Czy jajniki mogą boleć?
Ból jajnika jest jedną z najbardziej typowych dolegliwości ginekologicznych. Czy zdarza się często? Tak, choć nie ma w tej materii szczegółowych danych epidemiologicznych. Wiadomo jednak, iż z problemem tym zmaga się znaczny odsetek kobiet.
Należy podkreślić, że bolesność ta sama w sobie nie jest schorzeniem, lecz stanem fizjologicznym tudzież objawem różnego rodzaju chorób i zaburzeń.
Co więcej, często też okazuje się, że domniemane bóle jajników w rzeczywistości okazują się manifestacją innych problemów zdrowotnych, których źródło stanowią sąsiadujące narządy, takie jak macica. Stąd niekiedy znaczne trudności interpretacyjne. Warto zatem wiedzieć, gdzie boli jajnik i jaki charakter może mieć ta dolegliwość.
Jajnik jest jednym z kluczowych narządów żeńskiego układu rozrodczego. Właśnie w tym miejscu, co miesiąc dojrzewa komórka jajowa, która po uwolnieniu z tak zwanego pęcherzyka Graafa staje się gotowa do zapłodnienia.
Tu także syntezowane są hormony odpowiedzialne za kształtowanie się narządów płciowych, regulację cyklu miesięcznego, płodność i utrzymanie ciąży.
Jajniki są ulokowane symetrycznie przy ścianie miednicy, w dolnych partiach jamy otrzewnowej. To dlatego, ewentualny ból występuje w podbrzuszu - po lewej lub prawej stronie, a niekiedy też obustronnie.
Sam w sobie ból jajnika nie jest sklasyfikowany w międzynarodowych zestawienia ICD-10 oraz ICD-11, są tam natomiast skategoryzowane poszczególne problemy zdrowotne, których może być objawem. Jakie konkretnie?
Reklama
Przyczyny bólu jajników
Od czego bolą mnie jajniki? To pytanie zadawane przez miliony kobiet na całym świecie. Odpowiedź nie jest prosta ze względu na ogrom czynników stanowiących potencjalne podłoże.
Generalnie jednak należy przyjąć, że część przyczyn ma charakter fizjologiczny i zupełnie niegroźny, inne natomiast są stanami patologicznymi, często wymagającymi specjalistycznego leczenia.
Do najważniejszych należą:
- Ból owulacyjny, określany też niemieckim mianem mittelschmerz, związany z naturalnymi procesami zachodzącymi w fazie jajeczkowania cyklu miesięcznego (uwalnianie komórki jajowej do jajowodów). Mimo fizjologicznego charakteru, problem ten opisany jest w ICD-10 kodem N94.0, zaś w zestawieniu ICD-11 ma symbol GA34.20.
- Zespół napięcia przedmiesiączkowego (ICD-10: N94.3, ICD-11: GA34.40), czyli grupa idiopatycznych objawów o bardzo zróżnicowanym charakterze (fizycznych, emocjonalnych, poznawczych), pojawiających się w ostatnich dniach przed miesiączką.
- Torbiele fizjologiczne, a więc niegroźne zmiany powstające na skutek nieprawidłowości w cyklu miesięcznym (nie pękający pęcherzyk Graafa lub nie zanikające ciałko żółte).
- Ciąża - delikatny ból jajników może być jednym z pierwszych objawów wczesnej ciąży, jeśli jednak jest on bardzo uciążliwy, stanowi niekiedy manifestację poronienia lub ciąży pozamacicznej ulokowanej w jednym z przydatków.
- Endometrioza (ICD-10: N80, ICD-11: GA10) - poważna choroba charakteryzująca się występowaniem komórek błony śluzowej jamy macicy poza jej obszarem, na przykład w jajnikach. W przebiegu schorzenia mogą się tworzyć tzw. torbiele czekoladowe, które są bezpośrednią przyczyną bólu jajników. Powstają ze złuszczonych fragmentów śluzówki macicy oraz zbierającej się ciemnej krwi.
- Zapalenie jajników lub szerzej - przydatków, obejmujące również jajowody i okoliczne więzadła (ICD-10: N70, ICD-11: GA07.Z). Infekcja jest powodowana przez bakterie przenoszone drogą płciową oraz bytujące na co dzień w organizmie ludzkim. Może mieć postać ostrą lub przewlekłą.
