Czym jest borelioza stawowa?
Boreliozowe zapalenie stawów, inaczej borelioza stawowa, to jedna z chorób wywołanych ugryzieniem kleszcza będącego nosicielem bakterii chorobotwórczych, przede wszystkim bakterii Borrelia burgdorferi.
Zarażenie taką bakterią prowadzi nie tylko do infekcji skóry, ośrodkowego układu nerwowego, oczu, serca, ale może też być przyczyną choroby stawów.
Gdy dolegliwość nie jest leczona, w rzadkich przypadkach może rozwinąć się neuroborelioza stawowa, a więc choroba stawów z dodatkowym zajęciem układu nerwowego.
W klasyfikacji ICD-10 borelioza stawowa występuje pod określeniem: zapalenie stawów w przebiegu choroby z Lyme i ma kod M01.2. Natomiast w ICD-11 znaleźć ją można pod oznaczeniem 1C1G.13 – Zapalenie stawów w przebiegu boreliozy.
Znana jest postać boreliozy stawowej:
- ostra - po kilku tygodniach od zakażenia objawy choroby mogą albo ustąpić samoistnie, albo nabrać na sile. Wówczas pojawia się pełnoobjawowa ostra postać choroby. Jak wskazuje Jolanta Parada-Turska z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie zapalenie stawów z ostrym przebiegiem to jeden z najczęstszych symptomów wskazujących na boreliozę. Dotyka on od 50-60% nieleczonych osób i około 30% pacjentów leczonych. Dolegliwość zazwyczaj występuje osób młodych i dzieci, czasem jednak może ujawnić się u starszych;
- przewlekła - to odmiana, gdy leczenia nie zastosowano na czas, choroba zaczyna towarzyszyć już pacjentowi na co dzień. Diagnozuje się ją, gdy objawy utrzymują się przez minimum rok w tym samym miejscu. Bardzo rzadko choroba ma formę zapalenia wielostawowego, przez co jej objawy zaczynają przypominać te w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Według J. Parady-Turskiej, postać przewlekła najczęściej ujawnia się w obszarze stawów kolanowych, choć to niejedyne miejsce jej występowania.
Reklama
Przyczyny boreliozy stawowej
Bezpośrednim czynnikiem wpływającym na pojawienie się boreliozy stawowej jest ukąszenie przez kleszcza zainfekowanego bakteriami z grupy krętków Borrelia burgdorferi. Kleszcz stanowi transmiter dla tych bakterii. Przedostają się one z krwi do płynu stawowego, ale też do błony maziowej stawów.
Przy boreliozowym zapaleniu stawów bakteria zazwyczaj tylko atakuje stawy, jednak może też prowadzić do infekcji innych narządów, w tym serca, oczu skóry czy też ośrodkowego układu nerwowego.
Co ciekawe, boreliozowe zapalenie stawów to najprawdopodobniej najczęstsza w Europie postać zapalenia stawów dotykająca dzieci oraz młodzież.
Boreliozowe zapalenie stawów nie jest chorobą dziedziczną, jednakże coraz częściej mówi się o tym, że borelioza, która jest oporna na leczenie antybiotykami ma związek ze skłonnościami genetycznymi. Nie zostało jednak to jeszcze w pełni przebadane.
Jak wskazuje R. Flisiak i S. Pancewicz na łamach “Przeglądu Epidemiologicznego”, do formy przewlekłej, gdzie leczenie antybiotykowe nie przynosi efektów, predysponuje m.in. obecność antygenów zgodności tkankowej HLA-DR4 i HLA-DR2.
Reklama
Objawy boreliozy stawowej
Zazwyczaj pierwsze dolegliwości związane z zajęciem przez boreliozę stawów pacjent może zaobserwować już w pierwszych tygodniach od zakażenia.
