Co to jest cewnikowanie serca?
Lekarze, którzy w pierwszej połowie XIX wieku przeprowadzali cewnikowanie serca nazywani są dzisiaj pionierami kardiologii inwazyjnej.
Zdecydowanie wyprzedzali epokę, w której żyli, ale bardzo często doświadczali ze strony innych naukowców obojętności lub niedowierzania w skuteczność tej metody badań serca.
Zabieg na początku przeprowadzano u zwierząt. Dopiero w 1929 roku profesor Werner Forsmann wypróbował tę metodę na sobie, wkładając rurkę do żyły w łokciu i przepychając ją w stronę serca.
Rurka dotarła aż do stawu barkowego. Po dalszych eksperymentach na własnym ciele Forsmann został zwolniony i wyrzucony ze szpitala.
Po zakończeniu wojny powrócił do praktyki lekarskiej, a w 1956 roku otrzymał Nagrodę Nobla za rewolucyjne odkrycia w dziedzinie kardiologii.
Czym jest obecnie ten mocno kontrowersyjny w dawnych czasach sposób diagnostyki serca?
Zabieg cewnikowania serca to rodzaj inwazyjnego badania kardiologicznego. Jego zadaniem jest przeprowadzenie bezpośredniego pomiaru ciśnienia w jamach serca oraz dużych naczyniach wychodzących z serca.
Dodatkowo określa, w jakim stopniu krew jest nasycona tlenem. Badanie cewnikowania serca dostarcza wielu cennych informacji o tym centralnym narządzie układu krwionośnego.
Serce nieustannie pracuje, przepompowuje krew, ale w niektórych przypadkach staje się słabsze i zaczyna „chorować”.
Diagnostyczne cewnikowanie serca polega na nakłuciu żyły lub tętnicy, wprowadzeniu cewnika i przesuwania go w świetle naczyń krwionośnych do jam serca. Badanie dostarcza także informacji o budowie anatomicznej układu krążenia.
Niektórzy pacjenci z chorobami serca zastanawiają się, jaka jest różnica pomiędzy cewnikowaniem serca a koronarografią. Te dwa zabiegi mają inny cel.
Koronarografia ma przede wszystkim uwidocznić tętnice wieńcowe, czyli te, które doprowadzają krew do serca. Jej głównym zadaniem jest zobrazowanie przepływu krwi w tętnicach i potwierdzenie lub wykluczenie zwężeń.
Cewnikowanie prawego serca
Zadaniem cewnikowania prawej połowy serca jest:
- ocena ciśnienia w prawym przedsionku i prawej komorze serca;
- ocena oporów w naczyniach;
- pomiar wskaźników pracy serca, czyli oznaczenie ilości krwi pompowanej przez serce w ciągu minuty.
Cewnikowanie prawego serca jest najczęściej zalecane chorym z niewydolnością serca. Zabieg ten pozwala ocenić stopień zaawansowania choroby.
Wykonywany jest również przed planowanym leczeniem zabiegowym i ewentualną operacją chirurgiczną, włącznie z przeszczepem serca.
Kwalifikacji do prawostronnego cewnikowania serca dokonuje kardiolog. Lekarz ocenia, na podstawie wcześniejszych badań nieinwazyjnych (EKG, ECHO serca, czy test wysiłkowy) stopień nasilenia dolegliwości chorego.
Ocenie podlega także ogólny stan zdrowia pacjenta, gdyż ten rodzaj badania nie zawsze może być zastosowany.
Cewnikowanie prawej komory serca przeprowadzane jest w warunkach szpitalnych, w pracowni hemodynamiki.
Technika cewnikowania prawej połowy serca polega głównie na miejscowym znieczuleniu pacjenta, wprowadzeniu igły w żyłę szyjną, udową lub podobojczykową, zamianie igły metalowej na plastikową (tzw. koszulkę naczyniową) i wprowadzeniu cienkich wężyków (cewników) do prawej komory serca.
To badanie ma charakter diagnostyczny, nie jest typowym zabiegiem leczniczym.
Cewnikowanie lewego serca
Cewnikowanie lewej połowy serca różni się od badania prawej strony miejscem wkłucia (wprowadzenia igły).
W tym przypadku lekarz nakłuwa naczynie tętnicze, a nie żylne. Cewnikowanie lewego serca rozpoczyna się od nakłucia tętnicy udowej.
Cewnik tętniczy zostaje wprowadzony do aorty i przechodzi do lewej komory serca. Sposób wykonania badania w obu przypadkach jest podobny.
Lewostronne cewnikowanie serca przeprowadzane jest w przypadku konieczności zdiagnozowania choroby wieńcowej. To badanie ułatwia podjęcie decyzji co do sposobów dalszego leczenia.