- Zespół policystycznych jajników - w skrócie PCOS (ICD-10: N70, ICD-11: GA07.Z), czyli groźna choroba, w przebiegu której w jajnikach powstają dziesiątki maleńkich torbieli. Obserwuje się też poważne zaburzenia hormonalne skutkujące występowaniem męskiego owłosienia, trądziku i łojotoku, a także dysfunkcjami dotyczącymi menstruacji oraz płodności.
- Skręt jajnika i jajowodów - stosunkowo rzadka, ale bardzo poważna dolegliwość, którą definiuje się, jako obrót przydatków wokół osi tworzonej przez więzadło lejkowo-miednicowe oraz więzadło wieszadłowe jajnika. Efektem jest między innymi bardzo silna bolesność brzucha, a także nudności i wymioty.
- Rak jajnika (ICD-10: C56, ICD-11: 2C73) - szósty co do częstotliwości występowania nowotwór złośliwy u kobiet w populacji polskiej. Nazywany jest cichym zabójcą. Sam jajnik boli rzadko, a w pierwszych fazach - w ogóle. Dolegliwości pojawiają się w zaawansowanym stadium i są bardzo zróżnicowane.
Oprócz tego należy wspomnieć o licznych schorzeniach dotykających sąsiednie organy. Są nimi: bakterioza i grzybica pochwy, zapalenie szyjki macicy oraz występująca w obrębie tego narządu nadżerka, czy infekcje układu moczowego, które pośrednio mogą powodować ból jajnika przy oddawaniu moczu.
Przyczyną są też potencjalnie różnego typu zabiegi chirurgiczne oraz inne procedury medyczne, a także ich powikłania.
Wiele kobiet boi się bólu jajników podczas stymulacji do in vitro. Dolegliwości faktycznie wówczas mogą wystąpić, zwłaszcza jeśli dojdzie do tzw. hiperstymulacji. Z reguły są one jednak nieco inne i znacznie szersze (ból całego brzucha, nudności, wymioty, biegunki, wodobrzusze).
Podejrzewa się też niekiedy, iż może być związany ból jajnika z tabletkami antykoncepcyjnymi przyjmowanymi przez kobietę w celu zapobiegania niechcianej ciąży lub terapeutycznie. Teoretycznie może występować taki skutek uboczny, w praktyce jednak specjaliści radzą przyczyn szukać gdzie indziej.
Reklama
Jak bolą jajniki?
Zazwyczaj objaw ten opisywany jest jako ostry, nagły, gwałtowny, przeszywający i kłujący. Może się pojawić uczucie pulsowania, tak jakby przydatkami wstrząsały skurcze.
Natężenie tego typu ataków jest bardzo zróżnicowane i zależy od wielu czynników, w tym podłoża i charakteru problemu, a także indywidualnej dla każdego człowieka podatności i wrażliwości na ból.
W bardzo wielu przypadkach (ból owulacyjny, zespół napięcia przedmiesiączkowego), problem ten występuje okresowo, w stosunkowo krótkich rzutach
Aczkolwiek zdarza się też przewlekły ból jajnika, jak ma to miejsce przy poważniejszych infekcjach przydatków czy endometriozie i związanych z nią torbielach.
Możliwe jest też, że bolesność będzie rozlana, tląca się, trudna do jednoznacznego umiejscowienia, a nawet promieniująca do odległych części ciała. Tak dzieje się chociażby w przebiegu zapalenia przydatków oraz endometriozy.
Reklama
Ból jajników i objawy towarzyszące
Ból jajników bardzo rzadko jest objawem izolowanym, czyli występującym samodzielnie. Zazwyczaj towarzyszą mu inne symptomy które tworzą charakterystyczne zestawy (co jest uciążliwe, ale ułatwia szybkie stawianie wstępnych diagnoz). Nie sposób w tym miejscu opisać wszystkim możliwych przypadków i ich manifestacji klinicznych, ale warto wspomnieć o kilku z nich.
Bolące sutki i jajniki to typowe objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (premenstrual syndrome - PMS). Wtedy też może się pojawić m.in.:
- bolesny i wzdęty brzuch,
- zaburzenia trawienia,
- migrena,
- wahania nastroju
- drażliwość,
- zaburzenia koncentracji,
- uczucie utraty kontroli nad sytuacją.