Wówczas doświadcza m.in. takich symptomów jak:
- ból od delikatnego po ostry,
- obrzęk,
- obecność wysięku ze stawów,
- większa ciepłota w okolicach stawów.
Okolica zwykle nie jest zaczerwieniona. Zwykle choroba zajmuje jeden staw, znacznie rzadziej atakuje dwa stawy lub więcej stawów. Jak wskazuje J. Parada-Turska, proces zapalny najczęściej rozwija się w obrębie dużych stawów, w tym stawu:
- kolanowego - to ok. 63% wszystkich przypadków; może towarzyszyć mu torbiel dołu podkolanowego z tendencją do pękania;
- kończyn górnych i dolnych, m.in. barkowego, łokciowego, skokowego.
Znacznie rzadziej lekarze obserwują natomiast zajęcie przez chorobę mniejszych stawów, np. stawów w palcach u rąk i stóp. W marginalnych przypadkach borelioza atakuje stawy biodrowe.
Charakterystycznym objawem boreliozowego zapalenia stawów jest jego nawrotowy charakter. Nawroty te nie mają jednak regularności - mogą być wielokrotne, a przedzielają je nierzadko bardzo długie okresy remisji. Pacjent w przebiegu ostrego zapalenia stawów może dodatkowo odczuwać:
- zmęczenie,
- poranną sztywność stawów,
- problemy z pamięcią.
Jeżeli choroba ma postać ostrą, wówczas z reguły nie obserwuje się destrukcji stawów, co jest powikłaniem stawowym boreliozy przewlekłej. Niestety, u około 10% pacjentów choroba zmienia się w tę formę, co wiąże się z destrukcją stawów, a czasem też z:
- trwałym uszkodzeniem stawów,
- unieruchomieniem stawów.
Z uwagi na dużą różnorodność objawów - od neurologicznych po reumatologiczne, a przy tym często niejednoznaczne wyniki badań serologicznych - boreliozę stawową łatwo pomylić z inną chorobą.
Jej diagnostyka wymaga więc więcej czasu i różnicowania ją m.in. z takimi chorobami jak:
- spondyloartropatie zapalne. Tak jak boreliozowe zapalenie stawów atakują one zarówno duże, jak i mniejsze stawy, mają charakter asymetryczny i wykrywa się przy nich obecność stanu zapalnego w płynie stawowym.
- reumatoidalne zapalenie stawów - jak odróżnić RZS od boreliozy? Przede wszystkim ta pierwsza choroba wyróżnia się symetrycznym zapaleniem małych stawów, np. palców u rąk i nóg. Poza tym w boreliozie rozpoznaje się charakterystyczne przeciwciała, nieobecne przy RZS.
Reklama
Jakie badania na boreliozę stawową?
Procedura rozpoznania boreliozy stawowej jest taka sama jak diagnostyka innych postaci boreliozy. Początkowo lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem i ustala z nim ryzyko po ugryzieniu przez kleszcza.
Bierze też pod uwagę inne możliwe choroby, na które pacjent mógł zapaść. Następnie zleca badania, w tym wypadku te pod kątem przeciwciał krętki borrelia. Bada również płyn stawowy.
W jego składzie zazwyczaj znajduje się podwyższoną liczbę komórek z przeważającą ilością neutrofilów. Obecne jest też umiarkowanie zwiększone stężenie białka przy prawidłowej ilości glukozy.
W diagnostyce często wykorzystywane są badania płynu stawowego metodą PCR określającą obecność DNA bakterii.
W przypadku chorych pacjentów, którzy byli nieleczeni lub leczenie antybiotykami trwało krótko, zazwyczaj takie badanie daje wynik dodatni. Natomiast u tych chorych, którzy wcześniej byli leczeni antybiotykami, takie testy dają wynik ujemny i to zarówno w płynie stawowym, jak też w błonie maziowej.
Bardzo przydatnym w diagnostyce różnicowej reumatoidalnego zapalenia stawów i innych chorób jest badanie radiologiczne.