Reklama
Wskazania do cewnikowania serca
Badanie cewnikowanie serca jako jedna z inwazyjnych metod diagnostycznych, może być przeprowadzane w określonych przypadkach, ściśle według wskazań medycznych.
Lekarz kwalifikujący chorego do tego typu diagnostyki dokładnie ocenia jego ogólny stan zdrowotny.
Głównymi wskazaniami do cewnikowania serca są:
- konieczność zdiagnozowania wydolności serca przed zabiegami kardiochirurgicznymi,
- kwalifikacja pacjenta do przeszczepu serca lub mechanicznego wspomagania krążenia,
- diagnostyka wad serca lub wad zastawek w celu określenia stopnia zaawansowania choroby,
- podejrzenie tętniaka aorty i konieczność oceny jej ujścia oraz początkowego przebiegu,
- nadciśnienie płucne,
- ocena tak zwanej frakcji wyrzutowej, czyli objętości krwi wyrzucanej do aorty w momencie skurczu serca,
- kontrola skuteczności przeprowadzonego leczenia kardiologicznego.
Awaryjne cewnikowanie serca przeprowadzane jest w nagłych przypadkach.
Reklama
Cewnikowanie serca u dziecka
Cewnikowanie serca u dzieci przeprowadzane jest u tych maluchów, które dotknięte są wadami serca lub problemami z dużymi naczyniami. Główne wskazania do zabiegu to:
- brak prawidłowego rozpoznania po badaniach nieinwazyjnych (echo serca i badanie dopplerowskie),
- złożone wady serca, które wymagają cewnikowania po każdym etapie leczenia,
- ocena anatomii wady przed zabiegiem,
- ocena skuteczności przeprowadzonego zabiegu,
- nadciśnienie płucne,
- konieczność przeprowadzenia testów okluzyjnych.
Zadaniem cewnikowania serca u dzieci, tak samo jak w przypadku osób dorosłych, jest diagnozowanie układu krążenia i wybranie najskuteczniejszej metody dalszego leczenia.
W przypadku dzieci zabieg jest najczęściej przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym. Na rodzicach ciąży obowiązek podpisania zgody na sam zabieg i znieczulenie.
Zarówno kardiolog, jak i anestezjolog informują o zasadności procedury, jej przebiegu i możliwych powikłaniach. Dzieci, które ukończyły miesiąc życia powinny być na czczo co najmniej 8 godzin przed zabiegiem.
W przypadku cewnikowania serca u niemowlaka lub noworodka mama nie może karmić małego pacjenta przez 4 godziny przed zabiegiem.
Po zakończeniu cewnikowania serca u dziecka przeprowadzanie jest wybudzenie, najczęściej już na sali hemodynamicznej.
Dzieci, w zależności od stanu ogólnego, przewożone są na oddział intensywnej opieki medycznej lub bezpośrednio na oddział macierzysty.
Reklama
Na czym polega cewnikowanie serca i jak przebiega?
Zabieg cewnikowania serca wykonywany jest w pracowni hemodynamicznej. To w tym miejscu lekarze przeprowadzają zabiegi kardiologii inwazyjnej (do takich należy właśnie cewnikowanie serca) lub interwencyjnej.
Ten dział kardiologii wykorzystuje cewniki sercowe (naczyniowe) w zakresie diagnostyki i leczenia zaburzeń pracy serca.
Jak wygląda cewnikowanie serca? Pierwszym etapem jest przygotowanie pacjenta. Przed rozpoczęciem procedury wykonywane są podstawowe badania, jak EKG, ECHO serca, RTG klatki piersiowej.
Lekarze zalecają dodatkowo kontrolną wizytę u stomatologa. Pacjent powinien wymienić wszystkie przyjmowane leki oraz podać informacje na temat ewentualnego uczulenia na kontrast.
Wskazane jest również wygolenie obu pachwin. Lekarze zalecają, aby być na czczo (nie przyjmować pokarmu od 4 do 6 godzin).
Pacjent w trakcie badania znajduje się w pozycji leżącej. Na czym polega cewnikowanie serca? Oto jego przebieg krok po kroku:
- dokładna dezynfekcja miejsca, przez które będzie wprowadzony cewnik,
- nakłucie tętnicy udowej przy cewnikowaniu lewej strony serca lub naczynia żylnego przy zabiegu po prawej stronie serca,
- wprowadzenie do naczynia (żylnego lub tętniczego) wenflonu z zastawką (nazywanego także koszulką żylną lub tętniczą),
- przesuwanie cewnika sercowego w stronę jam serca i dużych naczyń żylnych drogą wewnętrzną, czyli naczyniami,
- podanie kontrastu w celu oceny prawidłowego położenia cewnika,
- wykonanie zdjęcia rentgenowskiego.