Mdłości i nudności należą do wczesnych objawów ciąży, ale mogą też występować choćby przy skręcie przydatków, a także w przebiegu zapalenia jajników. Ostatnia z wymienionych chorób objawia się też poprzez upławy, czyli nieprawidłową, cuchnącą brązową wydzielinę z dróg rodnych, wysoką gorączkę oraz ogólne osłabienie i uczucie rozbicia.
Niewielkie plamienie towarzyszące bólowi jajników, jeśli występuje w połowie cyklu miesięcznego, wskazuje na dolegliwości związane z owulacją.
Jeśli natomiast pojawia się w momencie spodziewanej miesiączki (przy braku okresu), może wskazywać na to, iż doszło do zapłodnienia i jest to wówczas tzw. krwawienie implantacyjne.
Plamienie między okresami może też wskazywać na endometriozę, tym bardziej jeśli krwawienia miesięczne są nieregularne i bardzo obfite.
Promieniujący ból jajnika
Szczególnym przypadkiem jest ból jajnika promieniujący na nogę, a także do innych części ciała, w tym do:
- pachwiny,
- biodra,
- pośladka,
- krzyża,
- a nawet kończyn górnych.
W takiej sytuacji uprawdopodobnione jest rozpoznanie endometriozy. Tym bardziej, jeśli występują też inne charakterystyczne dla tej jednostki chorobowej objawy, takie jak wzdęty brzuch, zaburzenia jelitowo-żołądkowe oraz w obrębie układu moczowego, a także wspomniane wyżej nieprawidłowości w cyklu miesięcznym.
Warto wspomnieć, że endometrioza stanowi powszechny problem wśród kobiet i stanowi jedną z najczęściej występujących przyczyn kobiecej niepłodności. Tym bardziej więc warto się poddać odpowiedniej diagnostyce.
Drugą możliwą przyczyną promieniowania do ud i pachwin jest zapalenie przydatków - schorzenie, o którym zostanie powiedziane więcej w dalszej części artykułu.
Reklama
Ból jajnika a okres
Tak jak zostało już powiedziane, ból jajnika, jednego lub obu, bardzo często ma związek z procesami zachodzącymi w czasie cyklu menstruacyjnego.
W wielu przypadkach problem ten można utożsamiać z występowaniem zespołu napięcia miesiączkowego, aczkolwiek nie tylko. Na poziomie wstępnej diagnozy ogromne znaczenie ma:
- dokładny czas występowania objawów i ich ciągłość,
- skłonność do nawracania w kolejnych cyklach,
- charakter samego bólu,
- występowanie innych symptomów.
Ból jajnika przed okresem
Ból jajników przed okresem, jeśli powtarza się cyklicznie co miesiąc, zapewne związany jest z PMS-em. Ważne jest jednak określenie, ile dni przed krwawieniem pojawia się problem.
Zespół napięcia miesiączkowego dotyka znaczny odsetek kobiet w ostatnich dniach fazy lutealnej, która następuje między etapami owulacji i menstruacji.
Można przyjąć, że jest to nie więcej, niż 5 dni przed rozpoczęciem krwawienia. Obraz kliniczny PMS jest bardzo różnorodny. Łączna liczba możliwych objawów somatycznych, psychicznych i poznawczych sięga kilkuset. Zazwyczaj jednak realnie występuje jeden lub kilka z nich, a ból samych jajników nie jest w tym gronie najbardziej charakterystyczny.
Często natomiast boli cały brzuch i pacjentce ciężko jest precyzyjnie wyizolować źródło dolegliwości. Przyczyny zespołu napięcia przedmiesiączkowego nie są dokładnie poznane. Problem wiąże się niekiedy ze zmianami endokrynologicznymi, lecz współcześnie zwykło się uważać, że nie same hormony są źródłem napięć, lecz osobnicza, indywidualna podatność na ich działanie.To wyjaśniałoby, dlaczego kobiety tak różnie reagują na identyczne procesy zachodzące w organizmie.
PMS obserwuje się najczęściej w przedziale wiekowym 25-35 lat. Problem ten z oczywistych względów zanika wraz z wygaszaniem funkcji jajników i zaprzestaniem miesiączkowania w okresie przekwitania.