W przebiegu ostrego boreliozowego zapalenia stawów specjalista raczej nie zauważy odchyleń od normy. Zmiany obecne są natomiast w przypadku chorych z przewlekłym zapaleniem stawów.
Wówczas można zaobserwować:
- nadżerki kostne,
- zanik kostny,
- kostnienie okołokostne,
- kostnienie przyczepów ścięgien.
Aby postawić diagnozę, wykonuje się badania serologiczne. W każdej postaci boreliozy obecnie przeprowadzany jest dwuetapowy protokół diagnostyczny. Wykorzystuje się do tego tę samą próbkę surowicy.
Na pierwszym etapie przeprowadzany jest test przesiewowy metodą Elisa. Natomiast drugi etap to test Western-blot polecany u chorych, u których wyniki są wątpliwe lub dodatnie.
Reklama
Leczenie boreliozy stawowej
Terapia boreliozowego zapalenia stawów opiera się przede wszystkim na stosowaniu antybiotyków m.in. z grupy tetracyklin, penicyliny czy też cefalosporyn trzeciej generacji.
U większości chorych proces leczenia trwa od 2 do 4 tygodni. Wówczas zapalenie stawów całkowicie ustępuje. Obserwuje się także eliminowanie pozostałych objawów ze strony układu ruchu.
Niestety, część pacjentów jest oporna na antybiotykoterapię. Wówczas nie stosuje się kolejnych kuracji, ale lekarz zwykle przepisuje niesteroidowe leki przeciwzapalne.
Jeżeli organizm osoby z przewlekłym zapaleniem stawów nie reaguje na antybiotyki, specjalista może zalecić przyjmowanie hydroksychlorochiny wykazującej działanie przeciwkrętkowe i przeciwzapalne.
Mimo tego, że u niektórych chorych borykających się z przewlekłym zapaleniem stawów, opornym na antybiotyki, podanie steroidów przynosi rezultaty, to jednak rzadko specjaliści decydują się na ich iniekcje z uwagi na ryzyko dalszego rozwoju choroby.
Jeżeli ta utrzymuje się dłużej niż 12 miesięcy, wówczas wykonuje się artroskopową synowektomię, rezultaty może przynieść także stosowanie środków przeciwbólowych i fizykoterapii.
W przebiegu leczenia boreliozowego zapalenia stawów za pomocą fizykoterapii stosuje się:
- masaże,
- elektrostymulację,
- terapię zmiennym polem magnetycznym.
To wszystko ma zmniejszyć odczucia bólowe i zwiększyć ruchomość stawów pacjenta.
Reklama
Zioła na boreliozę stawową
W medycynie alternatywnej od dawna na boreliozę stawową stosuje się zioła. To rozwiązanie wykorzystywane m.in. tam, gdzie klasyczna medycyna nie przynosi rezultatów, na przykład w przypadku pacjentów opornych na antybiotykoterapię. Najbardziej rozpowszechnioną metodą jest tak zwana terapia Buhnera. To kuracja oparta na kilku rodzajach ziół:
- kocim pazurze,
- rdeście japońskim,
- andrographis,
- kolcorośle,
- traganku błoniastym.
W tej formie terapii znajdują się też inne zioła, które mają zmniejszać objawy towarzyszące boreliozie. W przypadku bólu stawów, złagodzić je mogą:
- korzeń szczeci pospolitej,
- pokrzywa zwyczajna,
- hakorośl,
- kurkuma.
Z uwagi na to, że zioła nie zostały jeszcze w pełni przebadane i nie wiadomo do końca jak wpływają na przebieg choroby, nie należy stosować ich bez porozumienia z lekarzem.
Nie jest również dobrym pomysłem przyjmowanie ich jednocześnie z antybiotykami, ponieważ nie wiadomo, w jaki sposób reagują ze składnikami aktywnymi obecnymi w antybiotykach.
