Czym jest brukselka i jak wygląda?
Odmianą botaniczną kapusty warzywnej jest brukselka, znana też pod nazwą: kapusta brukselska, inaczej Brassica oleracea. To nazewnictwo zawdzięcza Brukseli - stolicy Belgii, w kraju, w którym po raz pierwszy została wyhodowana i opisana. Miało to miejsce w 1821 roku. Na tle innych warzyw brukselka jest więc dość młoda.
Brukselka posiada silnie ulistnioną, grubą łodygę, która osiąga do 1m wysokości. Z jej bocznych liści wyrastają skrócone pędy, które tworzą charakterystyczne zielone główki będące częścią jadalną tej rośliny. Mają one mniej więcej wielkość orzecha. Choć dla wielu brukselki wyglądają tak samo, to istnieje około 100 odmian tego warzywa.
Brukselka znajduje swoje miejsce również w kulturze. Jest jedną z bohaterek wiersza Jana Brzechwy „Na straganie”.
Reklama
Jak rośnie brukselka? Uprawa
Gleba piaszczysto-gliniasta, zasobna w próchnicę i wapń, z pH na poziomie 6,5-7,5, miejsce nasłonecznione - to stanowisko idealne do uprawy brukselki. Aby roślina dobrze się rozwijała, niezbędna jest też duża wilgotność i temperatura w przedziale 12-18 st. Celsjusza. Poza tym brukselka jest odporna na działanie mrozu sięgającego nawet -12 st. Celsjusza.
Co ciekawe, przemrożenie jej główek wpływa na walory smakowe, ponieważ dzięki niższym temperaturom wzrasta w tej roślinie zawartość cukrów. Przekłada się to na jej łagodniejszy smak.
Nawet wielu gospodarzy decyduje się na zbiór tej rośliny po pierwszych przymrozkach, właśnie dla walorów smakowych. Znacznie większym zagrożeniem są wysokie temperatury, które sprawiają, że główki są luźne, miękkie i otwierają się.
Kiedy siać brukselkę? Jeżeli zależy Ci na zbiorze jesiennym, nasiona brukselki musisz zasadzić w marcu pod osłonami i wysadzić w maju. Z kolei na plon zimowy, który zbierzesz na przełomie pierwszego kwartału roku, brukselkę trzeba zasadzić w kwietniu i wysadzić rozsadę w czerwcu.
Warto wiedzieć, jak rośnie brukselka. Otóż to z reguły roślina dwuletnia, choć znane są też odmiany jednoroczne. Cały proces wegetacji trwa tu około 130 dni.
Aby zwiększyć plon i jednocześnie zadbać o równomierne dojrzewanie okazów, niezbędne jest obrywanie liści brukselki. Polega ono na usuwaniu pąka wierzchołkowego rośliny. Należy je przeprowadzić wtedy, gdy w kątach większości liści zawiązały się główki. Średnica dolnej części główek powinna wynieść około 1,5-2 cm.
Zwykle najlepszy moment przypada na przełom sierpnia i września. Ogławiać nie należy późnych odmian brukselki, które będą zimować.
Zwykle sezon na brukselkę trwa od września do stycznia, ale warzywo jest też dostępne w innych miesiącach roku.
Reklama
Czy brukselka jest zdrowa? Właściwości i wartości odżywcze
Spośród wszystkich warzyw kapustowatych brukselka zawiera najwięcej witaminy C. W 100g tego warzywa znajduje się aż 94 mg witaminy C. Dzięki temu jest dobrym sposobem na wzmocnienie codziennej odporności.
Warto po nią sięgać w sezonie od września do stycznia, gdy akurat w naszym klimacie przypada okres przeziębień i grypy. Brukselka zmniejsza ryzyko infekcji, właśnie z uwagi na zawartość witaminy C w składzie.