Wiele osób pyta, czy ból jajników przed okresem oznacza ciążę. Absolutnie nie musi tak być, choć nie można też wykluczyć, iż takie właśnie jest podłoże dolegliwości, szczególnie jeśli problem występuje po raz pierwszy (szczegóły w dalszej części artykułu).
Ból jajnika podczas okresu
Co oznacza ból jajnika podczas okresu? Wyjaśnienie przyczyny takiego stanu rzeczy jest trudniejsze i może wymagać pogłębionej diagnostyki, zwłaszcza jeśli dolegliwość będzie się utrzymywać dłużej.
Wspomniany zespół napięcia przedmiesiączkowego, co do zasady ustępuje bowiem w ciągu pierwszego dnia krwawienia miesięcznego. Na samym początku okresu, bolesność może być utożsamiana z PMS, później - raczej nie.
W takim przypadku należy rozważać inne przyczyny, takie jak istnienie torbieli, zarówno fizjologicznych, jak też patologicznych, a także infekcję przydatków.
Kłucie jajników podczas okresu może też oznaczać, że obserwowane krwawienie wcale nie jest miesiączką, lecz plamieniem implantacyjnym, to zaś stanowi jasną manifestację bardzo wczesnej ciąży.
Bolące jajniki po okresie
Ból jajnika po okresie, zwłaszcza jeśli występuje bezpośrednio po ustaniu krwawienia, w fazie folikularnej, każe podejrzewać poważniejszy problem ginekologiczny.
Rozlany ale też kłujący ból po zakończeniu miesiączki może wskazywać na rozwój endometriozy oraz zapalenie przydatków. Pierwsze ze schorzeń zostało szerzej omówione powyżej. Drugie natomiast jest infekcją bakteryjną. Zazwyczaj występuje u kobiet aktywnych seksualnie, jako że duży udział w jego rozwoju mają bakterie przenoszone drogą płciową, w tym chlamydia i dwoinka rzeżączki.
Z drugiej strony, w wieloczynnikowej etiologii ważną rolę odgrywają drobnoustroje znajdujące się fizjologicznie w organizmie, w tym pałeczki E coli. Choroba może występować w sposób ostry lub przewlekły.
Ból jajników i brak okresu
Ból jajników i spóźniający się okres, tudzież jego brak? Jeśli problem taki występuje pierwszy raz, jedną z potencjalnych przyczyn jest ciąża, oczywiście, o ile wcześniej kobieta współżyła seksualnie.
Ale uwaga - w podobny sposób, tyle że bardziej intensywnie, mogą się manifestować także takie problemy, jak poronienie na bardzo wczesnym etapie lub też ciąża pozamaciczna. O wszystkim tym bardziej szczegółowo zostanie powiedziane poniżej.
Ból jajnika w dniu spodziewanej miesiączki niewątpliwie może się kojarzyć z zapłodnieniem, należy jednak pamiętać, że wiele z opisanych wyżej schorzeń objawia się dużą nieregularnością cykli miesięcznych.
Przy endometriozie czy zespole policystycznych jajników dużo trudniej jest oszacować datę wystąpienia krwawienia. Szczególnie w przebiegu PCOS miesiączki są rzadkie i mogą nie pojawiać się w momencie wynikającym z kalendarza.
Reklama
Ból jajnika a owulacja
Ból jajnika bardzo często wiąże się z owulacją. Pod pojęciem tym kryje się jedna z czterech faz cyklu menstruacyjnego, zwana też jajeczkowaniem.
Po zakończeniu miesiączki, w tak zwanej fazie folikularnej, organizm zaczyna produkować większe ilości hormonu FSH, który razem z estrogenem zaczynają pobudzać do wzrostu pęcherzyki jajnikowe.
Tych początkowo jest wiele, jednak pełną dojrzałość osiąga tylko jeden z nich, zwany pęcherzykiem Graafa. W fazie owulacji, pod wpływem hormonu LH, pęcherzyk pęka, uwalniając znajdującą się wewnątrz komórkę jajową do jajowodu.
Tam osiąga ona finalną dojrzałość i przez kilkadziesiąt godzin jest też gotowa do zapłodnienia, do którego może dojść, jeśli w tym czasie (lub tuż przed) dojdzie do stosunku seksualnego zakończonego wytryskiem w pochwie.
