowadzi bezpośrednio do deformacji stawu, a co za tym idzie do utraty jego ruchomości i stabilności. Charakterystycznym objawem zmian zwyrodnieniowych jest ból kciuka prawej ręki, ewentualnie lewej u osób leworęcznych. Dolegliwości rzadko występują jednocześnie w obu dłoniach, zwykle dotyczą ręki wiodącej.
Ból najczęściej jest zlokalizowany u podstawy kciuka i nasila się w czasie wykonywania ruchów. Pacjenci narzekają na dolegliwości bólowe w czasie pisania, odkręcania nakrętek, szycia, grania na instrumentach strunowych, a w miarę postępu technologicznego także na ból w stawie kciuka od korzystania z telefonu komórkowego.
Reklama
Ból kciuka przy zginaniu
Oprócz zmian zwyrodnieniowych można wymienić także inne przyczyny bólu kciuka, takie jak:
- zespół cieśni kanału nadgarstka,
- chorobę de Quervaina,
- zespół skrzyżowania (nadgarstek wioślarza).
- urazy (np. ból kciuka po uderzeniu piłką lub po upadku).
Ból kciuka przy chwytaniu lub przy zginaniu jest charakterystycznym objawem choroby de Quervaina, czyli zapalenia ścięgien prostowników kciuka. Schorzenie jest wynikiem nadwyrężenia kciuka. Rozwija się najczęściej na skutek nietypowych przeciążeń, głównie u osób, które w pracy zawodowej lub przy wykonywaniu codziennych aktywności często wykonują ruch odwiedzenia kciuka przy jednoczesnym odchyleniu nadgarstka. Z tego powodu bywa nazywane chorobą malarzy – zwłaszcza używających w codziennej pracy szpachelek lub młodych matek, które często wykonują ruch podnoszenia dziecka.
Reklama
Ból nadgarstka i kciuka
Z kolei ból nadgarstka od strony kciuka może być objawem tzw. zespołu cieśni kanału nadgarstka. Kanał nadgarstka można opisać jako wąski tunel, wewnątrz którego znajdują się kości, więzadła, ścięgna mięśni, a także nerw pośrodkowy, który odbiera bodźce czuciowe i kontroluje ruchy pierwszych trzech palców.
Na skutek różnych czynników (urazów, stanów zapalnych, bodźców mechanicznych) może dojść do zwężenia opisanego kanału, co nieuchronnie prowadzi do ucisku na nerw pośrodkowy. Konsekwencja tego stanu może być ból kciuka i nadgarstka prawej lub lewej ręki, a także mrowienia i drętwienia. Pacjenci odczuwają ponadto zmniejszone uczucie dotyku, ciepła i zimna w opuszce kciuka. Dodatkowo narzekają na ból kciuka od trzymania telefonu, książki lub nasilający się podczas prowadzenia samochodu. W miarę postępu choroby może pojawić się wyraźne osłabienie kciuka i pierwszych dwóch palców.
Na zespół cieśni kanału nadgarstka najbardziej narażone są osoby wykonujące prace biurowe (ustawiczne trzymanie zgiętego lub wyprostowanego nadgarstka w trakcie korzystania z komputera) oraz prace fizyczne (często powtarzany silny chwyt podczas używania różnych narzędzi, na przykład młotka).
Reklama
Ćwiczenia na bolący kciuk
W zależności od przyczyny dolegliwości, a także od odczuwanych przez pacjenta objawów, wdrażane są inne metody leczenia. Przykładowo, pacjentom cierpiącym na zespół cieśni nadgarstka początkowo zalecana jest rehabilitacja (różnego rodzaju ćwiczenia na kciuk i nadgarstek) oraz modyfikacja w sposobie wykonywania codziennych czynności, które doprowadziły do choroby. Z kolei w przypadku choroby de Quervaina w leczeniu zachowawczym stosuje się tzw. aparatowanie (unieruchomienie kciuka), iniekcje steroidów do nadgarstka, ultradźwięki, laseroterapię, jonoforezę, masaże, a także ćwiczenia.
Podobnie przebiega leczenie zachowawcze zmian zwyrodnieniowych stawu nadgarstkowo-śródręcznego. Jeśli jednak metody nieoperacyjne nie przyniosą rezultatów, może zajść konieczność leczenia operacyjnego. Warto pamiętać, że zestawy ćwiczeń na kciuk i nadgarstek w przypadku wymienionych wyżej chorób powinny być dobrane przez specjalistę do konkretnego przypadku.
