Jak objawia się ból nóg u dziecka i jakie ma przyczyny?
Ból nóg u dziecka zaliczany jest do objawów nieswoistych, czyli występujących w różnych jednostkach chorobowych i nie przesądzających o rozpoznaniu. Bóle nóg w populacji dziecięcej mogą mieć rozmaite przyczyny, wśród których wymienić można:
- urazy,
- przeciążenie układu mięśniowo-szkieletowego,
- infekcje przebiegające z bólami kończyn (np. grypa, odra),
- zapalenie kości,
- choroby zapalne stawów,
- zespół nadmiernej ruchomości stawów (ZNRS),
- fibromialgię,
- choroby nowotworowe (białaczka, nowotwory kości),
- choroby tkanki łącznej.
Postawienie diagnozy jedynie na postawie tego, że dziecko uskarża się na ból nóg, jest niemal niemożliwe. Warto pamiętać, że dolegliwości bólowe kończyn dolnych u dzieci mogą się różnie manifestować. Ponadto dziecko, w zależności od wieku oraz posiadanych umiejętności, może różnie opisywać odczuwane objawy.
Reklama
Bóle wzrostowe nóg u dzieci
W ostatnim czasie powstało wiele publikacji dotyczących bólów wzrostowych nóg u dzieci. Co ciekawe, termin „bólu wzrostowego” ukuto już w XIX wieku. Jednakże z uwagi na to, że określenie ani nie przesądzało o istnieniu choroby, ani jej nie uszczegółowiało, jeszcze w XX wieku wyszło z użycia. W XXI wieku medycy zaczęli przyglądać mu się na nowo, co zaowocowało licznymi badaniami oraz publikacjami.
Co bardzo istotne, mimo nazewnictwa, ból wzrostowe nie mają związku z procesem wzrastania. Ich patomechanizm pozostaje nieznany, dlatego są zamiennie nazywane „idiopatycznymi bólami kończyn u dzieci” lub „bólami kończyn o niewyjaśnionej etiologii”.
Niekiedy wskazuje się na pewne czynniki predysponujące do rozwoju choroby, jak mniejsza gęstość kości czy drobne nieprawidłowości anatomiczne, niemniej wciąż pozostaje to kwestią sporną.
Zgodnie z danymi przytoczonymi przez Ewę Tuszkiewicz-Misztal i Marcin Misztala w „Przeglądzie Reumatologicznym”, bóle wzrostowe kończyn mogą dotyczyć od 3 do nawet 37 proc. dzieci, głównie między 4. a 6. rokiem życia. Autorzy podkreślają jednak, że aby zdiagnozować je u dziecka, muszą być spełnione w sposób niebudzący najmniejszej wątpliwości następujące kryteria:
- wyniki badań fizykalnych, laboratoryjnych oraz RTG są prawidłowe,
- u dziecka nie występują żadne zaburzenia chodu,
- masaż nóg prowadzi do doraźnego zmniejszenia dolegliwości,
- dolegliwości bólowe trwają do godziny i najczęściej pojawiają się w godzinach wieczornych,
- ból ma charakter obustronny, najczęściej lokalizuje się na przedniej powierzchni piszczeli, w łydkach i dołach podkolanowych,
- ból występuje okresowo (zwykle 6-24 razy na miesiąc).
Reklama
Ból nóg u dziecka w nocy
Warto podkreślić, że cechą charakterystyczną opisanych wyżej bólów wzrostowych jest pora występowania dolegliwości. Zarówno w pierwszych wzmiankach na temat tej jednostki chorobowej, pochodzących z XIX wieku, jak i u współczesnych autorów można znaleźć informacje o wieczornych lub nocnych bólach nóg u dzieci o niejasnej etiologii.
Należy jednak zaznaczyć, że ból nóg u dziecka w nocy może także mieć związek z zespołem młodzieńczej fibromialgii. Jednostka chorobowa charakteryzuje się występowaniem dolegliwości bólowych ze strony układu mięśniowo-szkieletowego, którym towarzyszy zmęczenie oraz zaburzenia snu. Fibromialgia może być pierwotna (wrodzona) lub wtórna (związana z chorobami autoimmunologicznymi lub endokrynologicznymi). Szacuje się, że na tę jednostkę chorobową może cierpieć 1,2–6,2 proc. dzieci w wieku rozwojowym. Szczyt zachorowań przypada na 13-15 rok życia.
Etiologia choroby nie jest znana, ale wśród najczęściej zgłaszanych hipotez pojawiają się zaburzenia przewodnictwa w synapsach serotoninergicznych.
Reklama
Ból nóg u dziecka 2-letniego
Co istotne, bóle wzrostowe u 2-latka występują bardzo rzadko. Najczęściej choroba zaczyna się manifestować w 3. roku życia. W związku z tym ból nóg u dziecka 2-letniego wskazuje na inną jednostkę chorobową. U tak małych dzieci może mieć związek z młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów (MIZS) – chorobą autoimmunologiczną o nieznanej etiologii, polegającą na tym, że układ odpornościowy zaczyna zwalczać komórki znajdujące się w stawach.
MIZS jest chorobą przewlekłą. Szacuje się, że dotyka od 2 do 20 dzieci na 100 000. Najczęściej ujawnia się u dzieci między 1. a 5. rokiem życia. Wśród objawów, poza bólem kończyn, wymienia się także obrzęk stawów, zmniejszoną aktywność fizyczną. Mogą także pojawić się symptomy przypominające grypę.
Reklama
Ból nóg u dziecka po infekcji
Ból nóg u dziecka nie musi oznaczać poważnej choroby. Dolegliwości bólowe ze strony kończyn pojawiają się często w przebiegu infekcji wirusowych. Przykładowo, bóle mięśniowo-stawowe są typowym objawem grypy. Co ciekawe, w czasie sezonu grypowego w 2016 roku media obiegła informacja o nietypowym symptomie grypy w populacji dziecięcej – mianowicie o silnych bólach łydek, które uniemożliwiały dzieciom chodzenie. Wówczas wiele maluchów w wieku przedszkolnych i wczesnoszkolnym trafiło do szpitala, jednakże nie wymagały specjalistycznego leczenia. Dolegliwości bólowe w większości przypadków ustępowały wraz z infekcją, aczkolwiek u niektórych dzieci ból nóg utrzymywał się jeszcze przez jakiś czas po ustąpieniu infekcji.