Właśnie dlatego często mówi się o bólu jajników w dni płodne, wypadające mniej więcej w połowie cyklu.
Ból jajników w trakcie owulacji
Ból jajnika podczas owulacji związany jest najprawdopodobniej z samym procesem pękania pęcherzyka Graafa. Przyczyną odczuwanych dolegliwości może też być wylanie śladowych ilości krwi oraz płynu znajdującego się w pęcherzyku do jamy otrzewnowej, co powoduje podrażnienie. (Jest to tzw. ból trzewny.)
Choć bolące jajniki przy owulacji są znanym problemem medycznym, czego dowodzi uwzględnienie tej dolegliwości w klasyfikacji ICD-10, podłoże tego problemu nie jest do końca znane. Tym bardziej, że bolesność może się pojawiać także przed pęknięciem pęcherzyka oraz w nieco później.
Ból jajników przed owulacją
Ból jajnika przed owulacją, jeśli faktycznie jest związany z jajeczkowaniem, jest jeszcze trudniejszy do wyjaśnienia.
Podejrzewa się, iż przyczyną może być napieranie dojrzałego pęcherzyka Graafa na ściany torebki jajnika. Należy podkreślić, że struktura otaczająca komórkę jajową tuż przed pęknięciem osiąga średnicę na poziomie nawet 15-22 milimetrów.
Tymczasem wielkość samego jajnika dorosłej kobiety wynosi w przybliżeniu 50x30x10 mm. Z uwagi więc na znaczące rozmiary pęcherzyka, teza rozciąganiu się torebki, wydaje się uzasadniać ból jajników przed owulacją.
Ból jajników po owulacji
Ból jajnika po owulacji można tłumaczyć wspomnianym wyżej podrażnieniem przed krew i płyn, ale podaje się też inną przyczynę. Po uwolnieniu się z pęcherzyka, komórka jajowa nie pozostaje w bezruchu, lecz zaczyna się przemieszczać do jajowodu, a następnie tą właśnie drogą w stronę macicy.
Zajmuje to kilkadziesiąt godzin, możliwe jest więc odczuwanie dolegliwości nawet 3 dni po owulacji. Warto pamiętać, że oocyt jest zdecydowanie największą ze wszystkich komórek występujących w ludzkim organizmie. Jego średnica wynosi ponad 0,1 milimetra. Wprawdzie jajowód w najwęższym miejscu jest kilka razy szerszy (0,5 mm), jednak ruch komórki jajowej może być odczuwalny.
Jeśli w czasie owulacji (i w ciągu jednego - dwóch dni po niej) w drogach rodnych kobiety znajdą się plemniki, jeden z nich może się w jajowodzie połączyć z oocytem, tworząc zygotę, która przemieszcza się w stronę macicy.
Dlatego niekiedy zgłaszane jest kłucie jajnika po zapłodnieniu, aczkolwiek nie ma pewności, z którego dokładnie miejsca pochodzi uczucie dyskomfortu, ponieważ narządy układu rozrodczego są położone blisko siebie i wzajemnie na siebie oddziałują.
Możliwe jest też, że ból jajnika po owulacji oznacza torbiel. Abstrahując od guzków patologicznych (na przykład czekoladowych), wspomnieć warto o dwóch rodzajach torbieli fizjologicznych.
Pierwsze z nich nazywane są prostymi lub czynnościowymi. Powstają w wyniku napełnienia się pęcherzyka Graafa płynem w sytuacji, gdy nie dojdzie do jego pęknięcia (de facto nie nastąpi więc owulacja).
Drugie to torbiele ciałka żółtego, a więc gruczołu dokrewnego powstającego z rozerwanego pęcherzyka Graafa. Ciałko żółte powstaje w każdym cyklu i powinno zanikać samoistnie, jeśli nie dojdzie do zapłodnienia. Czasami jednak nie dochodzi do jego zaniku. W ciałku żółtym gromadzi się wówczas płyn i dochodzi do powstania torbieli.
Oba stany nie są groźne i nie wymagają leczenia, ponieważ torbiele te powinny się samoczynnie wchłonąć w ciągu najwyżej kilku miesięcy.
Reklama
Ból jajników - lewego, prawego i obu
W zależności od wielu czynników, występować może ból obu jajników, ale też tylko jednego z nich - lewego lub prawego.