W przypadku badania lewej strony serca cewnik przesuwany jest w kierunku lewej komory i dużych naczyń krwionośnych. Z kolei w przypadku badania prawej strony serca cewnik wędruje w kierunku prawego przedsionka i tętnicy płucnej.
W czasie całego badania na ekranie monitora kontrolowane są ruchy cewnika. W określonych momentach cewnikowania przepuszczana jest także przez ciało pacjenta wiązka promieni rentgenowskich.
Badany powinien zgłaszać wszelkie nagłe dolegliwości, jakie pojawiają się w czasie cewnikowania (takie jak duszność, uczucie ciepła, czy ból w klatce piersiowej).
Ile trwa cewnikowanie serca?
Samo badanie trwa kilkadziesiąt minut. Po jego zakończeniu usuwany jest wenflon, a miejsce wkłucia opatrywane, najczęściej opaską uciskową.
Pacjent jest unieruchomiony na kilkanaście godzin. Ważne, aby po zabiegu leżał i odpoczywał w spokoju. Po przeprowadzeniu badania nie można przez kilka godzin spożywać posiłków.
Czy cewnikowanie serca boli?
Pacjent nie odczuwa bólu w trakcie zabiegu, ponieważ bezpośrednio przed wykonaniem nakłucia lekarz podaje znieczulenie miejscowe, a w razie potrzeby także środek uspokajający.
Tak jak zdążyliśmy już wspomnieć, w przypadku dzieci najczęściej podawane jest znieczulenie ogólne, które pozwala wykonać badanie w spokoju.
Dzieci nie rozumieją, co dzieje się podczas zabiegu, odczuwają strach i nie współpracują z lekarzem.
Całkowity brak bólu i świadomości u dziecka w trakcie zabiegu gwarantuje uzyskanie wiarygodnego wyniku i postawienie prawidłowej diagnozy.
Reklama
Czy cewnikowanie serca jest niebezpieczne?
Zabieg ten, jak każdy inny, rodzi potencjalne zagrożenia. Cewnikowanie ma charakter inwazyjny i może nieść ze sobą pewne ryzyko.
Do najczęstszych powikłań cewnikowania serca należą:
- pojawienie się krwiaka w miejscu wprowadzenia cewnika, który najczęściej samoistnie znika po kilku dniach,
- reakcja alergiczna na środek kontrastowy (rumień, pokrzywka lub wysypka),
- bóle głowy,
- nudności,
- wymioty,
- spadek ciśnienia krwi,
- dreszcze,
- infekcja po zabiegu,
- zakrzepica naczyń.
Przy cewnikowaniu serca mogą wystąpić także:
- ryzyko zawału serca, zaburzenia rytmu serca lub udaru niedokrwiennego mózgu,
- zagrożenia związane z uszkodzeniem ściany serca lub ściany naczynia krwionośnego przy wprowadzaniu cewnika, które wymagają natychmiastowej operacji chirurgicznej.
Te ostatnie powikłania pojawiają się bardzo rzadko, pozostałe dość szybko przechodzą.
Reklama
Rekonwalescencja po cewnikowaniu serca
Ile w szpitalu, po cewnikowaniu serca musi pozostać pacjent, aby całkowicie dojść do formy? Lekarze zalecają kilkunastogodzinny pobyt w szpitalu.
Pacjent powinien znajdować się w pozycji leżącej, odpoczywać i nie wykonywać gwałtownych ruchów.
Następnego dnia rano chory może wstać i jeżeli jego ogólny stan jest dobry – wyjść do domu. Nie jest wymagana szczególna rekonwalescencja po cewnikowaniu serca.
Należy pamiętać, że po przeprowadzeniu badania nie można spożywać posiłków, ale zalecane jest przyjmowanie płynów.
Cewnikowanie jam serca nie jest groźnym zabiegiem, a pacjent zazwyczaj szybko wraca do normalnej sprawności.
Reklama
Cena cewnikowania serca
Cewnikowanie serca można wykonać w ramach NFZ, czyli posiadanego ubezpieczenia zdrowotnego. Podstawą jest skierowanie wystawione przez lekarza, który podpisał kontrakt na świadczenia zdrowotne z Narodowym Funduszem Zdrowia (lekarz ubezpieczenia zdrowotnego).
Takie skierowanie może sporządzić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) lub kardiolog. W tych przypadkach pacjent nie ponosi kosztu cewnikowania serca.
Zasady te dotyczą tylko tych osób, które objęte są ubezpieczeniem zdrowotnym. Cewnikowanie serca prywatnie wymaga poniesienia kosztów tego badania przez samego pacjenta.
Cena cewnikowania serca wynosi szacunkowo od ok. 1000 do 1500 zł. W niektórych placówkach medycznych podanie kontrastu to dodatkowy koszt 200 zł.