Inne cenne substancje odżywcze i witaminy w brukselce to m.in.:
- kwas foliowy - polecany kobietom w ciąży, wspierający rozwój układu nerwowego u płodu;
- niacyna - wzmacniająca układ nerwowy;
- witamina A - wspierająca prawidłowe widzenie;
- witamina E - nazywana witaminą młodości, ograniczająca rozwój wolnych rodników przyspieszających starzenie się organizmu;
- witamina K - wspomagająca prawidłową krzepliwość krwi;
- wapń - wzmacniający kości i zęby;
- żelazo - zabezpieczające przed rozwojem anemii;
- inne pierwiastki - magnez, fosfor, potas, cynk.
Swoje właściwości brukselka zawdzięcza również „przodkom”, z których została wyhodowana. Warzywo powstało ze skrzyżowania jarmużu i kapusty głowiastej, którym zawdzięcza działanie przeciwnowotworowe i wspierające płodność.
Analizując wartości odżywcze brukselki, bez trudu odpowiesz sobie na pytanie: czy jest zdrowa.
Reklama
Ile kalorii ma brukselka i jaki ma indeks glikemiczny?
Walory zdrowotne brukselki są doceniane m.in. przez rodziców małych dzieci, którzy namawiają swoje pociechy do jej jedzenia. Warzywo sprawdza się też w przypadku diet odchudzających, nie tylko ze względu na zawartość błonnika, ale też dość niską kaloryczność tego warzywa.
Ile kalorii ma brukselka? 100g brukselki to 43 kcal. Kalorie zmieniają się pod wpływem obróbki cieplnej i wynoszą wówczas 36 kcal na 100 g.
Poza tym to sycący wybór, dlatego jeszcze długo po jej zjedzeniu nie czuć głodu. Brukselka zawiera śladowe ilości węglowodanów, przez co może być wyborem osób, które są na diecie niskowęglowodanowej.
Dzięki niskiemu indeksowi glikemicznemu, chętnie sięgają po nią osoby z wysokim cholesterolem, cukrzycy i osoby z insulinoopornością.
W przypadku surowego warzywa indeks glikemiczny wynosi 15. Natomiast ugotowana brukselka ma indeks glikemiczny na poziomie 20.
Reklama
Czy są przeciwwskazania do spożywania brukselki?
Jak każde warzywo również brukselka może być szkodliwa. Przeciwwskazaniami dla brukselki w diecie jest przede wszystkim nadwrażliwość na rośliny z rodziny kapustowatych.
Poza tym nie powinny sięgać po nią w nadmiarze osoby borykające się z problemem gazów i wzdęć, ponieważ warzywo może potęgować takie objawy.
Z uwagi na to, że brukselka zwiększa krzepliwość krwi, powinny uważać na nią pacjenci obciążeni problemami z krzepliwością. W składzie brukselki znajdują się siarkocyjaniny. To substancje utrudniające wchłanianie jodu, dlatego na to warzywo powinny uważać osoby borykające się np. z niedoczynnością tarczycy lub innymi dolegliwościami związanymi z przyjmowaniem jodu.
Większość przeciwwskazań dotyczy zjadania brukselki w dużych ilościach. Rozsądne spożywanie tego warzywa w ograniczonych porcjach, raczej nie powinno wywołać działań niepożądanych.
Reklama
Brukselka w ciąży i dla niemowlaka. Czy jest dozwolona?
Jak już wiesz, opisywane tu warzywo to prawdziwa skarbnica kwasu foliowego, niezbędnego do rozwoju płodu ludzkiego i zmniejszającego ryzyko poronienia. Dlatego brukselka w ciąży jest dozwolona.
Z drugiej strony, jeżeli borykasz się z tendencją do gazów i wzdęć, przyjmuj kwas foliowy w innej formie i ogranicz przyjmowanie posiłków z brukselką.
W ograniczonych przypadkach brukselka dla niemowlaka to także dobry pomysł. To warzywo bezpieczne już dla sześciomiesięcznych maluchów
Pamiętaj jednak o jego wzdymającym wpływie i ogranicz do mniejszych porcji, ponieważ organizm dziecka jest dość podatny na dolegliwości trawienne.
Reklama
Jak ugotować brukselkę?