Co więcej, możliwa jest też sytuacja, że w danym cyklu bolesność odczuwana jest po stronie lewej, w kolejnym zaś - po prawej.
Niekiedy występuje w tym względzie regularna naprzemienność, jednak u niektórych kobiet sytuacja wygląda na jeszcze bardziej skomplikowaną.
Dlaczego tak właśnie się dzieje? W większości przypadków odpowiedź tkwi w specyfice pracy układu rozrodczego kobiety.
Ból lewego jajnika
Ból lewego jajnika przed okresem bardzo często oznacza tylko tyle, że ten z przydatków był niedawno lub jest właśnie aktywny.
W fazie folikularnej cyklu miesięcznego powstają liczne pęcherzyki jajnikowe, lecz tylko jeden z nich wygrywa rywalizację i przyjmuje postać pęcherzyka Graafa, zawierającego rozwiniętą komórkę jajową.
Siłą rzeczy, może się on znajdować tylko po jednej stronie - lewej lub prawej. Ból w lewym jajniku może wskazywać, że po tej właśnie stronie doszło do owulacji.
Ból prawego jajnika
Analogicznie, ból jajnika po prawej stronie oznaczać może, iż po tej właśnie stronie została uwolniona komórka jajowa. Co bardzo ważne - u wielu kobiet notowana jest w tej materii naprzemienność, w dodatku dość regularna. W jednym cyklu aktywna jest strona prawa, w kolejnym lewa.
Ale są też nierzadkie wyjątki. W określonych przypadkach może wystąpić wyraźna dominacja jednej strony i nie jest to anomalią ani zaburzeniem.
Oczywiście możliwe są też inne przyczyny. Ból prawego jajnika podczas okresu, podobnie jak lewego, może wskazywać na rozwój torbieli fizjologicznych. Stanowią one następstwo nie do końca prawidłowych procesów jajeczkowania, tudzież zanikania ciałka żółtego.
Ból prawego lub lewego jajnika w ciąży może wskazywać na zagnieżdżenie się w nim zarodka, czyli ciążę pozamaciczną.
Ból jajnika w ciąży i po porodzie
Wiele kobiet pyta, co oznacza ból jajników na początku ciąży. Jeśli nie towarzyszą temu inne niepokojące symptomy, jest to objaw fizjologiczny, związany z implementacją zarodka w błonie śluzowej macicy.
De facto jest to więc jeden z wczesnych objawów zapłodnienia. Symptom ten nie jest jednak uważany za wystarczająco charakterystyczny, by mógł być brany pod uwagę przy rozpoznaniu ciąży. Dużo bardziej miarodajne są takie objawy, jak plamienie implantacyjne (mylone z okresem), mdłości, wymioty czy migreny.
Co ważne, kłucie jajnika po zapłodnieniu niekoniecznie musi pochodzić z tego właśnie narządu, nawet jeśli tak właśnie jest odczuwane, czy też intuicyjnie postrzegane. Dolegliwość ta jest bowiem związana z powiększaniem się rozmiarów macicy po zagnieżdżeniu zarodka i jej napieraniem na sąsiednie struktury.
Objawy fizjologiczne z reguły nie są zbyt dokuczliwie, dlatego silniejszy ból jajników na początku ciąży jest objawem wielce niepokojącym.
Może świadczyć o różnego typu patologiach. Pierwszą z nich jest ciąża pozamaciczna, czyli zagnieżdżona poza macicą, na przykład w jajniku. W takiej sytuacji należy się liczyć z tym, że nie rozwinie się ona prawidłowo i nie potrwa dłużej niż kilka tygodni.
Utrzymująca się dłużej bolesność generalnie może też świadczyć o rychłym bądź też już zaistniałym poronieniu. Dzieje się tak zarówno na początku, jak też w drugim czy trzecim trymestrze ciąży.
Ból jajnika po porodzie
Ból jajnika po porodzie, czyli w okresie połogu, może mieć różne podłoże. Bardzo często jednak przyczyną jest bakteryjna infekcja przydatków.
Zachorowaniu może sprzyjać sam poród naturalny, ale zakażenie może wystąpić również po cesarce, czy innych zabiegach wykonywanych w środowisku szpitalnym (nacinanie krocza etc.).
Możliwe też, że przyczyną dolegliwości kojarzonych z bólem jajnika są tzw. skurcze połogowe. Dotykają one macicę i mają na celu przywrócenie jej kształtu i rozmiarów sprzed ciąży, a także zapobiegają nadmiernemu krwawieniu z dróg rodnych.
Co ważne, ból jajników może się nasilać również podczas karmienia piersią. Wtedy właśnie zwiększone jest wydzielanie hormonu zwanego oksytocyną, potęgującego kurczliwość mięśni macicy.
Ból jajników po stosunku
Względnie częstą, choć rzadko opisywaną w literaturze naukowej przypadłością jest ból jajnika po stosunku seksualnym.
Podłoże problemu może być bardzo zróżnicowane. Jeśli dolegliwość występuje bezpośrednio po zbliżeniu lub w jego trakcie, powodem może być zwykłe napięcie mięśni przebiegających w pobliżu wewnętrznych narządów rodnych, powodujące ucisk na zakończenia nerwowe.
Dzieje się tak w szczególności podczas orgazmu, ale też w związku z wymagającą, niewygodną i nienaturalną pozycją.
Ale uwaga, ból jajników podczas stosunku może świadczyć o rozwoju groźnej choroby. To jeden z klasycznych objawów endometrioz, który jest związany z podrażnieniem czy naciąganiem tkanek błony śluzowej macicy znajdujących się poza jej obrębem, na przykład w przydatkach.
Jeśli problem występuje w nieco dłuższej perspektywie (kilka godzin, kilka dni po seksie), istnieje też podejrzenie zakażenia bakteriami przenoszonymi droga płciową i rozwój zapalenia przydatków.
Oczywiście, tak jak zostało wspomniane wyżej, zawsze też może to być wczesny objaw ciąży, tym bardziej jeśli nie była stosowana jakakolwiek forma antykoncepcji, a do zbliżenia doszło w czasie dni płodnych.
Ból po usunięciu jajnika
Jednym z radykalnych zabiegów operacyjnych stosowanych w chirurgii ginekologicznej jest tzw. owariektomia, czyli usunięcie jajnika.
Wskazaniem do jego przeprowadzenia może być choroba nowotworowa lub zaawansowana torbiel. Niekiedy też operację wykonuje się profilaktycznie u kobiet należących do grupy wysokiego ryzyka zachorowania na raka.
Zdarza się, że ma ona szerszy zakres i obejmuje też usunięcie jajowodów (adneksektomia) oraz macicy (histerektomia).
Są to interwencje bardzo zaawansowane i obarczone ryzykiem różnego typu komplikacji.
Ból po usunięciu jajnika i jajowodu jest jednym z typowych powikłań. To, jak długo się utrzymuje, zależy przede wszystkim od tempa oraz prawidłowości procesów gojenia.
Może występować przez kilkanaście dni, ale też przez długie miesiące a nawet lata. W dłuższej perspektywie jego przyczyną nie jest oczywiście sama rana operacyjna, lecz tzw. zrosty. To zwłókniałe blizny, powstające z reguły między jajnikami oraz więzadłami krzyżowo-macicznymi, powodując ich „sklejanie się” oraz bolesność.
Badania na ból jajników
Jakie badania należy wykonać na ból jajników? Wszystko zależy od charakteru dolegliwości oraz innych występujących objawów - decyzję powinien zatem podjąć lekarz podejmujący się diagnostyki.
Niewątpliwie jednak w większości przypadków podstawę stanowią badania obrazowe, wśród których na pierwszy plan wysuwa się USG jajników.
Najczęściej jest wykonywana ultrasonografia transwaginalna, czyli przez pochwę. Jest ona mało inwazyjna i bezbolesna, a przy tym całkowicie bezpieczna - można ją bez ryzyka powtarzać tak często, jak jest to niezbędne.
Wprowadzana do dróg rodnych sonda emituje fale ultradźwiękowe, które odbijając się od tkanek, dają obraz widoczny na monitorze. Pozwala to uwidocznić między innymi torbiele, cysty i inne fizycznie widoczne zmiany, w tym także o charakterze nowotworowym.
USG transwaginalne zleca się także przy podejrzeniu ciąży oraz w diagnostyce niepłodności.