Zanim na talerzu pojawi się to warzywo, warto postawić na jego obróbkę termiczną. Zwykle decydujemy się na gotowanie, ponieważ niezwykle łatwo je przeprowadzić.
Jak ugotować brukselkę? Wystarczy wrzucić ją do gotującej się wody. Chcąc przyśpieszyć proces obróbki cieplnej, warto ponacinać ją na trzonkach.
Nieodpowiednio przygotowane warzywo może mieć gorzki smak po ugotowaniu. Warto więc wiedzieć, jak gotować brukselkę, żeby nie była gorzka. Dla lepszych walorów smakowych wystarczy dodać do wrzątku po 1 łyżeczce soli i 1 łyżeczce cukru.
Gotowanie brukselki powinno odbywać się bez przykrycia. W innym przypadku nieprzyjemny zapach będzie się kumulował. Świeże warzywa wymagają około 4-6 minut gotowania, natomiast te mrożone ok. 7 minut.
Jaka brukselka jest najsmaczniejsza?
Gotowanie to zaledwie jedna z opcji przygotowania tego warzywa. Możesz też zdecydować się na brukselkę na surowo, która również jest jadalna.
Inne wersje to brukselka:
- smażona - przekrój warzywo na połówki i te części brukselki na patelni smaż aż zmiękną. Możesz dodać ulubione przyprawy do smaku. Dla wielu osób najsmaczniejsza brukselka to ta karmelizowana. Wystarczy usmażyć ją z sezamem, a na koniec dodać miód;
- z piekarnika - smaczną wersją jest to brukselka pieczona, polana oliwą i przyprawiona solą i pieprzem. Aby nadawała się do zjedzenia, należy piec ją przez około 40-60 minut w temperaturze 180 st. Celsjusza;
- kiszona - sposób jej kiszenia jest analogiczny do innych kiszonek. Wystarczy umieścić kawałki warzywa z dodatkiem chrzanu, liści laurowych i zalać zalewą;
- na parze - chcąc zachować wszystkie właściwości odżywcze brukselki, możesz przygotować ją w takiej wersji, wykorzystując sitko albo specjalny garnek.
Dłuższego czasu obróbki cieplnej może wymagać brukselka mrożona.
Dania z brukselki. Z czym ją jeść?
Warzywo to ma tyle walorów smakowych, że będzie doskonale smakować np. w prostych wersjach, np. z dodatkiem oliwy, boczku, sera i przypraw. Świetnie też smakuje brukselka pieczona z miodem. Warto też podkręcić potrawę dodatkiem z bułki tartej.
Inne smaczne przepisy z brukselką to m.in.:
- kremy czy zupy na jej bazie albo z jej dodatkiem, jak np. zupa jarzynowa,
- sałatka np. z ziemniakami,
- zapiekanka,
- makaron,
- surówka.
Brukselka do obiadu, np. do kurczaka, ziemniaków czy ryżu, już sama w sobie stanowi świetny dodatek, którego nie trzeba dodatkowo niczym uzupełniać.
Jeżeli lubisz eksperymenty kulinarne, przetestuj brukselkę po tajsku lub inną azjatycką potrawę z jej wykorzystaniem. Azjaci w nieco inny sposób łączą ze sobą smaki i takie danie będzie bardziej słodko-kwaśne i np. podane razem z orzechami nerkowca albo sosem sojowym.
Jaka jest cena brukselki i gdzie ją kupić?
Cena brukselki zależy przede wszystkim od momentu w roku, kiedy ją kupujesz. Jak już zostało wspomniane, sezon na te warzywa przypada od września do stycznia i właśnie w tym terminie powinna być najtańsza.
Nieco mniej zapłacisz za brukselkę kupowaną w ilościach hurtowych, np. w skupie na tony niż na kilogramy w sklepie spożywczym, jednak z reguły konsumentom zależy raczej na mniejszej ilości tego surowca.
W sezonie cena brukselki za kg wynosi na targowiskach i giełdach około 5-7 zł. Natomiast w sklepach koszt ten może oscylować w granicach kilkunastu złotych. Na nieco większy wydatek trzeba przygotować się poza sezonem.