USG pozwala na wstępne rozpoznanie, często jednak nie jest na tyle dokładne, aby określić charakter zmian. Dlatego w wielu przypadkach niezbędna jest pogłębiona diagnostyka, w tym:
- USG całej jamy brzusznej,
- rezonans magnetyczny,
- tomografia komputerowa,
- pobranie wycinka do badań histopatologicznych,
- badanie laboratoryjne z krwi, pod kątem nieprawidłowości hormonalnych czy markerów nowotworowych.
Mimo, iż ból jajników utrzymuje się długo, wiele osób unika wizyty u lekarza i poszukuje diagnozy w Internecie. A to często wiedzie na manowce.
Już przedstawiony wyżej katalog różnego typu schorzeń i zaburzeń obejmujących jajniki, jest szeroki, a przecież są też inne, objawiające się podobnie. Przykłady łatwo mnożyć.
Czy można pomylić ból jajnika z bólem wyrostka? Można, obie dolegliwości bowiem mają silny, rwący charakter i są umiejscowione w bocznym sektorze podbrzusza.
W wielu przypadkach autorytatywne rozpoznanie możliwe jest dopiero po wykonaniu tomografii komputerowej i innych badań. Podobnie rzecz wygląda w przypadku innych tego typu pytań.
Jak odróżnić ból nerek od bólu jajników? A może przyczyną dolegliwości jest macica lub jelita? Z uwagi na to, że liczne narządy często rzutują w podobnym miejscu, zamiast snucia domysłów, zalecana jest pogłębiona diagnostyka.
Co pomaga na ból jajnika? Leki
W przypadku typowych bolesności owulacyjnych oraz związanych z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, można przyjmować zwykłe leki przeciwbólowe.
Zazwyczaj zaleca się środki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takie jak ibuprofen czy ketoprofen. Inną tego typu substancją jest paracetamol.
Tabletki dostępne są bez recepty. Nie znaczy to jednak, że można je przyjmować bezrefleksyjnie. Lekarze zalecają, by po preparaty przeciwbólowe sięgać tylko w ostateczności, gdy uciążliwość objawów istotnie obniża możliwości normalnego funkcjonowania.
Co na ból jajnika ponadto? Drugą grupę stanowią leki rozkurczające, zawierające takie substancje czynne, jak drotaweryna. Należy jednak pamiętać, że są to leki o działaniu jedynie doraźnym. W poważniejszych schorzeniach niezbędne jest natomiast leczenie dużo bardziej specjalistyczne.
W przypadku endometriozy pacjentki otrzymują między innymi substancje hormonalne, w tym głównie gestagen hamujący rozrost tkanek śluzówki macicy oraz typowe tabletki antykoncepcyjne z zawartością estrogenów i progesteronu, na złagodzenie objawów.
Tabletki są używane również w terapii zespołu policystycznych jajników, przy wsparciu lekami antyandrogenowymi. Pacjentki cierpiące na endometriozę muszą się liczyć z tym, że w bardziej zaawansowanych stadiach niezbędna może być operacja polegająca na usunięciu ognisk tkanek śluzówki macicy z miejsc, w których nie powinno ich być.
W przypadku raka, często jedynym wyjściem jest usunięcie całego narządu.
Domowe sposoby na ból jajnika
Domowe sposoby na ból jajnika często są całkowicie wystarczające w „terapii” uciążliwych, ale niegroźnych stanów fizjologicznych, takich jak dolegliwości związane z owulacją, czy zespół napięcia miesiączkowego. Do tego stopnia, że specjaliści zamiast stosowania leków przeciwbólowych, zalecają sięganie właśnie po nie.
Tego typu rekomendacje dotyczą w szczególności PMS. Wśród najskuteczniejszych i najpowszechniej stosowanych metod są:
- relaksacja oraz unikanie napięć emocjonalnych;
- redukcja aktywność fizycznej w czasie trwania dolegliwości;
- stosowanie diety lekkostrawnej, unikanie soli, ograniczenie spożycia napojów zawierających pobudzającą kofeinę, takich jak kawa czy zielona herbata;
- ciepłe kąpiele, rozgrzewanie podbrzusza okładami lub za pomocą termoforu;
- stosowanie ziół o działaniu rozkurczającym, takich jak: rumianek, krwawnik, nagietek.
